Aikso (mitologio): Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
KuBOT (diskuto | kontribuoj)
e Roboto: anstataŭigo de "Ŝablono:El" per "Ŝablono:EL" (laŭ VP:AA); kosmetikaj ŝanĝoj
e plibonigadeto, anstataŭigis: |thumb| → |eta| (3), |left → |maldekstra per AWB
Linio 1:
[[Dosiero:Auriga Hevelius.jpg|thumbeta|200px|La [[konstelacio]] [[Koĉero (konstelacio)|Koĉero]] laŭ [[Johannes Hevelius]] ([[1690]]). Dankeme pro ŝiaj servoj, [[Zeŭso]] aliformigis la [[gorgono]]n aŭ la [[nimfo]]n '''Aikso''' en la kaprino kiu formas parton de ĉi tiu stelaro.]]
'''Aikso''' aŭ '''Aekso''' (el la [[antikva greka lingvo|greka]] ''Αιξ'', «kaprino» kaj «stormo») estas la nomo de diversaj [[rolulo|rolullinoj]] de la [[helena mitologio]], identigitaj de multaj verkistoj pro tio, ke ili kunhavis tre similajn [[kapro|kaprajn]] atributojn.
 
== Aikso, la gorgono ==
Aikso estis antikva [[Gorgono]], mortigita de [[Zeŭso]] je la komenco de la [[Titanomaĥo]], la milito inter la gedioj kaj la [[titanoj]]. Ŝi estis la unua filino de la [[suno|suna]] dio [[Helioso]]<ref>[[Higeno (verkisto)|Higeno]]. ''Pri Astronomio'', 3.15.</ref>, kvankam kroma versio asertas ke ŝiaj gepatroj estis la monstraj [[Tifeo]] kaj [[Eĥidno (mitologio)|Eĥidno]]<ref>Higeno. ''Fabloj'', 151.</ref> aŭ de [[Oleno #Aliaj roluloj same nomiĝintaj|Oleno]], filo de [[Hefesto]].
 
Laŭ la rakontaro, ŝi havis belegan korpon sed, kompense, la plej terura vizaĵo kiun oni povus imagi. La titanoj tiel timis ŝian mienon, ke ili petis al [[Geo]] kaŝigi ŝin, kaj pro tio Aikso estis malliberigita en [[Kreto (insulo)|kreta]] kaverno. Tempo pasis, kaj kiam [[Rea (diino)|Reo]] kaŝis sian bebon Zeŭso en tiu groto, Aikso iĝis lia mamnutristino kaj gvardistino.
Linio 11:
Kompense, Zeŭso kovris la ostojn de Aikso per ŝia haŭto kaj suprenirigis ŝin ĉiele, formante tie la ''[[Konstelacio]]n de la Kaprino'', sur la maldekstra ŝultro de [[Koĉero (konstelacio)|Koĉero]]. Ĝia [[stelo]] [[Kapello]] estas la sesa plej brila el la firmamento, kaj ĝia apero, fine de aŭtuno, anoncis la komencon de la sezonaj stormoj (''Aikso'' en la greka havas ankaŭ tiun signifon<ref>Pro tio, en la mitaj rakontoj, troviĝas multaj rilatoj inter kaprinoj kaj stormoj.</ref>). Ŝia nomo iĝis [[sinonimo]] de la Egido, kaj simbolis la stormajn nubojn.
 
Oni kutime mencias praan gorgonon, kiu unuiĝis al [[Keto #Keto, mara diino|Keto]] kaj estis patro de la fama [[Meduzo]] kaj ŝiaj fratinoj<ref>Higeno. ''Enkonduko''.</ref>. Eble ŝi estis Aikso, ĉar la origina Gorgono ne havis precizan sekson, aŭ estis barba estulino.
[[Dosiero:MuseoArchNapoliGSpancapra3122.jpg|thumbeta|leftmaldekstra|'''Aikso''' kaj sia edzo [[Pajno]]. Skulptaĵo malkovrita en [[Ercolano]].]]
 
== Aikso, la nimfo ==
Ĉi tiu rolulino, iom simila al la antaŭa, estis [[nimfo]] kiu edziniĝis al la paŝtista dio [[Pajno]] en [[Arkadio]]. Tamen, Zeŭso obsediĝis pri ŝi, kaj por eskapi el lia persekutado, Aikso aliformiĝis en kaprinon. Sed la reĝa dio sukcesis plenumi sian deziron, kaj Aikso naskis poste duonkapran infanon, nomita [[Egipajno]] (''filo de Pajno''). Pro tio Zeŭso ricevis la kromnomon ''Egioko'' (''Portanto de la kaprino'', aŭ ''de la [[ajgiso]]''). Alia versio, pli taŭga [[etimologio|etimologie]], konsideras Egipajno filo de Pajno, kaj infana partnero de Zeŭso. Laŭ [[Eŭhemero]], estis ĉi tiu rolulino kiu formas la konstelacion Kapro, danke al ama postmorta donaco de Zeŭso<ref>Laŭ mencio de Higeno, en sia ''Pri Astronomio'', 2.13.</ref>.
[[Dosiero:Nicolas Poussin 056.jpg|thumbeta|250px|''Infana [[Zeŭso]] nutriĝas per la lakto de [[Amaltejo]]'', laŭ [[nicolas Poussin]]. Amaltejo estis kromnomo de la [[nimfo]] '''Aikso''', vartistino de Zeŭso.]]
 
== Amalteja Aikso ==