Sarah Bernhardt: Malsamoj inter versioj

'''Sarah BERNHARDT''', origine: '''Marie Henriette Rosine BERNARD''' (naskiĝis la {{daton|22|oktobro|1844}} en [[Parizo]], mortis la {{daton|26|marto|1923}} samloke), estis [[Francio|franca]] [[aktoro|aktorino]]. Ŝi estis unu el la plej konataj aktorinoj de la [[19-a jarcento|19-a]] kaj de la komenco de la [[20-a jarcento]].

Ŝi stelulis en kelkaj el la plej popularaj francaj teatraĵoj de la fino de la [[19-a jarcento|19-a]] kaj de la komenco de la [[20-a jarcento]], kiaj ''[[La dame aux camélias]]'' de [[Alexandre Dumas (filo)|Alexandre Dumas]], filo, ''Ruy Blas'' de [[Victor Hugo]], ''Fédora'' kaj ''La Tosca'' de [[Victorien Sardou]], kaj ''L'Aiglon'' de [[Edmond Rostand]]. Ŝi ludis eĉ masklajn rolojn, kiaj lakia [[Hamleto]] de [[Shakespeare]]. Rostand nomigisnomis ŝin kiel "la reĝino de la pozo kaj la princino de la gesto", dum Hugo konsideris ŝin la "ora voĉo". Ŝi faris kelkajn teatrajn turneojn ĉirkaŭ la mondo, kaj estis unu el la unuaj elstaraj aktorinoj kiuj faris sonregistraĵojn kaj aperis en [[filmo]]j.

Sarah Bernhardt naskiĝis kiel Henriette-Rosine Bernard ĉe 5 rue de L'École-de-Médecine en la [[Latina Kvartalo]] de Parizo la {{daton|22|oktobro|1844}} aŭ {{daton|23|oktobro|1844}}.<ref> Estas ioma necerteco pri la preciza naskodato. Vidu Encyclopedia Brittanica online Tierchant (2009), paĝo 15 kaj Skinner (1967) paĝo 1, kaj suba noto pri naskodato.</ref> Ŝi estis ekstergeedza filino de Judith aŭ Julie Bernardt, [[Historio de judoj en Nederlando|juda nederlandanino]] kaj [[prostituitino]] de altnivela klientaro. Sian patron ŝi neniam ekkonis. La nomo de la patro ne estisestas registrita. Laŭ kelkaj fontoj, li estis probable la filo de riĉa komercisto el [[Le Havre]].<ref> Tierchant 2009, pp. 13–14.</ref> Bernhardt poste skribis, ke la familio de ŝia patro pagis por ŝia edukado, insistis ke ŝi estu baptita kiel katoliko, kaj lasis grandan monkvanton pagotan kiam ŝi estos plenkreska.<ref> Tierchant 2009, pp. 13–14.</ref> Ŝia patrino multe veturisvojaĝis kaj ne vere okupiĝis pri la infano. Anstataŭe ŝi lasis la infaninon kun vartistino en [[Bretonio]], poste en kabanodometo en la antaŭurbo de Parizo, nome Neuilly.<ref> Bernhardt 2000, pp. 13–14.</ref>

Kiam Sarah estis ankoraŭ nur sepjaraĝasepjara, ŝia patrino sendis ŝin en internlernejon por junulinoj en la pariza antaŭurbo [[Auteuil-Neuilly-Passy|Auteuil]], pagitepagate per fonduso el la familio de ŝia patro. Tie, ŝi aktorinis en teatra ludado en la teatraĵo ''Clothilde'', en kiu ŝi ludis la rolon de la Reĝino de Feinoj, kaj plenumis sian unuan el multaj postaj dramaj mortoscenoj.<ref> Bernhardt 2000, pp. 13–14.</ref>

