Albanio: Malsamoj inter versioj

'''Albanio''' ({{lang-sq|Shqipëri}}/{{langi|sq|Shqipëria}}), oficiale konata kiel '''Respubliko Albanio''' ({{langi|sq|Republika e Shqipërisë}}), estas lando de [[Sudorienta Eŭropo]], en [[Balkanio]]. Ĝin ĉirkaŭas [[Montenegro]] nordokcidente, Kosovo nordoriente, [[Respubliko Makedonio|Makedonio]] oriente kaj [[Grekio]] sude kaj sudoriente. Ĝi havas aliron al la [[Adriatiko]] okcidente, kaj al la [[Ionia Maro]] sudokcidente. Ĝi estas je malpli ol 72 kilometroj de [[Italio]], tra la [[Otranta Markolo]] kiu kunigas la [[Adriatiko]]n kun la [[Ionia Maro]].

Albanio estas ano de [[Unuiĝintaj Nacioj]], [[NATO]], la [[Organizo por Sekureco kaj Kunlaboro en Eŭropo]], [[Konsilio de Eŭropo]], [[Monda Komerca Organizaĵo|Monda Komerca Organizo]], [[Organizaĵo de Islama Kunlaboro|Organizo de Islama Kunlaboro]] kaj unu el la membroj fondintoj de la [[Unio por la Mediteraneo|Unio por Mediteraneo]]. Albanio estas kandidato por aliĝo en la [[Eŭropa Unio]] ekde [[januaro]] [[2003]], kaj ĝi formale petis laniĝonla aniĝon la [[28-an de aprilo]] [[2009]].<ref>{{citnovaĵo | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8023127.stm | titolo="Albania applies for EU membership", artikolo anglalingva el la retejo ''BBC News'' | dato= la 28-an de aprilo 2009}}</ref> Albanio havas la distingon esti la unua suverena ŝtato kun islama plimulto tute ene de Eŭropo.

Albanio estas [[parlamenta demokratio]] kun [[ekonomio en transiro]]. AlbanaLa albana ĉefurbo, [[Tirano]], havas ĉirkaŭ 600 000 loĝantojn el 3 000 000 da enlandaj loĝantoj.<ref name="cia.gov">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html CIA – The World Factbook]</ref> La reformoj por [[libera merkato]] malfermis la landon al eksterlandaj investojinvestadoj, speciale evoluigola evoluigado de energio kaj transporta infrastrukturo.<ref>Reports: Poverty Decreases In Albania After Years Of Growth.Dow Jones Newswires, 201-938-5500 201-938-5500 201-938-5500. [http://www.nasdaq.com/aspx/stock-market-news-story.aspx?storyid=200904231403dowjonesdjonline000935&titolo=reports-poverty-decreases-in-albania-after-years-of-growth Nasdaq.com]</ref><ref>Albania plans to build three hydropower plants.People's Daily</ref><ref>Strong GDP growth reduces poverty in Albania-study. [[Reuters]]. [http://web.archive.org/web/20120113203352/http://www.forbes.com/feeds/afx/2009/04/23/afx6330798.html Forbes.com]</ref> Albanio aperis en [[Lonely Planet]] kiel vizitinda lando por 2011.<ref>{{citaĵo el la reto|url=http://www.lonelyplanet.com/albania/travel-tips-and-articles/76164#|titolo="Lonely Planet’s top 10 countries for 2011 – travel tips and articles", el la retejo ''Lonely Planet'' |alirdato=2010-11-02}}</ref>

''Albanio'' estas la nomo de la lando en la [[mezepoka latino]] sed nomata ''Shqipëri'' de la [[albanoj]]. En la [[mezepoka greka lingvo]], la landnomo estas ''Albania'' (Ἀλβανία) krom la variantoj ''Albanitia'', ''Arbanitia''.

La nomo eble deriviĝas de la [[iliroj|ilira tribo]] ''Albani'' registrita de [[Ptolemeo]], la geografo kaj astronomo el [[Aleksandrio]] kiu ellaboris mapon en 150&nbsp;AD<ref>Madrugearu A, Gordon M. La militoj en [[Balkanio]]. Rowman & Littlefield, 2007. p.146</ref> kiu montras la urbon [[Albanopolo]] (situantan nordoriente de [[Durrës]]).

La nomo eble estas la daŭro de la nomo de mezepoka setlejo nomata Albanon kaj Arbanon, kvankam oni ne certas ke ili samlokisestis en la sama loko.<ref>The Illyrians by J. J. Wilkes, 1992, ISBN 978-0-631-19807-9, page 279,"We cannot be certain that the Arbanon of Anna Comnena is the same as Albanopolis of the Albani, a place located on the map of Ptolemy (3.12)"</ref> En sia ''Historio'' verkita en 1079–1080, la [[Bizancio|bizanca]] historiisto [[Miĥaelo Ataliates]] unueestis la unua kiu menciis ''AlbanoinAlbanoi'' kiel partoprenantojnpartoprenantoj en ribelo kontraŭ [[Konstantinopolo]] en 1043 kaj ankaŭ menciis la ''Arbanitai-ojn'' kiel subulojnsubuloj de la Duko de [[durrës|Dirakiumo]].<ref>Robert Elsei. ''The Albanian lexicon of Dion Von Kirkman. Earliest reference to the existence of the Albanian language'', pp. 113–122.</ref>) Dum la [[Mezepoko]], la albanoj nomis sian landon ''Arbër'' aŭ ''Arbën'' kaj sin nomissinnomis ''Arbëresh'' aŭ ''Arbnesh''.<ref>[http://www.pinocacozza.it/ Pinocacozza.it] (itale kaj albane)</ref><ref>[http://www.radio-arberesh.eu/ Radio-Arberesh.eu] (itale)</ref>

