Karolo la Granda: Malsamoj inter versioj

|Loko de morto = [[Aĥeno]]

}}

 

 

Karlomagno iĝis reĝo en 768 sekve de la morto de lia patro. Li estis dekomence nur kunreganto kun sia frato [[Karlomano la 1-a|Karlomano]]. Tamen tiu subite mortis en 771 laŭ neklarigitaj cirkonstancoj kaj lasis Karlomagnon kiel nedisputita reganto de la Franka Reĝlando. Karlomagno pluigis la politikon de lia patro rilate al [[papo]]j kaj iĝis ties protektanto, forigante la [[Lombardoj]]n el povo en norda Italio, kaj konukante invadon kontraŭ [[Al-Andalus]]. Li ankaŭ faris kampanjojn kontraŭ la [[Saksoj|popoljj]] orientaj, [[kristanigo|kristanigis]] ilin sub minaco de [[mortopuno]], foje alvenante al okazoj kiaj la [[Verden (Aller)|Masakro de Verden]]. Karlomagno atingis hegemonion en 800 kiam li estis kronita kiel "[[imperiestro]]" fare de la papo [[Leono la 3-a]] kristnaske en la malnova [[Baziliko Sankta Petro de Romo]].

 

 

Karolo mortis en 814, reginte kiel imperiestro ĉirkaŭ 13 jaroj. Liaj restoj estis alportitaj al lia imperia ĉefurbo [[Aĥeno]] en kio estas nune [[Germanio]]. Lia filo [[Ludoviko la 1-a (Sankta Romia Imperio)|Ludoviko]] sukcedis lin. La urbo de [[Aĥeno]] fondis en [[1949]] la ĉiujare disdonatan internacian Karolo-premion, memore al lia figuro.

== Politika fono ==

[[Dosiero:Karldergrossesignatur.svg|eta|400px|[[Monogramo]] de Karlomagno, el subskribo de reĝa diplomo: en latina ''Signum ''(monogr.: KAROLVS)'' Karoli gloriosissimi regis}}'']]

 

En 687, [[Pepino el Herstal]], majordomo de la palaco de [[Aŭstrazio]], finigis la luktemon inter variaj reĝoj kaj ties majordomoj per la venko ĉe Tertry kaj iĝis la nura guberniestro de la tuta Franka Regno.<ref name=France/Neustria /> Pepino mem estis la pranepo de du el plej gravaj figuroj de la Aŭstrazia Regno, nome Sankta [[Arnulfo de Metz]] kaj [[Pepino el Landen]]. Pepino el Herstal estos sukcedita de sia neleĝa filo Karlo, poste konata kiel [[Karlo Martel]].

 

 

En 750, Pepino estis elektita de asembleo de Frankoj, kaj levita al la posteno de reĝo. Forpelinte li Ĉilderikon la 3-an kiel "falsa reĝo," la papo ordonis lain eniron en monaĥejo. Tiele la Merovida dinastio estis anstataŭita de la [[Karolidoj]], nomitaj laŭ la patro de Pepino, nome Karlo Martel. En 753 la papo [[Stefano la 2-a (papo)|Stefano la 2-a]] iris el Italio al Francio petante helpon por la rajtoj de Sankta Petro al Pipino. Li estis eltenita en tiu alvoko de Karlomano, nome la frato de Karlo. Reage la papo kompreneble havigis legitimon, per konfirmado de Pepino, tiam aldonante laijn junajn filojn Karlo kaj Karlomano al la reĝa heredo, tiam por granda regno kiu jam kovris plej el okcidenta kaj centra Eŭropo. En 754 Pepin akceptis la papan inviton viziti Italion defende la rajtojn de Sankta Petro, kaj venkante super la [[Lombardoj]].<ref name=France/Pippin />

 

[[Dosiero:Spoorlijn37.png|eta|255px|Regiono de Akeno-Lieĝo (kun nuntempaj limoj, komercaj kaj veturaj vojoj).]]