Kiam Sarah estis ankoraŭ en la internlernejo, ŝia patrino plialtiĝis al pintaj rangoj de Parizanajparizaj korteganinoj (altnivelaj putinoj), kaj kunuliĝis kun politikistoj, bankistoj, generaloj kaj verkistoj. Inter ŝiaj patronoj kaj amikoj estis [[Charles de Morny]], Duko de Morny, la duon-frato de la Imperiestro [[Napoleono la 3-a]] kaj PrezidentoPrezidanto de la Franca Parlamento.<ref> Tierchant 2009, p. 29.</ref> Kiam ŝi estis 10jaraĝa10jara, kun la helpo de Morny, Sarah estis akceptita en Grandchamp, altnivela katolika lernejo de [[Aŭgustenanoj|Aŭgustenaninoj]] ĉe [[Versajlo]].<ref> Gold & Fizdale 1991, pp. 17–20.</ref> Tie, ŝi ludis la rolon de la [[arkianĝelo]] [[Rafael]] en la historio de ''Tobias kaj la Anĝelo''.<ref> Tierchant 2009, pp. 25–26.</ref> ŝiŜi deklaris sian intencon iĝi monaĥino, sed ne ĉiam sekvis la regularon de la katolika lernejo; ŝi estis akuzita pro [[sakrilegio]], kiam ŝi aranĝis kristanan entombigon, kun procesio kaj ceremonio, por sia maskota lacerto.<ref> Tierchant 2009, p. 28.</ref>

En 1859, Sarah eksciis, ke siaŝia patro estisestas mortinta transmare.<ref> Bernhardt 2000, p. 68.</ref> Ŝia patrino kunvenigis familian konsilantaron, inklude Morny, por decidi tion, kion oni faru elpri ŝi. Morny proponis, ke Sarah estu aktorino, ideo kiu terurigis Sarah, ĉar ŝi neniam estis ene de teatro.<ref> Bernhardt 2000, p. 77.</ref> Morny aranĝis, ke ŝi ĉeestu sian unuan teatran ludon ĉe la [[Franca Komedio|''Comédie française'']] kun grupo kiu inkludis ŝian patrinon, Morny, kaj lian amikon [[Alexandre Dumas (patro)|Alexandre Dumas, la patro]]. La spektaklo, kiun ili estis rigardontaj, estas ''Brittanicus'', de [[Jean Racine]], sekvita de la klasika komedio ''Amfitriono'' de [[Plaŭto]]. Sarah estis tiom kortuŝita pro la emocio el la teatraĵo, ke ŝi ekploris laŭte, kaj ĝenis aliajn ĉeestantojn.<ref> Bernhardt 2000, p. 77.</ref> Morny kaj aliaj de la grupo koleriĝis kaj foriris, sed Dumas konsolis ŝin, kaj poste diris al Morny, ke li kredas ke ŝi estas destinita al la scenejo. Post tiu spektaklo, Dumas nomigisnomis ŝin "mia stelulino".<ref> Skinner 1967, pp. 22–24.</ref>

La [[Charles de Morny|Duko de Morny]], tiama amanto de ŝia patrino, peris al la dekkvarjarulino edukadon por iĝi aktorino ĉe la [[Comédie-Française française]] (francaFranca komedioKomedio), kio estis privilegio. Morny uzis sian influpovon kun la komponisto [[Daniel Auber]], nome estro de la Pariza Konservatorio, por aranĝi por ŝi aŭskultaĵon. Ŝi prepariĝis, kiel ŝi mem priskribis ĝin en siaj memoroj, "per tiu vivega troigo per kiu mi sopiris ajnan novan entreprenon."<ref> Bernhardt 2000, pp. 78–85.</ref> Dumas trejnigistrejnis ŝin. La ĵurio estis komponitakonsistis el Auber mem kaj kvin ĉefaj geaktoroj el la Comédie Française. Ŝi devis deklami versojn elde [[Racine]], sed neniu estis dirinta al ŝi, ke ŝi bezonisbezonas iun por fari la duan parton dum ŝi deklamisdeklamas. Bernhardt diris al la ĵurio ke ŝi anstatataŭe deklamos la fabelon de la ''Du Kolomboj'' de [[La Fontaine]]. La ĵurianoj estis skeptikaj, sed la fervoro kaj pasio de ŝia deklamado altiris ilin, kaj ŝi estis invitita iĝi aktorlernanto.<ref> Skinner 1967, pp. 25–30.</ref>

[[Dosiero:Ma double vie sarah bernhardt 136.jpg|dekstra|200px|eta|Ekaktoriniĝo de Bernhardt en ''Les Femmes Savantes'' de [[Molière]] ĉe la ''Comédie Française'' (1862).]]

[[Dosiero:Nadar 2.jpg|dekstra|200px|eta|Sarah Bernhardt en 1864; 20jaraĝa20jara, fare de la fotisto [[Félix Tournachon Nadar|Félix Nadar]].]]