Jam en la [[16-a jarcento]] la nomo ''Shqipëria'' kaj la etna nomo ''Shqiptarë'' iom post iom anstataŭis la antaŭajn ''Arbëria'' kaj ''Arbëresh''. Dum ambaŭla du terminoj estas interpretitaj kiel "Aglolando" kaj "Filoj de la Agloj", ili deriviĝas de ''shqip'', t.e. "interkomprenado".<ref>Kristo Frasheri. ''History of Albania (A Brief Overview)''. Tirano, 1964.</ref><ref>{{citaĵo el la reto|url=http://mirror.undp.org/albania/download/pdf/albanian.pdf|titolo=Xhevat Lloshi: "The Albanian Language", eldoninto: ''United Nations Development Programme''|alirdato=la 9-an de novembro 2010}}</ref>

Sub la [[Otomana Imperio]], Albanio estis oficiale nomata ''Arnavutluk'' kaj ĝiaj loĝantoj kiel ''Arnauts'' (oficiale ''Arnavutlar''). Tiuj terminoj estas ankoraŭ uzatasuzataj en la [[Respubliko]] [[Turkio]] rilate al Albanio kaj albanoj.<ref>[http://www.thefreedictionary.com/Arnaut Arnaut] at the Free Dictionary</ref> La vorto konsideratasestas konsiderata [[metatezo]] de la vorto ''Arvanite'', kiu estis la mezepoka greklingva nomo por la [[albanoj]].<ref name="Akademia e Shkencave e RPSH. Instituti Gjuhësisë dhe i Letersisë">[http://books.google.com/?id=mbJiAAAAMAAJ&q=Arnaut+arvanit&dq=Arnaut+arvanit artikolo "Akademia e Shkencave e RPSH. Instituti Gjuhësisë dhe i Letersisë", 1982, jŭnalo "Studime filologjike", Tirano, volumo 36, paĝo 44, albane]</ref>

La historio de Albanio emerĝas el la [[prahistorio]] de la [[4-a jarcento]] a.K., kun la unuaj mencioj pri [[Ilirio]] kaj pri ilira gento de Albanoj en Albanapolis (nuna Zgerdhesh, je 32 km for de Tirano) en [[greka historiografio|Grek-romia historiografio]]. La nuna teritorio de Albanio ne koincidas kun la teritorio en la Antikvo, kiu havis partojn de la romiaj provincoj [[Dalmatio (Romia Imperio)|Dalmatio]] (sude [[Iliriko]]), [[Macedonia (Romia Imperio)|Romia Makedonio]] (ĉefe [[Macedonia (Romia Imperio)|Epirus Nova]]) kaj [[Moesia]]. La teritorio restis sub romi-bizanca regado ĝis la alveno de la [[slavoj]] en la [[7-a jarcento]], kiuj integris ĝin en la [[Bulgara Imperio]] en la [[9-a jarcento]].

Malplimultoj inkluzivas [[grekoj]]n, [[vlakoj]]n, [[montenegro|montenegranojn]], [[serboj]]n, [[makedonio|makedonojn]], [[bulgaroj]]n, [[goranoj]]n, [[aŝkalioj kaj balkanaj egiptanoj|balkanajn egiptanojn]], [[romaoj]]n kaj [[judoj]]n. La grandeco de la greka malplimulto estas disputaĵo: la albana registaro asertas ke ĝi estas nur 60 000, dum kelkaj grekaj fontoj postulas eĉ 300,000. La plej multaj okcidentaj fontoj kalkulas la grandecon de la greka malplimulto je proksimume 200 000, t.e. 6% el la tuta loĝantaro<ref name='IJ'>{{citaĵo el libro|url=http://books.google.com/?id=kqCnCOgGc5AC&pg=PA68&dq=greek+minority+albania |titolo=',Eastern Europe at the end of the 20th century',, Ian Jeffries, p. 69 |eldonisto =Google Books |dato=la 25-an de junio 1993 |alirdato=la 27-an de aŭgusto 2010|isbn=978-0-415-23671-3}}</ref><ref name="'JP"'>[http://books.google.com/books?lr=&hl=el&id=OU1oAAAAMAAJ&dq=Pettifer+The+Greeks%3A+The+Land+and+the+People+since+the+War&q=200000&pgis=1#search_anchor The Greeks: the land and people since the war.] James Pettifer. Penguin, 2000. ISBN 978-0-14-028899-5</ref>, dum la [[Monda faktolibro de CIA]] taksas la grekan malplimulton je 3% de la loĝantaro kaj la [[Ŝtata Departemento de Usono]] mencias 1.17% por grekoj kaj 0.23% por aliaj malplimultoj. Tamen, la albana registaro timas ke se censo kun etnografiaj demandoj estus farita, konsiderinda parto de la albanianoj sin deklarus grekoj<ref>[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3235.htm Albania], U.S. Department of State Bureau of European and Eurasian Affairs, Background Note November 2008. Elŝutita la 14-an de majo 2009</ref> .