 

=== La konfuza alta posteno ===

{{Ĉefartikolo|Akvitanio}}

 

Heredo de la landoj iam sub romia [[juro]] (''ius'' aŭ ''iustitia'') reprezentis ne nur transmito de posedaĵoj kaj privilegioj sed ankaŭ la altiĝo kaj devoj ligitaj al la heredo. Pepino je sia morto estis en proceszo konstrui imperion, nome malfacila tasko:<ref>{{harvnb|Russell|1930|page=87}}.</ref><blockquote>"Tiam, konstrui regnon el agregaĵo de malgrandaj ŝtatoj estis per si mem de ne granda malfacilo&nbsp;... Sed teni la ŝtaton netuŝite post esti formita estis kolosa tasko&nbsp;... Ĉiuj el la minoraj ŝtatoj&nbsp;... havis sian malgrandan suverenecon&nbsp;... kiu&nbsp;... donis al si ĉefe por&nbsp;... luktadi, rabadi kaj piratadi."</blockquote>

 

La islamanoj trapasis la montojn por postuli la [[Septimanio]]n de Ardo, nur por trafi la vaskan dinastion de Akvitanio, ĉiam aliancanoj de la Gotoj. [[Odo la Granda]] de [[Akvitanio]] estis dekomence venka ĉe la [[Batalo de Tuluzo (721)|Batalo de Tuluzo]] en 721.<ref>{{harvnb|Douglass|Bilbao|2005|p=40}}.</ref> La islamaj trupoj laŭgrade amasiĝis en Septimanio kaj en 732 avancis al Vaskonio, kaj Odo estis venkita ĉe la [[Batalo de la Rivero Garono]]. Ili kaptis [[Bordozo]]n kaj estis avancintaj al [[Tours]] kiam Odo, senpova haltigi iiln, alvokis sian malamikegon, [[Karlo Martel]], majordomo de la Frankoj. En unu el la unuaj famaj marŝoj pri kiuj la karolidaj reĝoj famiĝis, Karlo kaj lia armeo aperis survoje de la islamanoj inter Tours kaj [[Poitiers]], kaj en la [[Batalo de Tours]] solvis la aferon de la islama avanco al Eŭropo. La maŭroj estis venkitaj tiom definitive, ke ili retiriĝis trans la montoj Pireneoj, kaj neniam revenis, lasante Septimanion kiel parto de Francio.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/107383/Charles-Martel Charles Martel], Encyclopædia Britannica</ref> Odo devis pri tio pagi la prezon de sia aliĝo al la regno de Karlo, nome decido kiu estis malagrabla kaj por li kaj por liaj heredantoj.

 

 

Inter la trupoj de la Franka Armeo estis anoj el [[Bavario]] sub [[Tasilo la 3-a (Duko de Bavario)]], nome el Agilofingoj, hereda Bavaria reĝa familio. [[Grifo]] estis instalinta sin kiel Duko de Bavario, sed Pepino anstataŭis lin per membro de la reĝa familio ankoraŭ infano, nome Tasilo, kies protektanto li iĝis post la morto de lia patro. La fideleco de Agilolfingoj estis ĉiam pridisputita, sed Pepino petis nombrajn ĵurojn el Tasilo. Tamen, tiu lasta edziĝis al [[Liutperga]], filino de [[Desiderio]], reĝo de [[Lombardio]]. Je problema momento enmilite Tasilo kun ĉiuj siaj bavaroj lasis la batalkmapon. For el atingo de Pepino, li malakceptis ĉiajn fidelojn al Francio.<ref>{{harvnb|McKitterick|2008|pp=118–125}}.</ref> Pepino ne povis reagi ĉar li malsaniĝis kaj post kelkaj semajnoj post la ekzekuto de Vaifro li mem mortis.

|}

 

 

== Bibliografio ==

* Wilson, Derek 2006 : Charlemagne, ''Doubleday/Random House, Inc.'', New York, 226p. ISBN 0-385-51670-3 {{en}}

{{Ligiltabelo Karolidoj}}

{{Ligiltabelo Reĝoj kaj imperiestroj de Francio}}

 

 

{{Vivtempo|742|814|}}