|
[[File:Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, from C2RMF retouched.jpg|thumb|''[[Mona Lisa]]'' aŭ ''La Gioconda'' (1503–05/07)—[[Louvre]], Parizo, Francio.]]
La '''Itala Renesanco''' ({{lang-it|Rinascimento}} [rinaʃʃiˈmento]) estis la [[Renesanco|plej frua manifestado]] de la ĝenerala eŭropa [[Renesanco]], nome periodo de granda kultura ŝanĝo kaj atingaro kiu ekis en [[Italio]] dum la [[14a jarcento]] kaj daŭris ĝis la [[16a jarcento]], markante transiron inter [[Mezepoko]] kaj [[Moderna Epoko]] en [[Eŭropo]]. La termino ''Renesanco'' estan esence moderna esprimo kiu enmodiĝis en la 19a jarcento, en la verko de historiistoj kiaj [[Jules Michelet]] kaj [[Jacob Burckhardt]]. Kvankam la originoj de movado kiu estis limigita ege en la klera kulturo de intelekta kutimaro kaj sponsorado povas esti datita jam el la plej frua parto de la 14a jarcento, multaj aspektoj de italaj kulturo kaj socio restis tre mezepokeca; la Renesanco ne venis al sia kompleta tuto ĝis la fino de la jarcento. La franca vorto ''renaissance'' (''Rinascimento'' en itala) signifas "renaskiĝon", kaj fakte tiu epoko estas plej bone konata pro la renovigita intereso en la kulturo de [[klasika antikveco]] post la periodo kiun la [[Humanismo|renesancaj humanistoj]] etikedis kiel [[Malluma Epoko|Mallumaj Epokoj]].
{{redaktata}}
Kvankam nuntempe la Itala Renesanco eble estas plej bone konata pro la [[pentrarto]] kaj la [[arkitekturo]], tiu periodo fakte atingis ĉefajn rezultojn en [[literaturo]], [[Renesanca muziko|muziko]], [[filozofio]], andkaj otheraliaj artsartoj, assame wellkiel asen [[History of science in the Renaissance|sciencescienco]]. ItalyItalio becameiĝis thela recognizedagnoskita Europeaneŭropa leaderĉefa inlando allen theseĉiuj areastiaj byareoj theĉirkaŭ latela 15thmalfrua century15a jarcento, andkaj toje varyingvariaj degreesgradoj retainedretenis thistiun leadhegemonion untilĝis aboutĉirkaŭ 1600. ThisTio wasokazis despitespite aturbulan turbulentkaj andĝenerale generallykatastrofa disastrousperiodo perioden inla Italianitala politicspolitiko, inlaŭ thekies coursefluo ofplej whichel mostItalio ofestis Italysubmetita wasfare carvedde upla byĉefaj theeŭropaj majorpotencoj, Europeannome fare de francoj, germanoj kaj powershispanoj. La TheEŭropa EuropeanRenesanco Renaissanceekis began inen [[TuscanyTuskanio]] ([[CentralCentra ItalyItalio]]), andkaj centredcentriĝis inen theurboj cities ofkiaj [[FlorenceFlorenco]]. kaj samregionaj.<ref>Burke, P., ''The European Renaissance: Centre and Peripheries'' (1998)</ref> Ĝi Itposte lateretendis spread toal [[VeniceVenecio]], wherekie thela remainsrestaĵoj ofde [[ancientantikva GreeceGrekio|ancientantikvgreka Greek culturekulturo]] wereestis brought togetheralportitaj, providingprovizante al [[Renaissance humanismhumanismo|humanisthumanistaj]] scholarsfakuloj withper newnovaj textstekstoj. The RenaissanceLa laterRenesanco hadposte ahavis significantgravan effectefikon onsur [[RomeRomo]], whichkiu wasestis ornamentedornamita withper somekelkaj structuresstrukturoj inen thela newnova modo ''all'antico'' mode(antikveca), thenposte ege rekonstruita wasper largelyla rebuiltpovego byde humanisthumanistaj sixteenth16a-centuryjarcentaj [[popepapo]]sj. TheLa ItalianItala RenaissanceRenesanco peakedpintis inen thela mid-16thmezo centuryde asla foreign16a invasionsjarcento plungedkiam theinvadoj regionfare intode theeksterlandanoj turmoilmetis ofla thetutan regionon en la tumulto de la [[ItalianItalaj Militoj (16a jarcento)|Italaj WarsMilitoj]]. HoweverTamen, thela ideasideoj andkaj idealsidealoj ofde thela RenaissanceRenesanco endureddaŭris andkaj spreadetendis intoal thela restresto ofde EuropeEŭropo, settingkomencante offla theaperon de la [[NorthernNorda RenaissanceRenesanco]], andkaj thede la [[EnglishAngla RenaissanceRenesanco]].
== Vidu ankaŭ ==
|
