Vikipedio

Ŝako: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
(Rigardi ŝanĝojn inter stabila kaj nuna versioj)
[nekontrolita versio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Saom (diskuto | kontribuoj)
50 redaktoj
e Korektoj de la nomo de la „ŝafista mato” (vd. diskuton) kaj de la malĝusta uzo de la vorto „kolono” (devintus esti „kolumno”).
Linio 2:
| aŭtoro =
| eldonisto =
| titolo de la ludo = Ŝako
| dosiero = [[Dosiero:Staunton chess set.jpg|220px|align=center]]
| priskribo de dosiero =
Linio 51:
[[Dosiero:Chess pieces.png|eta|De maldekstre: reĝo, damo, kuriero, turo, ĉevalo, peono]]
* [[Reĝo (ŝako)|Reĝo]] moviĝas je unu ĉelo en libervola direkto, tio signifas al libervola el la najbaraj kampoj (inkluzive de la kampoj najbarantaj sur [[diagonalo]]). La alia maniero de la movo de reĝo estas la t.n. ''aroko'': la reĝo estas transmovita el sia baza kampo je du kampoj direkte al turo kaj la turo estas poste transmovita trans la reĝo sur la ĉelon, kiun la reĝo ĝuste transiris. Nek la reĝo nek la partoprenanta turo en la ludo ankoraŭ devis ekmoviĝi, la tuta linio da ĉeloj inter la reĝo kaj la turo devas esti libera, la reĝo devas ne stari arokonte en ŝako kaj ĝi devas ne transiri la ĉelon endanĝerigita de la rivalo. Per nenia sia movo, eĉ ne per aroko, la reĝo devas veni sur endanĝerigitan ĉelon, t.e. sur la ĉelon, sur kiun en la venonta movo povus transmoviĝi peco de la rivalo kaj per tio preni la reĝon.
* [[Damo (ŝako)|Damo]] moviĝas suren kolonojkolumnoj, vicoj aŭ diagonaloj je libervola nombro de ĉeloj. Dum sia movo ĝi devas transsalti nenian pecon, kiu starus en ĝia vojo.
{{Ŝakdiagramo
| tright
Linio 68:
| La elira pozicio
}}
* [[Turo (ŝako)|Turo]] moviĝas suren vicoj kaj kolonojkolumnoj. El la donita ĉelo ĝi povas transmoviĝi al tia ĉelo, kiu estas aŭ en la sama vico aŭ en la sama kolonokolumno. Sed dum tio ĝi devas trassalti nenian pecon, kiu starus en la vojo (escepte de [[aroko]], dum kiu ĝi transsaltos la reĝon).
* [[Ĉevalo (ŝako)|Ĉevalo]] moviĝas per saltoj en la formo de la litero "L" (du ĉeloj rekten kaj unu flanken, respektive unu rekten kaj du flanken). Ĝi povas dum tio transsalti la siajn kaj pecojn de la rivalo. Ĉevalo dum ĉiu sia salto ŝanĝos la koloron de ĉelo, sur kiu ĝi staras. El blanka ĉelo ĝi venos dum sia movo ĉiam al nigra ĉelo kaj male.
* [[Kuriero (ŝako)|Kuriero]] moviĝas laŭlonge de diagonaloj. El la donita ĉelo ĝi povas transmoviĝi laŭlonge de unu el du diagonaloj, sur kiuj ĝi staras. La kuriero devas dum sia movo transsalti nenian pecon, kiu starus en la vojo. La kuriero dum la ludo neniam ŝanĝas la koloron de ĉelo, sur kiu ĝi staras. Tial eblas marki ĝin kiel kurieron aŭ ''blankaĉelan'' aŭ ''nigraĉelan''.
Linio 183:
== Ŝaknotacio ==
{{ĉefartikolo|Ŝaknotacio}}
[[Dosiero:SCD algebraic notation.png|eta|maldekstre|Algebra ŝaknotacio: la nomo de ĉelo konsistas el la nomo de kolonokolumno kaj la nomo de vico]]
En la pasinteco oni uzis kelke da manieroj, kiel registri pason de la ŝaka ludo, sed hodiaŭ oni uzas preskaŭ eksplicite (mallonga) ''algebra ŝaknotacio'', kiun en Eŭropo disvastigis la [[Sirio|siria]] ŝaka teoriisto [[Philipp Stamma]] en la [[18-a jarcento]]. La ĉelo en la ŝakluda tabulo estas indikata en ĝi helpe de sekca punkto de ''kolonokolumno'' (markata per literoj ''a'' ĝis ''h'') kaj ''vico'' (markata per numeroj ''1'' ĝis ''8'').
 
Priskribo de unu movo konsistas el la laŭvica numero de la movo, markigo de la tipo de peco, kiu estis movita, kaj la ĉelo, kien la peco estis movita. La movoj estas numeritaj ekde la unua tiel, ke la sama numero markas la movon de blanko kaj la sekvanta movo de nigro. La ĉelo, el kiu la peco movis, ne estas indikata. Sole okaze, ke ne eblus unusignife difini ĝin, oni malantaŭ markigo de la speco de peco skribos markigo de elira kolonokolumno aŭ vico. La figuroj estas markataj per komenca litero: R estas reĝo, D estas damo, T estas turo, K estas kuriero kaj Ĉ estas ĉevalo. Sed ĉe la peonoj oni ne skribas la markigon, sole se, ekz. en komentario aŭ priskribo de la pozicio necesas marki peonon, estas uzata la minusklo p. Anstataŭ la komencaj literoj eblas uzi ankaŭ grafikajn simbolojn de la figuroj.
 
