Kvaternaro: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Addbot (diskuto | kontribuoj) e Roboto: Forigo de 51 interlingvaj ligiloj, kiuj nun disponeblas per Vikidatumoj (d:q26185) |
e Mi klarigas terminologion pri la glaciiĝoj (konceptoj "glaciepoko" kaj "glacialo/glaciiĝo"); aldonas "Vidu ankaŭ" sekcio, kaj aldonas ligojn sur pluraj vortoj. |
||
Linio 1:
{{Kenozoikaj epokoj}}
La '''Kvaternaro''' estas la plej freŝdata el la tri epokoj de la [[Kenozoiko]] en la [[geologia temposkalo]] de la [[Internacia Komisiono pri Stratigrafio]]<ref name="ICS2009"/>. Ĝi sekvas la [[Terciaro]]n, superspanante 2,588 ± 0,005 milionoj da jaroj ĝis la estanteco. La Kvaternaro kovras la daŭranta de la nuntempa [[glaciepoko]], kaj inkluzivas du [[Geologio|geologiajn]] epokojn : la [[Plejstoceno]]n kaj la [[Holoceno]]n <ref name="RGB">La koloroj de la ĉi apuda tabelo respondas al RGB-kodoj, aprobitaj de la Internacia Komisiono pri Stratigrafio. Disponible en la hejmpaĝo de la Internacia Komisiono pri Stratigrafio, en [http://stratigraphy.science.purdue.edu/charts/rgb.html «Normaj Kolor-Kodoj por la Geologia Temposkalo».]{{en}}</ref>.
==Superrigardo==
===Historio de [[scienca esploro]]===
La [[termino]] Kvaternaro ("kvara terepoko") estis proponita de la geologo Giovanni Arduino en [[1759]] por [[Aluvio|aluviaj]] [[sedimento]]j en la [[Pado]]-[[valo]] en norda [[Italujo]]. Ĝi estas enkondukita de Jules Desnoyers en [[1829]] por sedimentoj de la [[Francujo|franca]] [[Sejno]][[Akvokolekta areo|baseno]] kiuj ŝajnis
nete pli junaj ol terciaraj [[roko]]j. La Kvaternaro kovras la
Kutime kvaternaro-[[Stratigrafio (geologio)|stratigrafoj]] pristudis regionajn subdividojn. Ekde la 1970-aj jaroj, la Internacia Komisiono pri Stratigrafio ( angla mallongigo : ICS ) klopodis de fari unuoblan geologian temposkalon kiu estis bazita sur referenca ''Tutmonda stratotipa punkto'' ( angla mallongigo : GSSP ) kiu uzeblas internacie. La kvaternaraj subdividoj estis difinitaj surbaze de [[biostratigrafio]] anstataŭ paleoklimatologio. Tiu kondukis al problemo ke la proponita bazo de Pleistoceno estis je 1,805 milionoj da jaroj, lontempe post la komenco de la ĉefaj glacialoj en la norda duonglobo. La ICS proponis abolon de la nomo Kvaternaro, kiu ŝajnis neakceptebla por la [[Internacia Unio por Kvaternara Esploro]] ( angla mallongigo : INQUA). En 2009, oni decidis de konsideri la Kvaternaron kiel pli junan epokon de la Kenozoiko kiu havas ĝian bazon je 2,588 milionoj da jaroj inkluzive la [[Gelasio]], kiu antaŭe estis konsiderata parton de la Neogeno kaj Plioceno <ref name="ICS2009">[http://www.quaternary.stratigraphy.org.uk/correlation/GSAchron09.jpg Vidu la 2009-version de la Geologia ICS-Temposkalo.] {{en}} </ref>.
Linio 21 ⟶ 22:
Dum tiu tempo, substancaj glaĉeroj progresis kaj regresis tra multo de Nordameriko kaj Eŭropo, partoj de Sudameriko kaj Azio, kaj ĉiu [[Antarktiko]]. La Grandaj Lagoj formiĝis kaj grandegaj mamuloj prosperis en partoj de Nordameriko kaj Eŭrazio ne krovitaj de [[glacio]]. Tiuj mamuloj formortis je la fino de la lasta glacialo ĉirkaŭ antaŭ 11 700 jaroj. Nuntempaj [[homo]]j disvolviĝis proksimume antaŭ 190 000 jaroj ( fonto : Leakey ). Dum la Kvaternaro, mamuloj, [[angiospermoj]] kaj [[insekto]]j superregis la tersupraĵon.
== Vidu ankaŭ ==
* [[Stratigrafio (geologio)|Stratigrafio]]
* [[Paleoklimatologio]]
* [[Glaciepoko]]
==Referencoj==
{{Reflist}}
| |||