Malsovaĝigo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Kani (diskuto | kontribuoj) |
||
Linio 75:
Alia unika trajto de aldomigitaj ŝafoj kompare kun naturaj similuloj estas ties ampleksa variado en koloroj. Naturaj ŝafoj havas tre grandan varion de brunaj nuancoj, kaj variado ene de la specio estas tre limigita. Koloroj de aldomigitaj ŝafoj gamas el pure blanka al malhela ĉokoladbruna kaj eĉ punkteca aŭ makuleca.<ref name="rmcsba"/><ref name="bcsba"/> Selektado por facile tinktureblaj blankaj lanaĵoj ekas frue en ŝafa aldomigo, kaj ĉar blanka lano estas [[dominanta trajto]] ĝi etendiĝis rapide. Tamen, koloraj ŝafoj aperas en multaj modernaj rasoj, kaj povas eĉ aperi kiel [[recesiva]] trajto ĉe blankaj aroj.<ref name="rmcsba">{{cite web |url=http://www.rmncsba.org/ |title=Natural Colored Sheep |accessdate=2008-01-05 |publisher=Rocky Mountain Natural Colored Sheep Breeders Association |date=Januaro 2007 |work=Rare Breeds Watchlist }}</ref><ref name="bcsba">{{cite web |url=http://www.bcsba.org.uk/coloured-sheep/coloured-sheep.html |title=An introduction to coloured sheep |accessdate=2008-01-05 |publisher= British Coloured Sheep Breeders Association }}</ref> Dum blanka lano estas dezirebla por grandaj komercaj merkatoj, estas [[niĉomerkato]] por koloraj lanaĵoj, ĉefe por [[ŝpinado]].<ref>Weaver, Sue (2005). Sheep: small-scale sheep keeping for pleasure and profit. 3 Burroughs Irvine, CA 92618: Hobby Farm Press, an imprint of BowTie Press, a division of BowTie Inc. ISBN 1-931993-49-1.</ref> La naturo de la lanaĵo ege varias inter la rasoj, el densa kaj tre krispa, al longa kaj hareca. Estas variado de lanaj tipo kaj kvalito eĉ inter membroj de la sama aro, tiele lanklasado estas ero de la komerca procezado de la fibro.
===Porkoj===
[[Dosiero:Man Is Collecting Semen From A Boar.JPG|eta|dekstra|[[Spermo]]-kolektado por artefarita fekundigo.]]
Arkeologia pruvaro indikas ke porkoj estis [[Listo de bredbestoj|malsovaĝigitaj]] de apro jam en jaroj 13,000-12,700 a.K. en la [[Proksima Oriento]] en la [[Tigriso|Tigrisa Baseno]]<ref>Sarah M. Nelson, Ancestors for the Pigs. Pigs in prehistory. (1998)</ref> estantaj administritaj en natura medio laŭ maniero simila al la maniero kiel ili estas administritaj fare de iuj nuntempaj novgvineanoj.<ref>Rosenberg M, Nesbitt R, Redding RW, Peasnall BL (1998). [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/paleo_0153-9345_1998_num_24_1_4667 Hallan Çemi, pig husbandry, and post-Pleistocene adaptations along the Taurus-Zagros Arc (Turkey)]. Paleorient, 24(1):25–41.</ref> Restaĵoj de porkoj estis datitaj al pli frue ol 11,400 a.K. en [[Kipro]]. Tiuj bestoj devis deveni el la kontinento, kio indikas malsovaĝigon faritan en la apuda kontinento ĉirkaŭ tiam.<ref>{{cite journal|last1=Vigne|first1=JD|last2=Zazzo|first2=A|last3=Saliège|first3=JF|last4=Poplin|first4=F|last5=Guilaine|first5=J|last6=Simmons|first6=A|title=Pre-Neolithic wild boar management and introduction to Cyprus more than 11,400 years ago|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=106|issue=38|pages=16135–8|year=2009|pmid=19706455|pmc=2752532|doi=10.1073/pnas.0905015106}}</ref> Okazis ankaŭ aparta malsovaĝigo en Ĉinio kiu okazis antaŭ proksimume 8000 jaroj.<ref name="Giuffra">{{cite journal|last1=Giuffra|first1=E|last2=Kijas|first2=JM|last3=Amarger|first3=V|last4=Carlborg|first4=O|last5=Jeon|first5=JT|last6=Andersson|first6=L|title=The origin of the domestic pig: independent domestication and subsequent introgression|journal=Genetics|volume=154|issue=4|pages=1785–91|year=2000|pmid=10747069|pmc=1461048}}</ref><ref>History of domestication, Jean-Denis Vigne, Anne Tresset kaj Jean-Pierre Digard, 3a de julio, 2012, http://www2.mnhn.fr/archeozoo-archeobota/IMG/pdf/Cucchi_ChinaPig_JAS_Online.pdf</ref>
[[DNA]] indico de subfosiliaj restaĵoj de dentoj kaj makzeloj de [[Neolitiko|neolitikaj]] porkoj montras ke la unuaj porkoj en Eŭropo estis alportitaj de la Proksima Oriento. Tio stimulis la malsovaĝigon de loka eŭropa apro rezultiganta trian malsovaĝigan okazaĵon en kiu la genoj de Proksima Oriento formortis en eŭropaj porkoj. Modernaj malsovaĵigitaj porkoj implikis kompleksajn interŝanĝojn, kun eŭropa malsovaĝigantaj linioj estantaj eksportitaj en victurno al la praa Proksima Oriento.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6978203.stm BBC News, "Pig DNA reveals farming history"] 4 September 2007. The report concerns an article in the journal ''PNAS''</ref><ref>{{cite journal|last1=Larson|first1=G|last2=Albarella|first2=U|last3=Dobney|first3=K|last4=Rowley-Conwy|first4=P|last5=Schibler|first5=J|last6=Tresset|first6=A|last7=Vigne|first7=JD|last8=Edwards|first8=CJ|last9=Schlumbaum|first9=A|last10=Dinu|first10=A.|last11=Balacsescu|first11=A.|last12=Dolman|first12=G.|last13=Tagliacozzo|first13=A.|last14=Manaseryan|first14=N.|last15=Miracle|first15=P.|last16=Van Wijngaarden-Bakker|first16=L.|last17=Masseti|first17=M.|last18=Bradley|first18=D. G.|last19=Cooper|first19=A.|title=Ancient DNA, pig domestication, and the spread of the Neolithic into Europe|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=104|issue=39|pages=15276–81|year=2007|pmid=17855556|pmc=1976408|doi=10.1073/pnas.0703411104|display-authors=8}}</ref> Historiaj registroj indikas ke aziaj porkoj estis prezentitaj en Eŭropon dum la 18-a kaj komenco de la 19-a jarcentoj.