Ĉe la preno oni metas inter la markigo de figuro kaj la cela ĉelo la simbolon x; se prenas peono, anstataŭ la simbolo x oni uzos markigon de kolonokolumno, suren kiu la peono staris prenonte. [[Aroko]] estas markata per la simbolo 0-0 (la t.n. ''malgranda aroko'', aroko per turo h1 aŭ h8) aŭ 0-0-0 (la tiel nomata ''granda aroko'', aroko per turo a1 aŭ a8). Dum [[preterpasa preno]] oni uzos kiel la celan ĉelon tiun, sur kiun la peono vere transmoviĝis; kiel movo eblas alskribi ''e. p.'' ({{fremdlingve|fr|''en passant''}}). Se la movo ŝakigas la reĝon de la rivalo, oni aldonas malantaŭ ĝin la simbolon +. Se la movo estas samtempe mato, estas uzata la simbolo ++ aŭ #. Propono de sendecida rezulto iam estas markata per la simbolo =. La rezulton de ludo oni enskribas kiel 1-0 (venkis la blanko), ½–½ (sendecida rezulto), 0-1 (venkis la nigro) aŭ * (nekonata aŭ nedifinita).
 
[[Dosiero:Scholars mate animation.gif|eta|La tiel nomata "ŝafaŝafista mato"]]
La registro rajtas enhavi ankaŭ komentariojn, ofte esprimataj per enkondukitaj markoj kaj simboloj. Plej ofte estas uzataj la markoj: ''!'' por forta movo, ''!!'' por tre forta movo, ''?'' por malforta movo, ''??'' por granda eraro, ''?!'' por dubinda aŭ ''!?'' por surpriziga, sed riska movo ks. Sed la ludanto registranta sian turniran ludon ne rajtas alskribi la komentariojn al la movoj dum la ludo.
 
Ekzemplo de registro de simpla kaptomaŝo nomata "ŝafaŝafista mato", kiu estas montrita en la animeo dekstre.
# e4 e5
# Dh5? Ĉc6
Linio 206:
 
=== Principoj de strategio ===
La ŝaka strategio okupiĝas per taksado de ŝakaj pozicioj kaj difinado de celoj kaj longtempaj planoj de la estonta ludo. Kiam la ludanto taksas la pozicion, li devas konsideri la valoron de figuroj sur la ŝakluda tabulo, la peonaj strukturon de la pozicio, la sekurecon de reĝoj, la priregadon de spaco de la ŝakluda tabulo kaj precipe priregadon de ĉefaj kampoj kaj grupoj de kampoj (ekz. diagonaloj, malfermitaj kolonojkolumnoj, la nigraj aŭ la blankaj kampoj).
 
{{Ŝakdiagramo
Linio 240:
La plej baza tasko estas kalkuli la suman valoron de la pecoj en ambaŭ flankoj. La poentaj valoroj uzataj al tiu ĉi celo estas fonditaj en sperto; kutime la peonoj kalkulas po unu poento, kurieroj kaj ĉevaloj po tri poentoj, turoj po kvin (diferenco de valoroj inter la turo kaj la kuriero aŭ ĉevalo estas markata kiel ''[[kvalito (ŝako)|kvalito]]'') kaj damo ĉirkaŭ naŭ poentoj. La batalvaloro de reĝo en la finaĵo egalas proksimume al kvar poentoj. Tiuj ĉi bazaj poentoj estas poste modifitaj per pluaj faktoroj, kiel estas ''lokigo de la pecoj'' (ekzemple la antaŭenpaŝintaj peonoj estas kutime pli valoraj ol la peonoj en la elira pozicio), ''koordinado inter la pecoj'' (ekzemple duopo de kurieroj koordinas kutime pli bone ol duopo - kuriero kaj ĉevalo) aŭ ''tipo de la pozicio'' (ĉevaloj estas kutime pli bonaj en fermitaj pozicioj kun multaj peonoj, dume kurieroj pli bone validiĝos en malfermitaj pozicioj).
 
Plua grava faktoro dum decidado de la ŝaka pozicio estas ties ''[[peona strukturo]]'' (iam nomata ''peona skeleto''), aŭ konfiguro de la peonoj sur la ŝakluda tabulo. Ĉar la peonoj estas malplej moviĝemaj pecoj sur la ŝakluda tabulo, la peona strukturo estas proporcie stabila kaj karakterize ĝi antaŭdifinas strategian karakteron de la pozicio. Malfortaĵoj en la peona strukturo, kiel estas ''izolita peonoj'' (sen peonoj de la propra koloro suren la najbaraj kolonojkolumnoj), ''duumitaj peonoj'' (du peonoj de la sama koloro suren unu kolonokolumno) aŭ ''malfruiĝintaj peonoj'' (malrapidantaj post la ceteraj peonoj suren la najbaraj kolonojkolumnoj) havadas kutime longtempan aŭ eĉ daŭran karakteron. Tial estas bezone defendi al iliaj kreiĝoj, se ili ne estas kompensitaj de alia avantaĝo, ekzemple de ebleco komenci atakon.
 
=== Principoj de taktiko ===
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Ŝako"