Vikipedio

Granda Koliziigilo de Hadronoj: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
e plibonigadeto, anstataŭigis: |thumb| → |eta| (2), |right| → |dekstra|, |left| → |maldekstra| per AWB
Eltrovo de la bosono de Higgs en 2012
Linio 1:
[[Dosiero:CERN LHC Tunnel1.jpg|eta|dekstra|250px|Tunelo de la ''[[LHC]]'' kun suprakonduktivaj[[superkonduktiveco|superkonduktivaj]] akcelaj[[partikla akcelilo|akcelilo]]tuboj]]
 
'''Granda Koliziigilo de Hadronoj''' (internacie konata per anglalingva nomo '''Large''L'''arge Hadron'''H'''adron Collider'''C'''ollider'', mallongigita al '''LHC''') estas la plej granda [[partikla akcelilo|akcelilo de partikloj]] kun la plej alta energio, per kiu sciencistoj celas koliziigi radiojn de [[protono]]j kun proksimume 7 [[elektronvolto|TeV]] da energio. LHC ebligos esploradon de la limoj de la teorio de [[normaNorma modelo]], la nuna teoria bildo de [[partikla fiziko]]. Oni teorias, ke la koliziigilo permesos montri la [[bosono de Higgs|higzan bosonon]], aŭ bosonon[[bosono]]n de [[Peter Higĝ|Higgs]], laŭ la nomo de unu el la [[fizikisto]]j, kiuj proponis la ekzistadon de tiu partiklo por ekspliki la ekziston de [[maso]] en la [[elementa partiklo|elementaj partikloj]]. La observado de tiu partiklo konfirmus la antaŭdirojn de tiu Modelo.
 
LHC estis konstruita de la [[Eŭropa Organizaĵo por Nuklea Esploro]] (CERN), kaj estas sub la Franca-Svisa landlimo proksime de [[Ĝenevo]], Svisujo. Ĝi estis konstruita kaj mone subtenata de centoj da universitatoj kaj laboratorioj kaj pli ol 8000 fizikistoj de pli ol 85 landoj.
Linio 10:
La unuaj radioj trairis la koliziigilon la [[10-an de septembro]] de [[2008]].
La funkciigo de la maŝino estis akompanita de kritikoj de grupo de minoritataj sciencistoj kiuj prognozis la kreadon de [[nigra truo|nigraj truoj]], kiuj povus kaŭzi eĉ la malaperon de la tuta Tero. Tiu katastrofa teorio estis neniigita de la scienca komunumo, kiu klarigis ke kvankam eblas la kreado de mikroskopaj nigraj truoj, tio kaŭzus neniun riskon al la ĉirkaŭo.
LaNaŭ tagoj poste, la [[19-an de septembro]] okazis akcidento en la maŝino, pro liko de [[superfluideco|superfluida]] [[heliumo]], uzata por la malvarmigo de la aparataro[[superkonduktiveco|superkonduktantaj]] [[elektromagneto]]j, en la tunelo. La incidento malebligos la funkciadon de la maŝino dum pluraj monatoj<ref>CERN Press Office, 30-09-08, http://press.web.cern.ch/press/</ref>. ▼
 
Kelkaj jaroj poste, la [[4-an de julio]] [[2012]], la eltrovo de iu nova partiklo kun maso inter 125 kaj 127 [[elektronvolto|GeV]]/''[[lumrapido|c]]''<sup>2</sup> estis anuncita; la [[fizikisto]]j de CERN suspektis, ke ĝi estis la bosono de Higgs<ref>{{Cito |Lingvo=france |URL=http://cdsweb.cern.ch/journal/CERNBulletin/2012/28/News%20Articles/1459456?ln=fr |Titolo=Oftaj demandoj : la Higgs-a bosono ! |Gazeto=Bulletin du CERN |Numero=28-29 |Dato= Julio 2012 }}</ref>. Ekde tiu tempo, la partiklo montris sinkonduton kaj interagon laŭ multaj manieroj antaŭviditaj de la [[Norma modelo]].
 
▲La [[19-an de septembro]] okazis akcidento en la maŝino, pro liko de [[heliumo]], uzata por la malvarmigo de la aparataro, en la tunelo. La incidento malebligos la funkciadon de la maŝino dum pluraj monatoj<ref>CERN Press Office, 30-09-08, http://press.web.cern.ch/press/</ref>.
== Notoj kaj referencoj ==
<references />{{referencoj}} <!-- Helpo : http://eo.wikipedia.org/wiki/Helpo:Referencoj kaj piednotoj -->
 
== Eksteraj ligiloj ==
{{Commons|Large Hadron Collider}}
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Granda_Koliziigilo_de_Hadronoj"