[[Dosiero:Schweine-lsz61.jpg|eta|maldekstre|250px|Varmo al porkidoj en porko-bredejo.]]
La fleksebla naturo kaj ĉiovora dieto de la apro permesis al fruaj homoj malsovaĝigi ĝin volonte. Porkoj estis plejparte uzitaj por manĝaĵo, sed fruaj civilizoj ankaŭ uzis la felojn de la porkoj por ŝildoj, ostojn por iloj kaj armiloj, kaj haregojn por brosoj.<ref>[http://www.flossybrush.ca/oral.html Oral Care.]</ref> En [[Hindio]], porkoj estis malsovaĝigitaj por longa tempo, plejparte en [[Goao]] kaj kelkaj kamparaj lokoj, por [[porknecesejo]]j. Kvankam ekologie logikaj same kiel ekonomiaj, porknecesejoj malkreskas en populareco kiam uzo de [[Ekskrementa cisterno|ekskrementaj cisternoj]] kaj kloakaj sistemoj pliiĝas en kamparaj lokoj.
Porkoj estis alportitaj al sudorienta [[Nordameriko]] el Eŭropo fare de [[Hernando de Soto (esploristo)|de Soto]] kaj aliaj fruaj hispanaj [[esploristo]]j. Eskapintaj porkoj iĝis sovaĝaj kaj kaŭzis grandan damaĝon al indianoj kiuj havis neniun malsovaĵigitan brutaron.<ref>[http://www.cambridge.org/us/books/kiple/hogs.htm II.G.13. – Hogs.]</ref> Porkoj fariĝis sovaĝaj en multaj aliaj mondopartoj (ekz. [[Nov-Zelando]] kaj norda [[Kvinslando]]) kaj kaŭzis grandan medipoluon.<ref>[http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E0CEED6103CF93AA15751C1A964958260&sec=&spon=&pagewanted=all Alien Species Threaten Hawaii's Environment.]</ref><ref>[http://www.nzetc.org/tm/scholarly/tei-Bio27Tuat02-t1-body-d1.html Introduced Birds and Mammals in New Zealand and Their Effect on the Environment.]</ref> Sovaĝaj hibridoj de la eŭropa apro kun la porko ankaŭ estas tre interrompaj al kaj medio kaj [[agrikulturo]] (inter la 100 plej damaĝaj bestospecioj), precipe en sudorienta [[Sudameriko]] de [[Urugvajo]] ĝis Suda [[Mato-Groso]] de [[Brazilo]] (Centra-Okcidenta Regiono), kaj [[San-Paŭlo (ŝtato)]] (Sudorienta Regiono), kie ili estas konataj kiel ''javaporcos'' (de ''javali'' kaj ''porco'', tio estas "apro-porkoj").<ref>[http://g1.globo.com/sp/bauru-marilia/noticia/2013/04/autorizacao-para-abate-do-javaporco-tranquiliza-produtores-em-assis-sp.html Authorization for the slaughter of the 'javaporco' reassures farmers in Assis, SP] en portugala</ref><ref>[http://www.jornalfolhadosul.com.br/noticia/2013/02/07/ibama-autoriza-captura-e-abate-de-javaporcos IBAMA authorizes capture and slaughter of 'javaporcos' – Folha do Sul Gaúcho] en portugala</ref><ref>[http://www.ogritodobicho.com/2012/05/javaporco-da-prejuizo-e-amedronta.html 'Javaporco' gives damage and scares farmers in Maracaí, SP – O Grito do Bicho] en portugala</ref><ref>[http://globotv.globo.com/tv-morena/ms-rural/v/produtores-podem-fazer-controle-populacional-do-javali-europeu/2398171/ MS Rural – farmers are authorized to make populational control of exotic species, such as the European boar] en portugala</ref><ref>{{cite web|url=http://www.cesam.ua.pt/index.php?menu=82&submenu=0&language=pt&tabela=pessoaldetail&user=293|title=Status and Distribution of wild boar in Rio Grande do Sul, Southern Brazil|year=2009}}</ref>
Kun proksimume unu milo da milionoj da individuoj vivantaj en iu tempo, la malsovaĵigita porko estas unu el la plej multnombraj mamuloj sur la planedo.<ref>[http://www.fas.usda.gov/psdonline/psdQuery.aspx Production, Supply and Distribution Online Query], United States Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service</ref><ref>[http://www.fas.usda.gov/psdonline/psdReport.aspx?hidReportRetrievalName=Swine+Summary+Selected+Countries&hidReportRetrievalID=1649&hidReportRetrievalTemplateID=7 Swine Summary Selected Countries], United States Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, (total number is Production (Pig Crop) plus Total Beginning Stocks</ref>
== Ŝanĝiĝo per aldomigo ==
| |||