Emancipiga Proklamo (Usono): Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Kani (diskuto | kontribuoj) Kun helpo de WikiTrans |
||
Linio 3:
La '''Emancipiga Proklamo''' estis [[Prezidento de Usono|prezidenta]] proklamo kaj administracia ordono eligita fare de prezidanto [[Abraham Lincoln]] la 1-an de januaro [[1863]]. Per ununura bato, ĝi ŝanĝis la federacian juran pozicion de pli ol 3 milionoj da sklavigitaj personoj en la difinitaj lokoj de la [[Suda Usono|sudaj ŝtatoj]] de "sklavoj" al "liberigitoj". Ĝi havis la praktikan efikon ke tuj kiam [[sklavo]] evitis la kontrolon de la konfederacia registaro, per forkurado aŭ tra progresoj de federaciaj trupoj, la sklavo iĝis laŭleĝe liberigita. Poste ĝi atingis kaj liberigis ĉiujn la difinitajn sklavojn. Ĝi estis eldonita kiel militordono dum la [[Usona Enlanda Milito]], direktita al ĉiuj la areoj en ribelo kaj ĉiuj segmentoj de la [[Federacia Registaro de Usono|ekzekutivo]] (inkluzive de la [[armeo]] kaj [[mararmeo]]) de [[Usono]].<ref>Political scientist Brian R. Dirck states: "The Emancipation Proclamation was an executive order, itself a rather unusual thing in those days. Executive orders are simply presidential directives issued to agents of the executive department by its boss." {{cite book|author=Brian R. Dirck|title=The Executive Branch of Federal Government: People, Process, and Politics|url=https://books.google.com/books?id=wjSieiqLHzoC&pg=PA102|year=2007|publisher=ABC-CLIO|page=102}}</ref>
Ĝi proklamis la liberecon de sklavoj en la [[Konfederaciitaj Ŝtatoj de Usono|dek ŝtatoj kiuj daŭre estis en ribelo]].<ref>{{cite web|title=The Emancipation Proclamation|url=http://www.archives.gov/exhibits/featured_documents/emancipation_proclamation/|publisher=National Archives and Records Administration | accessdate=2013-06-27}}</ref> Ĉar ĝi estis eldonita sub la militpovoj de la prezidanto, ĝi nepre ekskludis areojn ne en ribelo - ĝi validis por pli ol 3 milionoj el la 4 milionoj de sklavoj en Usono tiutempe. La Proklamo estis bazita sur la konstitucia aŭtoritato de la prezidanto kiel ĉefkomandanto de la [[armetrupo]]j;<ref>{{cite web|title=The Emancipation Proclamation: Freedom's first steps|url=http://edsitement.neh.gov/lesson-plan/emancipation-proclamation-freedoms-first-steps|publisher=National Endowment for the Humanities | accessdate=2013-06-27}}</ref> ĝi ne estis [[leĝo]] aprobita fare de la [[Usona Kongreso]]. La Proklamo ankaŭ ordonis ke taŭgaj personoj inter tiuj liberigitoj povus esti rekrutitaj en la pagitan servon de la [[militforto]]j de Usono, kaj ordonis al la Unia Armeo (kaj ĉiuj segmentoj de la ekzekutivo) "rekoni kaj konservi la liberecon de" la eks-sklavoj. La Proklamo nek kompensis la eks-posedantojn, nek faris eksterleĝan sklavecon, nek donis civitanecon al la eks-sklavoj (nomitaj ''[[Ekssklavo|liberuloj]]''). Ĝi igis la nuligon de sklaveco eksplicita militcelo, aldone al la celo de reunuigado de la Unio.<ref>Foner, Eric. The Fiery Trial: Abraham Lincoln and American Slavery (W.W. Norton, 2010) pp. 239–42.