Vikipedio

Vasa (dinastio): Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[nekontrolita versio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
{{polurinda|maŝintraduko}}
{{redaktata}}
[[Dosiero:Armoiries_famille_Vasa.svg|eta|Blazono de la familio WasaVasa]]
[[Dosiero:Armoiries_rois_Vasa_de_Suède.svg|eta|Reĝa blazono de la dinastio de la WasaVasa]]
[[Dosiero:Gustav_Vasa.jpg|eta|GustavGustavo I.la Wasa1-a Vasa (pentraĵo de Jakob Bink, 1542).]]
La '''Vasa dinastio''' estis dinastio de svedaj reĝoj de 1521 ĝis 1654, kaj de polaj reĝoj de 1587 ĝis 1668. La simbolo de la dinastio estis saliketo (sveda: ''vase'').
 
Linio 9:
La sveda familio Vasa ekis per Gustav Eriksson, poste [[Gustavo Vasa|Gustav Vasa]], post la disiĝo de Danlando, nome la unua reĝo de Svedio post la [[Unio de Kalmar|Kalmar-Unio]]. Tiu regno fariĝis hereda sub Gustav Eriksson.
 
En la [[Listo de svedaj reĝoj|listo de la reĝoj de Svedio]] trovastroviĝas tiu kronologia listo:
* [[Gustavo Vasa|GustavGustavo Vasa]], 1521-1560
* [[Eriko la 14-a (Svedio)|ErikEriko XIV.la 14-a]], 1560-1568
* [[Johano la 3-a (Svedio)|JohannJohano III.la 3-a]], 1568-1592
* [[Sigismondo la 3-a Vasa|Sigismondo]], 1592-1599
* [[Karolo la 9-a (Svedio)|KarlKarolo IX.la 9-a]], 1599-1611
* [[Gustavo la 2-a Adolfo (Svedio)|GustavGustavo IIla Adolf2-a Adolfo]], 1611-1632
* [[Kristina (Svedio)|ChristinaKristina I.la 1-a]], 1632-1654
JohnJohano IIIla 3-a geedziĝis kun Princinoprincino [[Katarina Jogajlido|Catherine Jagiellonica]] de Pollando kaj kombinis la dinastiodinastion de la polapol-litova Reĝa,reĝa domo de la [[Jogajlidoj]], kun la sveda. De li venis la pola linio de la domo de Vasa, kiukaj, siavice, en la [[Listo de reĝoj de Pollando|listo de polaj regantoj]] .:
* [[Sigismondo la 3-a Vasa|Sigism<font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">o</font>ndo la 3-a Vasa]], 1587-1632
* [[Ladislao la 4-a (Pollando-Litovio)|Ladislao la 4-a Vasa]], 1632-1648
* [[Johano la 2-a Kazimiro]], 1648-1668
* [[Johano la 2-a Kazimiro|Johan<font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">o</font> la <font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">2-a</font> <font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">K</font>a<font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">z</font>imir]]<nowiki/>o, 1648-1668
KunKiam seninfanasenfila ChristinaKristina mortis en 1689 la pli juna kaj pli bone-konata sveda linio de la domo de Vasa estis jam en la virina linio, post kiam GustavGustavo IIla 2-a AdolfAdolfo, jam en 1632, la vira linio iĝis formortinta. La plej aĝa linio formortis kunel ErikEriko XIVla 14-a, filo de GustavGustavo, en 1607. La meza linio, kiu, kun Johano la filo de SiegmundSigismondo en 1587 reĝis la polan tronon, sed perdis la svedan tronon en 1599, kaj mortis en 1672, kun Johano la 2-a Kazimiro.<ref>Meyers Konversationslexikon, 1890, Volume 16, P. 406</ref>
La domo de Palatinato-Zweibrücken-Birkenfeld, branĉo de la [[Vitelsbaĥoj]], en la virina linio posteuloj de la domo de Vasa, <font style="background-color: rgb(254, 252, 224);">gajnis</font> nun kun Karl x Gustavo en 1654, la reĝa krono. En Pollando komencis kun Johann II Kasimir la malpliiĝo de la regno.<font style="background-color: rgb(254, 252, 224);"> </font>Militoj kontraŭ la [[Otomana Imperio]], [[Rusa carlando|Rusio]], [[Brandenburgio-Prusujo|Brandenburg-Prusio]], [[Transilvanio]], kaj [[Svedio]] malfortigis la stato socie, ekonomie kaj politike. En enlanda politiko <font style="background-color: rgb(254, 252, 224);">estis</font> por la unua Fojo en la jaro 1652 en la pola Sejmo, la Liberum Vetoo kontraŭ decidon de la Parlamento. La Sejmo nur povus unuanima decidoj, kiu, fakte, estis ne ebla. 1657 kaj 1660, la [[Duklando Prusujo|Duklando de Prusio,]] la suvereneco donita de la poste de la [[Reĝlando Prusio]] evoluigita. La paŭzon de Andrussowo 1667 kun Rusio kostis grandegaj areoj. Urboj kiel [[Smolensk]] kaj [[Kievo]], kaj [[Ukrainio]] ĝis la [[Dnepro|Dnepr]]<nowiki/>o devenis rusajn landojn. Jaron poste, post kiam Johano Kazimiro estabdikis, kaj supreniris al alia reĝo (princo [[Mikaelo Korybut Wiśniowiecki|Mikaelo Wiśniowiecki]]), la trono de la pola rego, neniu Vasa, kvankam la (en Svedio) abdikanta Kristina, nun katolikino, por tempo, planis deveni kandidatino por la pola reĝa elekto. La lasta viro de Vasa, John II Casimir, mortis en 1672 en Francio, kaj lasis malantaŭ de la milito detruita, abgewirtschaftetes lando.▼
 