Bernhardt studis aktoradon en la Konservatorio elekde Januarojanuaro 1860 ĝis 1862 ĉe du elstaraj aktoroj de la Comédie Française, nome Joseph-Isidore Samson kaj Jean-Baptiste Provost. Ŝi verkisskribis en siaj memoroj ke Provost lernigis al ŝi prononcon kaj grandajn gestojn, dum Samson lernigis al ŝi la povon de simpleco.<ref> Bernhardt 2000, pp. 102–103.</ref> Por la spektakla mondo, ŝi ŝanĝis sian nomon elde "Bernhard" al "Bernhardt", nomante sin de tiam Sarah Bernhardt. Dum studado, ŝi jam ricevis ankaŭ sian unuan geedzan proponon, elde riĉa negocisto kiu proponis al ŝi 500 mil frankojn. Li ploris kiam ŝi malakceptis. Bernhardt verkisskribis, ke ŝi estis "konfuzakonfuzita, bedaŭra, kaj kontenta — ĉar li amis min laŭ la maniero laŭ kiu oni amas en teatraĵoj."<ref> Bernhardt 2000, p. 96.</ref>

Antaŭ la unua ekzameno por sia tragediakurso klasopri tragedio, ŝi klopodis plifortigi sian abundon de krispa hararo, kio faris ĝin eĉ pli nekontroleblaneregebla, kaj tio rezultis en [[kataro]], kio faris ŝian voĉon tiom nazeca ke ŝi apenaŭ rekonis ĝin. Krome, la partoj atribuitaj por ludado estis klasikaj kaj postulis zorgitezorge stiligitajn emociojn, kvankam ŝi preferis [[romantismo]]n kaj tute kaj nature esprimi siajn emociojn. La instruistoj rangigis ŝin la 14a en tragedio kaj la 2a en komedio.<ref> Tierchant 2009, pp. 42–44.</ref> Denove, Morny venis savi ŝin. Li parolis pri ŝi kun la Nacia Ministro pri Artoj, nome Camille Doucet. Doucet rekomendis ŝin al Edouard Thierry, nome ĉefa administristo de la Théâtre Français,<ref> Tierchant 2009, pp. 42–44.</ref>, kiu proponis al Bernhardt postenon kiel stipendiulino en la teatro, je minimuma salajro.<ref> Skinner 1967, pp. 34–35.</ref>

Ŝi ekaktoris en la titolrolo de ''IfigenioIphigénie'' de [[Jean Racine|Racine]] enje la 31a de aŭgusto de la jaro [[1862]], nome en la 31a de Aŭgusto.<ref> Tierchant 2009, pp. 45–46.</ref><ref> En siaj memorojmemoraĵoj, Bernhardt donas la daton1an de siaseptembro ekkariero porkiel la 1adaton de Septembrosia ekkariero.</ref> Tiu ŝia premiero ne estis sukceso. Ŝi suferis pri sceneja paniko kaj rapidigis siajn versojn. Kelkaj ĉeestantoj primokis sianŝian tro fajnan figuron. Kiam finisfiniĝis la prezentado, Provost estisatendis atendanteen interla kulisoj, kaj ĉiŝi pardonpetis. Li diris al ŝi, "Mi povas pardonpetipardoni vin, kaj vi eĉ mi mem povaspovos pardoni vin mem, sed Racine en sia tombo neniam pardonpetospardonos."<ref> Skinner 1967, p. 37.</ref> Francisque Sarcey, nome influa teatrokritikisto de ''L'Opinion Nationale'' kaj ''Le Temps'', verkisskribis: "ŝi bone komunikas kaj prononcas kun perfekta precizeco. Tio estasJen ĉio, kio povaskion estieblas diritadiri pri ŝi ĝis nun."<ref> Skinner 1967, p. 37.</ref>

