Angola Enlanda Milito: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
La '''Angola Enlanda Milito''' ({{lang-pt|Guerra civil angolana}}) estis grava [[enlanda milito]] en [[Angolo]], komencinta en 1975 kaj pluinta, kun kelkaj interhaltoj, ĝis 2002. Tiu milito ekis tuj post Angolo iĝis sendependa el [[Portugalio]] en Novembro 1975. Antaŭ tio estis okazinta [[Malkoloniigo|malkoloniiga]] konflikto, nome la [[Angola Milito de Sendependigo]] (1961–74). La poste sekva enlanda milito estis esence lukto por la povo inter la du iamaj ĉefaj liberigaj movadoj, nome la Popola Movado por Liberigo de Angolo ([[MPLA]]) kaj la Nacia Unuiĝo por la Totala Sendependo de Angolo ([[UNITA]]). Samtempe, tiu milito utilis kiel submilito por la [[Malvarma Milito]] kaj al grandskalaj rektaj kaj nerektaj internaciaj interplektiĝoj de kontraŭaj povoj kiaj [[Sovetunio]], [[Kubo]], [[Sudafriko]] kaj [[Usono]], kio estis grava trajto de la konflikto.<ref name="Angola General Conflict Information">{{cite web |title=Angola General Conflict Information |work= Uppsala Conflict Data Program |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=4®ionSelect=2-Southern_Africa# |deadurl=no |accessdate=5a de Junio 2013}}</ref>
La movadaj militorganizoj MPLA kaj UNITA havis diferencajn radikojn en la angola socia medio kaj tute reciproke nekongruaj estroj, spite ties kunhavantan celon finigi la kolonian regadon. Kvankam dekomnce ambaŭ havis [[socialismo|socialismajn]] tendencojn, por la celo allogi internacian subtenon ili aliĝis al "[[
Dekomence MPLA ricevis apogon de [[Sovetunio]] kaj de [[Kubo]], kies lingvo plej similis al la [[portugala]], kio helpis la interkomunikadon de trupoj. UNITA ricevis dekomence helpon de [[Ĉinio]], kiu tiam konkurencis kun la bloko de Sovetunio pri la estreco de komunismaj landoj, tamen pro similaj tialoj ankaŭ Usono komencis helpi la kontraŭkomunisman militorganizon kaj iom post iom ankaŭ la tiama [[apartismo|apartisma]] reĝimo de [[Sudafriko]], kiu tiam kontrolis la teritorion de la nuna intera lando [[Namibio]], helpis al UNITA, kiu havis pli popolan helpon en la apartaj orientaj regionoj.
La 27-jara milito povas esti proksimume dividita en tri periodoj de ĉefaj luktoj - el 1975 al 1991, el 1992 al 1994, kaj el 1998 al 2002 - rompite per malfortaj periodoj de paco. Kiam la MPLA finfine atingis venkon en 2002, pli ol 500,000 personoj estis mortintaj kaj ĉirkaŭ unu miliono estis devige translokigita. La milito detruegis la angolajn infrastrukturojn, kaj ege damaĝis la landan publikan administracion, ekonomiajn entreprenojn, kaj religiajn instituciojn.
La Angola Enlanda Milito historie elstaris pro la kombino de angola violenta interna dinamiko kaj la amasa eksterlanda interveno. La milito iĝis batalo de la Malvarma Milito, fare kaj de Sovetunio kaj de Usono, kun ties respektivaj aliancanoj, havigis gravajn militajn helpojn al partioj en la konflikto. Krome, la angola konflikto iĝis interplektita kun la [[Dua Konga Milito]] en la najbara [[Demokratia Respubliko Kongo]], same kiel kun la [[Namibia Milito de Sendependigo]].
==Referencoj==
<references/>
==Bibliografio==
*Brittain, Victoria. ''Death of Dignity'', Lawrenceville/NJ: Red Sea Press, 1998. (An account of the conflict from the MPLA's point of view.)
*[[Stockwell, John]]. ''In Search of Enemies: A [[CIA]] Story'', New York: [[W.W. Norton]], 1978.
*[[Kapuściński, Ryszard]]. ''Another Day of Life'', Penguin, 1975. ISBN 0-14-118678-X. (A Polish journalist's account of Portuguese withdrawal from Angola and the beginning of the civil war.)