▲La domo de Palatinato-Zweibrücken-Birkenfeld, branĉo de la [[Vitelsbaĥoj]], en la virina linio posteuloj de la domo de Vasa, <font style="background-color: rgb(254, 252, 224);">gajnis</font> nun kun Karl xKarlo Gustavo en 1654, la reĝareĝan kronokronon. En Pollando komencis kun JohannJohano IIla Kasimir2-a Kazimiro la malpliiĝo de la regno.<font style="background-color: rgb(254, 252, 224);"> </font>Militoj kontraŭ la [[Otomana Imperio]], [[Rusa carlando|Rusio]], [[Brandenburgio-Prusujo|Brandenburg-Prusio]], [[Transilvanio]], kaj [[Svedio]] malfortigis la statoŝtaton socie, ekonomie kaj politike. En enlanda politiko <font style="background-color: rgb(254, 252, 224);">estis</font> por la unua Fojofojo en la jaro 1652 en la pola Sejmo, la ''Liberum'' Vetoo kontraŭ decidondecido de la Parlamento. La Sejmo nur povus unuanimaunuanime decidoj,fari kiudecidojn, kio fakte, estis ne ebla. El 1657 kajal 1660, la [[Duklando Prusujo|Duklando de Prusio,]], lakies suvereneco esti donita de la poste deal la [[Reĝlando Prusio]], evoluigitaevoluiĝis. La paŭzonbatalpaŭzo de Andrussowo 1667 kun Rusio kostis grandegajgrandegajn areojareojn. Urboj kiel [[SmolenskSmolensko]] kaj [[Kievo]], kaj [[Ukrainio]] ĝis la [[Dnepro|Dnepr]]<nowiki/>o devenisiĝis rusajnrusiaj landojnlandoj. Jaron poste, post kiam Johano Kazimiro estabdikisabdikis, kaj supreniris al alia reĝo (princo [[Mikaelo Korybut Wiśniowiecki|Mikaelo Wiśniowiecki]]), al la trono de la pola rego, neniu Vasa estis, kvankam la (en Svedio) abdikanta Kristina, nuntiam katolikino, por tempo, planis deveni kandidatino por la polaelekto reĝade elektopola reĝo. La lasta viro de Vasa, JohnJohano IIla Casimir2-a Kazimiro, mortis en 1672 en Francio, kaj lasis malantaŭ desi la militolandon detruita, abgewirtschaftetesde landola milito.
Posteuloj de la Vasa venas en la virina linio (la unua, de la Palatinata Wittelsbach, poste, la dinastio de Holstein-Gottorp) regis en Svedio ĝis 1818. La lasta princino ke se nomis Wasa, estis Reĝino Carola de Saksio (1833-1907), edzino de reĝo Albert de Saksio, kaj nepino de la en 1809 senpovigita sveda reĝo [[Gustavo la 4-a Adolfo (Svedio)|Gustav IV]] [[Gustavo la 4-a Adolfo (Svedio)|Adolf]], sed ankaŭ la nuna monarko de la domo de [[Bernadotte]] havas falon de Wasablut de Viktoria, naskiĝis. Princino de [[Badeno|Baden]], edzino [[Gustavo la 5-a (Svedio)|Gustav V,]] kaj granda-avino de la nuna reĝo, en la virina linio de Gustav IV Adolf estis posteulo.▼
 
▲Posteuloj de la Vasa venasvenis en la virina linio (la unua, de la Palatinata Wittelsbach, poste, la dinastio de Holstein-Gottorp) kaj regis en Svedio ĝis 1818. La lasta princino kenomita se nomis WasaVasa, estis Reĝinoreĝino CarolaKarola de Saksio (1833-1907), edzino de reĝo AlbertAlberto de Saksio, kaj nepino de la en 1809 senpovigita sveda reĝo [[Gustavo la 4-a Adolfo (Svedio)|Gustav IV]] [[Gustavo la 4-a Adolfo (Svedio)|Adolf]], sed ankaŭ la nuna monarko de la domo de [[Bernadotte]] havas falon de Wasablut de Viktoria, naskiĝis. Princino de [[Badeno|Baden]], edzino [[Gustavo la 5-a (Svedio)|GustavGustavo V,la 5-a]] kaj granda-avino de la nuna reĝo, en la virina linio de GustavGustavo IVla Adolf4-a Adolfo estis posteulo.
 
== Aliaj membroj de la familio ==
* Anna Vasa (dm. 1625), Princino de Svedio
* Ebba Erik dotter WasaVasa (≈1491-1549), sveda noblanobelulino
* JohannJohano AlbertAlberto Vasa (pole: Jan Olbracht Waza) (1612-1634), Princo de Pollando
* Charles Ferdinand Vasa (la polapole: Karol Ferdynand Waza) (1613-1655), Princo de Pollando, Princo-Episkopo de Breslau kaj Episkopo de Płock
* Magnus Gustavsson Vasa (1542-1595), sveda Princo kaj Duko de Östergötland
* Margaret Erik dotter WasaVasa (1497-1536), sveda., kaj fratino de reĝo GustavGustavo Ila 1-a de Svedio
 
== Referencoj ==
Linio 39 ⟶ 40:
== Literaturo ==
* Günter Barudio: ''Gustav Adolf la Granda. Politika biografio.'' Fischer, Frankfurt am Main 1982.
* Jörg-Peter Findeisen: ''La lukto por la Balta supereco. Svedio estas re? oregno de la granda potenco de la tempo.'' Duncker andkaj Humblot, Berlino, 1992.
* Michael Roberts: ''La Komenco De Kiu El Suda.'' Cambridge en 1968.
 
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Vasa_(dinastio)"