Bernhardt ne restis longe ĉe la ''Comédie- Française''. Ŝi ludis la rolojn de Henrietta en la teatraĵo de [[Molière]] nome ''Les Femmes Savantes'' kaj de Hipolito en ''L'Étourdi'', kaj la titoligatitolan rolorolon de la verko''Valérie'' de [[Eugène Scribe]] nome ''Valérie'', sed tio ne impresis la kritikistojn, aŭ la aliajn kompanianojn, kiuj iel bedaŭris ŝian rapidan plialtiĝon. Pasis semajnoj, sed ŝi ne ricevis pliajn rolojn.<ref> Tierchant 2009, p. 47.</ref> Ankaŭ ŝia varma karaktero metis ŝin en problemojn; kiam teatra pordisto direktis sin al ŝi kiel "Eta Bernhardt", ŝi rompis sian ombrelon sur lia kapo. Ŝi ege pardonpetis, kaj kiam la pordisto retiriĝisemeritiĝis post 20 jaroj, ŝi aĉetis kabanondometon por li en Normandio.<ref> Skinner 1967, p. 38.</ref> Je ceremonio honoriga al la naskiĝtago de Molière la 15an de Januarojanuaro 1863, Bernhardt invitis sian pli junan fratinon, Regina, akompani ŝin. Regina hazarde starispaŝis sur la randorandon de vestaĵola robo de ĉefa aktorino de la kompanio, Zaire-Nathalie Martel (1816–1885), konata kiel Madame Nathalie.<ref> Monval, Georges (1900). Comédie-française (1658–1900): Liste alphabétique des sociétaires depuis Molière jusqu'à nos jours. Paris: Aux Bureaux de l'Amateur d'autographes. p. 93.</ref> Madame Nathalie pelisforpuŝis Regina for elde la vestaĵo, kio okazigis frapon kontraŭ ŝtona kolono kaj vundon al ŝia frunto. Regina kaj Madame Nathalie ekkriis unu kontraŭ la alia, kaj Bernhardt alvenis kaj vangofrapis Madame Nathalie. La maljuna aktorino falis sur aliaalian aktoroaktoron. Thierry petis, ke Bernhardt pardonpetu al Madame Nathalie. Bernhardt malakceptisrifuzis fari tion ĝis Madame Nathalie pardonpetu al Regina. Bernhardt jam estis proponita por nova rolo en la teatro, kaj eĉ estiskomencis komencinta provtrejnaĵojnprovtrejniĝojn. Madame Nathalie petispostulis, ke Bernhardt foriru el la rolo se ŝi ne pardonpetuspardonpetos. Ĉar neniu el ili cedis, kaj Madame Nathalie estis pli veterana membro de la kompanio, Thierry estis devigita peti, alke Bernhardt foririforiru.<ref> Gold & Fizdale 1991, p. 52.</ref>

=== ''Gymnase'' kaj Bruselo (1864–1866) ===

Ŝia familio ne povis kompreni ŝian foriron el la teatro; estis nekompreneble por ili, ke iu foriru el la plej prestiĝa teatro en Parizo je aĝo de 18.<ref> Bernhardt 2000, p. 135.</ref> Anstataŭe, ŝi iris al populara teatro, nome ''Gymnase'', kie ŝi iĝis anstataŭanto de la du ĉefaj aktorinoj. ŝiŜi preskaŭ tuj okazigis alian interkulisankulisan skandalon, kiam ŝioni estispeti invititaŝin deklami poezion jeĉe akceptadoakcepto ĉeen la Palaco [[Tuileries]] gastigiteal dekiu invitis [[Napoleono la 3-a]] kaj la imperiestrino EugeniaEugenie, kun aliaj aktoroj de la ''Gymnase''. Ŝi elektis deklami du romantismajnromantikismajn poeziaĵojn de [[Victor Hugo]], nesciante ke Hugo estas forta kritikanto de la imperiestro. Post la unua poemo, la imperiestro kaj la imperiestrino leviĝis kaj foriris, sekvatajsekvate de la kortego kaj de la aliaj gastoj.<ref> Skinner 1967, p. 44.</ref> Ŝia venonta rolo en la ''Gymnase'', estis frenezeca rusa princino, tute maltaŭga por ŝi; ŝia patrino diris al ŝi, ke ŝia ludado estis "ridinda".<ref> Bernhardt 2000, p. 135.</ref> Ŝi decidis subite lasi la teatron por veturivojaĝi, kaj kiel ŝia patrino, ekhavi amantojn. Ŝi iris por mallongemallonga tempo al Hispanio, poste, je sugesto de Alexandre Dumas, al Belgio.<ref> Skinner 1967, pp. 42–46.</ref>

Ŝi portis al Bruselo enkondukajn leterojn elde Dumas, kaj estis akceptita en la plej altaj sociaj nivelojtavoloj. Laŭ kelkaj postaj rakontoj, ŝi ĉeestis en [[maskobalo]] en Bruselo, kie ŝi renkontiĝis kun la juna Princo Henri de Ligne, nome juna Belga aristokrato, kaj havis amaferon kun li.<ref> Skinner 1967, pp. 46–47.</ref> Laŭ aliaj rakontoj ili renkontiĝis en Parizo, kie la Princo venis ofte por ĉeesti en la teatro.<ref> Tierchant 2009, p. 55.</ref> La afero estis subite finigitafinita kiam ŝi eksciis, ke ŝia patrino estis suferintasuferis koratakon. Ŝi revenis en Parizon, kie ŝi troviskonstatis ke ŝia patrino estasfartas pli bone, sed ke ŝi estas graveda pro sia amafero kun la Princo. Ŝi ne avertis lin. Ŝia patrino ne volis ke senpatra filoinfano naskiĝu sub siaŝia tegmento, kaj tieledo ŝi translokiĝis al malgranda apartamento en strato Duphot, kaj la 22an de Decembro 1864, la 20-jaraĝa aktorino naskis sian nuransolan filoninfanon, Maurice Bernhardt.<ref> Skinner 1967, p. 48.</ref>

