Lingvo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
→‎Homa lingvo kaj besta lingvo: provo de parta neŭtraligo
mi forigis la duan parton de la argumentoj por homa supereco, ĉar tiu parto neniel rilatas al lingvo
Linio 18:
Laŭ iuj subtenantoj de [[bestoprotektemo]], inter homo kaj besto interstaras neniu malsameco kvalita, sed nur kvanta, eĉ ŝuldita al pli progresa evolua stadio de la homo.
Tiu certa bestoprotektismo asertas ke inteligento ne estas ekskluziva prerogativo de la homo, sed ĝi estas karakterizo ankaŭ de la superaj bestoj.
Tiuj uloj diras: " estas iuj bestoj kiuj oferas pro amo sian vivon, tial ili ne estas trude memreferenciataj, ili kapablas ami aliulon volante ties bonon kaj provante ĝin realigi."
 
Laŭ aliaj, tamen, inter homo kaj besto alestiĝas multaj diferencoj-malsamecoj kvalitaj. Jen duunu:
 
Simpatiantoj pri prerogativoj de homoj – jam kun [[Aristotelo]]<ref>Politiko, I, 1253 a 10-18</ref> – subtenas, ke la scikapablo de la superaj bestoj estas kvalite malsama.
* Porteoria racio:
Simpatiantoj pri prerogativoj de homoj – jam kun [[Aristotelo]]<ref>Politiko, I, 1253 a 10-18</ref> – ke la scikapablo de la superaj bestoj estas kvalite malsama.
 
Laŭ tiuj, besto: unue, ekrimarkiĝas nur pri iuj aspektoj, nome tuŝiĝas nur per/pri la aspektoj utilaj aŭ malutilaj, plaĉaj aŭ malplaĉaj, danĝeraj aŭ avantaĝaj dum aliajn aspektojn eĉ ne perceptas (ĉi-rilate vidu aliajn pensulojn kiel [[Plessner]], [[Scheler]], [[Gehlen]], [[Cassirer]]); due, se la atento kaj intereso de la besto konverĝas nur sur tiujn perceptitajn aspektojn signifas ke la besta scipovo estas nur pragmata, util- altira.
Linio 30 ⟶ 29:
 
Tial, laŭ tiuj pensistoj, la homa inteligento estas ne nur pragmata/util- altirita, sed ankaŭ teoriumanta (porteoria). Jen la rilato pri lingvo: tiu malsameco (laŭ Aristotelo kaj la aliaj) riveliĝas en la komunikado: dum la besta komunikado sin esprimas pere de gestoj aŭ krioj kaj pragmate signalas danĝeron aŭ petas nutraĵon ktp, la homo sin esprimas pere de la vorto, kiu ne estas nur pragmata, sed ankaŭ porteoria (abstraktema), nome kapabla komuniki la veron, la belon la bonon ktp.<ref>Oni notu ke la konekto inter la homa racio kaj homa lingvo estas jam indikata de la du nocioj de la greka (Aristotelo estis Greko) vorto “[[logoso]]”, kiu signifas kaj racion kaj vorton: nur la posedanto de logoso - porteoria racio - povas komuniki pere de la vorto.</ref>
 
* Libera volo kaj amo:
Krome, plu laŭ tiuj filozofiistoj, besto sin kondutas laŭ meĥanismo stimulo-ripozo, nome reagas al la stimuloj necese inkliniĝante al siaj instinktoj, ĝi agas kiel ero de domeno kiu ricevas stimulon kaj, foje, ĝin plutransdonas.
 
Male, homo ne respondas al la stimuloj devigmaniere, sed li kapablas elekti ne konsenti al siaj instinktoj, li kapablas komenci novan serion de agoj anstataŭ necese reagi al la stimuloj.<ref> [[Hannah Arendt]]: “Agadi [...] signifas iniciati, decidi komenci” kaj “por ke alestiĝu, komenciĝo estis kreita la homo [...]” (''Vita activa,'' pag. 187-188).</ref>
 
Krome, ĉar la bestoj (kiel dirite) estas ĉiam kondiĉita de la du kategorioj utilo kaj malutilo, sekvas ke ili ne ĝuas de senkompensa amo, ili fakte reagas al la percepto nur pro konveneco aŭ manko de konveneco harmonie kun siaj vivaj postuloj, kun siaj instinktoj ĉar ne kapabla esti ne-najlite al memreferencemo aŭ utilemo. Nome li ne kapablas ami aliulon volante ties bonon kaj provante ĝin realigi.
 
Iliaj sintenoj ne estas senkompensaj amagadoj kaj estas ĉiam esprimoj meminteresitaj. Fakte: unue, iliaj konduto ne estas frukto de elekto, sed trudita de la instinkto, dum amo estas libera ago. Due, bestoj oferantaj sian vivon por idoj konsideras idon kiel plilongigon de si mem, tiun ili perceptas kiel eron de si mem, dum la patrina amo – kaj patra – vidas en la filo subjekton aŭtonoman (certe se tia amo estas “sana”, ĉar eksistas homaj gepatroj kiuj volas ke gefilojn estu iliaj plilongigo): "Pruvon" de tiu maniero konsideri la idojn flanke de bestoj tiuj homoj vidas en la fakto, ke la besta zorgemo elĉerpiĝas en la momento kiam la ido disĝas de la gepatroj, dum la homa amo estas zorgema al filoj ankaŭ kiam tiuj ĉi estas plenkreskaj, ankaŭ kiam ili estas tute aŭtonomoj kaj eĉ foraj je miloj da kilometroj.
 
Nun, estas senpaga tio kion oni faras ne je propra avantaĝo, sed je alia avantaĝo. Tiel ke, se la idaro estas sentita instinkte de la besto kiel plilongigo de si mem signifas ke tio kion la besto faras por la ido, tion ĝi faras meminterese por si mem.
 
== Bibliografio ==