*''Une Odyssée Africaine'' (France, 2006, 59mn) (movie directed by Jihan El Tahri)
* Arthur J. Klinghoffer, ''The Angolan War: A study of Soviet policy in the Third World'', Boulder/Col.: Westview Press, 1980
*Gleijeses, Piero, ''Conflicting Missions: Havana, Washington, and Africa'', Chapel Hill: The University of North Carolina Press, 2002
*Saney, Isaac, "African Stalingrad: The Cuban Revolution, Internationalism and the End of Apartheid," Latin American Perspectives, Vol. 33, No. 5 (September 2006): pp. 81–117.
*''Nelson Mandela & Fidel Castro, How Far We Slaves Have Come!'', New York:Pathfinder Press, 1991
*Pazzanita, Anthony G, "The Conflict Resolution Process in Angola." ''The Journal of Modern African Studies'', Vol. 29 No 1(March 1991): pp. 83–114.
* Malaquias, Assis. ''Rebels and Robbers: Violence in Post-Colonial Angola'', Uppsala: Nordiska Afrikainstitutet, 2007
* Minter, William. ''Apartheid's Contras: An Inquiry into the Roots of War in Angola and Mozambique'', Johannesburg: Witwatersrand Press, 1994
* Wolfers, Michael, & Bergerol, Jane. ''Angola in the Front Line'', London: Zed Books, 1983
* Wright, George ''The Destruction of a Nation: United States Policy Towards Angola Since 1945'', London: Pluto Press, 1997.
* {{cite book |author=W. Martin James III |title=A Political History of the Civil War in Angola 1974–1990 |url=https://books.google.com/?id=NOHZWdvu66sC&pg=PA34 |page=34 |publisher= Piscataway: Transaction Publishers |year= 2011}}
* {{cite web|author=Madsen, Wayne|date=17 May 2002|url=http://www.corpwatch.org/article.php?id=2576|title=Report Alleges US Role in Angola Arms-for-Oil Scandal|publisher=CorpWatch|accessdate=10 February 2008| archiveurl= https://web.archive.org/web/20080105182138/http://www.corpwatch.org/article.php?id=2576| archivedate= 5 January 2008 | deadurl= no}}
==Eksteraj ligiloj==
{{Commons category|Angolan Civil War}}
*[http://peacemaker.un.org/document-search?keys=&field_padate_value%5Bvalue%5D%5Bdate%5D=&field_pacountry_tid=Angola&field_paconflict_tid%5B%5D=1 All Peace Agreements for Angola] – UN Peacemaker
*[http://www.onwar.com/aced/nation/all/angola/fangola1975.htm Armed Conflict Events Data: Angolan Civil War 1975–1991]
*[http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?r101:E26OC9-320: "Savimbi's Elusive Victory in Angola"] – Michael Johns, ''U.S. Congressional Record'', 26 October 1989.
*[http://www.arte.tv/de/geschichte-gesellschaft/1691038.html Arte TV: Fidel, der Che und die afrikanische Odyssee]
*[http://www.sozialwiss.uni-hamburg.de/publish/Ipw/Akuf/kriege/281_angola.htm Departement Sozialwissenschaften der Universität Hamburg über den Krieg in Angola] – Hamburg University
*[http://www.absa.ch/AK/Bulletin/123.htm Afrika-Bulletin Nr. 123, August/September 2006 mit Schwerpunktthema Angola]
*[http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/Angola/Geschichte.html Deutsches Auswärtiges Amt zur Geschichte Angolas] – German foreign ministry
*[http://www.welt.de/fernsehen/article1233840/Wie_Castro_die_Revolution_exportierte__.html Welt Online: Wie Castro die Revolution exportierte]
*[http://www.uni-due.de/geschichte/vst-hatzky.php Christine Hatzky: Kuba in Afrika] – Duisburg University
*[http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB67/ The National Security Archive: Secret Cuban Documents on Africa Involvement]
*[http://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552556 U.S. Involvement in Angolan Conflict] from the [http://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/549457 Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archive]
*[http://www.unz.org/Pub/AmSpectator-1986aug-00014?View=PDF Village of the Living Dead: With the Cubans in Angola]
[[Kategorio:Historio de Angolo]]
[[Kategorio:Enlandaj militoj]]
[[Kategorio:Senkoloniigo]]
[[Kategorio:Kontraŭkomunismo]]
[[Kategorio:Malvarma milito]]
[[Kategorio:Suda Afriko]]
| |||