Saharo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e plej parto -> plejparto etendas -> etendiĝas, la Saharo - Saharo, nomita -> nomata |
Kani (diskuto | kontribuoj) Nuligis version 6073464 de Transdanubiano (kontribuoj, diskutpaĝo) |
||
Linio 122:
}}
'''Saharo''' (en araba الصحراء الكبرى, ''aṣ-Ṣaḥrāʾ al-Kubrā'', 'la Granda Dezerto') estas la tria plej granda [[dezerto]] en la mondo post [[Arkto]] kaj [[Antarkto]] kaj la plej granda [[Subtropiko|subtropika]] [[varma dezerto]] en la mondo.<ref name="geology.com">{{cite web|url=http://geology.com/records/largest-desert.shtml|title=Largest Desert in the World|accessdate=30a Decembro 2011}}</ref> Ĝi ampleksas
Kelkaj el la sablaj [[duno]]j povas atingi ĝis 180 m de alto.<ref>Strahler, Arthur N. and Strahler, Alan H. (1987) ''Modern Physical Geography'' Third Edition. New York: John Wiley & Sons. ISBN 0-471-85064-0. p. 347</ref>
Linio 136:
La Saharo estis origine okupita fare de la [[Berberoj]] kies nomo por la regiono estis "Tinariwen", kies signifo faras referencon al la fakto ke ili diferencigis inter la malsamaj ekoregionoj de la dezerto- (t.e. sablomaro, [[oazo]]j, [[Dezertoj kaj kserofitaroj|kserarbustaroj]] ktp.). La Saharaj limoj estas [[Atlantiko]] sur la okcidento, [[Atlas-montoj]] kaj [[Mediteranea Maro]] sur la nordo, [[Ruĝa Maro]] sur la oriento, kaj [[Sudano]] kaj la valo de la [[Niĝero]] sur la sudo. La Saharo estas dividita en [[Okcidenta Saharo]], la centra montaro [[Ahaggar]], la [[Tibesti]] Montoj, [[Air-montoj]] (regiono de dezertaj montoj kaj altaj [[altebenaĵo]]j), la dezerto [[Tinirio]] kaj la [[Libia Dezerto]] (la plej arida regiono). La plej alta pinto en la Saharo estas [[Emi Koussi]] (3,415 metroj (11,204 ft)) en la Tibesti Montoj en norda [[Ĉadio]].
La Saharo estas la plej granda dezerto sur la afrika kontinento. La suda limo de la Saharo estas markita fare de grupo de duonarida [[savano]]
Homoj vivis sur la rando de la dezerto ekde antaŭ miloj da jaroj<ref name="Post-Ice Age Sahara">[http://discovermagazine.com/2006/oct/sahara-desert-savanna-climate Discover Magazine], 2006-Okt.</ref> ekde la [[lasta glaciepoko]]. La Saharo tiam estis multe pli malseka loko ol ĝi hodiaŭ estas. Pli ol 30,000 [[petroglifo]]j de riverbestoj kiel ekzemple [[krokodilo]]j<ref name=Crocodiles>[http://news.nationalgeographic.com/news/2002/06/0617_020618_croc.html National Geographic News], 17a Junio 2006.</ref> plurestas, kun la duono troviĝintaj en la [[Tasilin-Aĝer]] en sudorienta Alĝerio. Ankaŭ [[fosilio]]j de [[dinosaŭro]]j, inkluzive de ''Afrovenator'', ''Jobaria'' kaj ''Ouranosaurus'' estis trovitaj tie. La moderna Saharo, tamen, estas ne abunda en vegetaĵaro, krom en [[Nila Valo]], ĉe kelkaj oazoj, kaj en la nordaj altebenaĵoj, kie mediteraneaj plantoj kiel ekzemple la [[olivarbo]] estas trovitaj kreskante nature. La regiono estis tia ekde proksimume 1600 a.K., post kiam ŝanĝoj en la akso de la Tero pliigis [[temperaturo]]jn kaj malkreskintan [[precipitaĵo]]n.<ref name = "Science Daily">[http://www.sciencedaily.com/releases/1999/07/990712080500.htm Sahara's Abrupt Desertification Started by Changes in Earth's Orbit], Accelerated by Atmospheric and Vegetation Feedbacks.</ref>
Homoj de la Saharo estas de diversaj originoj. Inter ili la Berberoj inkluzive de la [[Tuaregoj]], diversaj arabigitaj grupoj de berberoj kiaj ekzemple la [[Hasanija]]-parolantaj [[Saharanoj]], kies populacioj inkludas la tribo de [[Sanhaĝaoj]] kies nomo estas resto de la prahistoria [[Zenaga lingvo]]. Aliaj gravaj homgrupoj estas la [[Tubuoj]], [[Nubianoj]], [[Zaghavaoj]], [[Kanuroj]], [[Haŭsoj]], [[Sonrajoj]], kaj [[Fulboj]] (france: Peul; fulbe: Fulɓe). Gravaj grandurboj situantaj en la Saharo estas [[Nuakŝoto]], la ĉefurbo de [[Maŭritanio]]; [[Tamanrasset]], [[Ouargla]], [[Béchar]], [[Hassi Messaoud]], [[Ghardaïa]], kaj [[El Oued]] en [[Alĝerio]]; [[Timbuktuo]] en [[Malio]]; [[Agadez]] en [[Niĝerio]]; [[Gat (Libio)|Gat]] en [[Libio]]; kaj [[Faya-Largeau]] en [[Ĉadio]].
| |||