</ref>Proksimume 20,000 ĝis 50,000 sklavoj en regionoj kie ribelo jam estis subigita estis tuj emancipitaj. Ĝi ne povis esti devigita en lokoj ankoraŭ sub ribelo, sed ĉar la unia armeo prenis kontrolon de konfederaciitaj regionoj, la Proklamo disponigis la laŭleĝan kadron por liberigado de pli ol 3 milionoj da sklavoj en tiuj regionoj. Antaŭ la Proklamo, laŭ la Leĝo por Fuĝintaj Sklavoj de 1850, evitis ke sklavojn estu aŭ resenditaj al siaj mastroj aŭ tenitaj en tendaroj kiel [[kontrabando]] por poste reveno. La Proklamo validis nur por sklavoj en Konfederaci-tenitaj teroj; ĝi ne validis por tiuj en la kvar ŝtatoj kiuj ne estis en ribelo (nome [[Kentukio]], [[Marilando]], [[Delavaro]], kaj [[Misurio]], kiuj estis nenomitaj), nek al [[Tenesio]] (nenomita sed okupita de uniaj soldatoj ekde 1862) kaj ankaŭ ne pli malsupra [[Luiziano]] (ankaŭ sub okupo), kaj specife ekskludis tiujn distriktojn de [[Virginio]] baldaŭ formontaj la ŝtaton de [[Okcidenta Virginio]]. Ankaŭ specife ekskludis (nomitaj) kelkajn regionojn jam kontrolitaj fare de la unia armeo. Emancipiĝo en tiuj lokoj venos post apartaj ŝtatagoj kaj/aŭ la ratifiko de decembro 1865 de la Dektria Amendo, kiu faris sklavecon kaj kontrakligitan sklavecon, krom tiuj laŭregule juĝite pro [[krimo]], kontraŭleĝa al ĉiuj lokoj submetitaj al usona jurisdikcio.<ref>{{cite web | url=http://www.archives.gov/exhibits/charters/constitution_amendments_11-27.html | title=Amendments to the U.S. Constitution | accessdate=2014-01-26}}</ref>
La 22-an de septembro 1862, Lincoln estis eliginta preparan proklamaverton ke li ordigos la emancipigon de ĉiuj sklavoj en iu ŝtato kiu ne finis sian ribelon kontraŭ la Unio antaŭ la 1a de januaro, 1863. Neniu el la konfederaciaj ŝtatoj restarigis sin al la Unio, kaj la ordono de Lincoln, subskribita kaj eldonita la 1an de januaro, 1863, ekvalidiĝis. La Emancipiga Proklamo kolerigs blankajn sudulojn (kaj ties subtenemulojn) kiuj antaŭvidis rasmiliton, indignigis kelkajn nordusonajn demokratojn, fortigis kontraŭ-sklavecajn trupojn, kaj subfosis fortojn en Eŭropo kiu volis interveni por helpi la Konfederacion.<ref>Allan Nevins, ''Ordeal of the Union: vol 6. War Becomes Revolution, 1862–1863'' (1960) pp. 231–41, 273</ref> La Proklamo levis la spiritojn de afrik-usonanoj kaj liberaj kaj sklavoj. Ĝi permesis al multaj sklavoj eskapi de iliaj majstroj kaj atingi uniajn liniojn por akiri sian liberecon.▼
▲La 22-an de septembro 1862, Lincoln estis eliginta preparan proklamaverton ke li ordigos la emancipigon de ĉiuj sklavoj en iu ŝtato kiu ne finis sian ribelon kontraŭ la Unio antaŭ la 1a de januaro, 1863. Neniu el la konfederaciaj ŝtatoj restarigis sin al la Unio, kaj la ordono de Lincoln, subskribita kaj eldonita la 1an de januaro, 1863, ekvalidiĝis. La Emancipiga Proklamo
La Emancipiga Proklamo plilarĝigis la celojn de la enlanda milito. Dum sklaveco estis grava temo kiu kondukis al la milito, la nura misio de Lincoln ĉe la komenco de la milito estis konservi la Union. La Proklamo igis liberigi la sklavojn eksplicita celo de la unia militinvesto. Establi la forigon de sklaveco kiel unu el la du primarajn militcelojn helpis malinstigi intervenon de Britio kaj Francio.<ref name="Howard Jones 1999">{{cite book|last=Jones|first=Howard|title=Abraham Lincoln and a New Birth of Freedom: The Union and Slavery in the Diplomacy of the Civil War|url=https://books.google.com/books?id=gVvZb5oeVtwC|year=1999|publisher=U of Nebraska Press|isbn=0-8032-2582-2}}</ref> La Emancipiga Proklamo neniam estis defiita en tribunalo. Por certigi la forigon de sklaveco en la tuta Usono, Lincoln agitis por trairejo de la Dektria Amendo. La Kongreso aprobis ĝin per la necesa dutriona voĉdonado la 31-an de januaro 1865, kaj ĝi estis ratifita fare de la ŝtatoj la 6-an de decembro 1865.<ref>{{cite web|title=13th Amendment to the U.S. Constitution|url=http://www.loc.gov/rr/program/bib/ourdocs/13thamendment.html|publisher=The Library of Congress|accessdate=2013-06-27}}</ref>▼
▲La Emancipiga Proklamo plilarĝigis la celojn de la [[enlanda milito]].
==Notoj==
| |||