Kelkaj rakontoj diras, ke la Princo Henri ne estis forgesintaforgesis ŝin. Laŭ tiuj versioj, li eksciis ŝian adreson el la teatro, alvenisvenis en Parizon, kaj translokiĝis en la apartementon kun Bernhardt. Post unu monato, li revenis al Bruselo kaj diris al sia familio, ke li volisvolas edziĝi al la aktorino. La familio de la Princo sendis lian onklon, nome GeneraloGeneralon de Ligne, por forrompiĉesigi la amaferon, minacante senheredigi lin se li edziĝusedziĝos al Bernhardt.<ref> Skinner 1967, pp. 47–52.</ref> Laŭ aliaj rakontoj, la Princo malakceptis ajnan respondecon pri la infano.<ref> Tierchant 2009, p. 55.</ref> Ŝi poste nomigisnomis la aferon "ŝiasia "daŭra vundo", sed ŝi neniam kverelispriparolis prikun iu ajn la parencecoparencecon de Maurice kun ajnulo. Kiam oni demandis al ŝi, kiu estas la patro, ŝi foje respondis, "Mi neniam povis scii ĉu lia patro estas [[Gambetta]], [[Victor Hugo]], aŭ la Generalo Boulanger."<ref> Skinner 1967, p. 52.</ref> Multajn jarojn poste, en Januaro 1885, kiam Bernhardt estis jam fama, la Princo venis al Parizo kaj proponis formale agnoski Maurice kiel sian filon, sed Maurice afable malakceptis, klarigante ke li estas tute kontenta esti la filo de Sarah Bernhardt.<ref> Tierchant 2009, p. 212.</ref>

Por vivteni sin post la nasko de Maurice, Bernhardt ludis minorajn rolojn kaj anstataŭaĵojn ĉe Port-Saint-Martin, populara melodrama teatro. Komence de 1866, ŝi sukcesis atingifari legaĵonprovlegadon kunĉe Felix Duquesnel, direktoro de la [[Théâtre de L’Odéon]] ĉe la Maldekstra Bordo de la [[Sejno]] en Parizo. Duquesnel priskribis la legaĵonlegadon jarojn poste, dirante, "Mi havis antaŭ mi kreitaĵon kiu estis mirinde havigitatalenta, inteligenta ĝis la punktonivelo de genio, kun enorma energio sub ŝajno malforta kaj delikata, kaj sovaĝa volforto." La kun-direktoro pri financoj de la teatro por financoj, Charles de Chilly, volis malakcepti ŝin kiel nefidindanefidindan kaj ankaŭ kiel tro maldikamaldikan, sed Duquesnel estis ĉarmita; li dungis ŝin por la teatro kontraŭ nealta salajro de 150 frankoj monate, kion li paguspagis el sia propra mono.<ref> Tierchant 2009, p. 62.</ref> ''Odéon'' estiestis la dua teatro en Parizo laŭ prestiĝo post nur la ''Comédie Française'', kaj malkiel ĉe tiu tre tradicia teatro, specializiĝisspecialiĝis enpri pli modernaj produktaĵojprezentoj. La ''Odéon'' estis populara inter la studentoj de la Maldekstra Bordo de Parizo. Ŝiaj unuaj prezentoj en tiu teatro ne estis sukcesaj. Ŝi aperis en tre laŭstilajstilaj kaj banalajfrivolaj komedioj de la 18a jarcento, kvankam ŝia valoro sur scenejo estis ŝia kompletaplena sincereco.<ref> Skinner 1967, p. 54.</ref> Ankaŭ ŝia fajna figuro faris ŝian aspekton ridinda en la kutimaj ornamitaj kostumoj. Dumas, ŝia plej forta subtenanto, komentis post unu prezento, "ŝi havas la kapon de virgulino kaj la korpon de balailbastono."<ref> Skinner 1967, p. 55.</ref> Tuj poste, tamen, post diversaj teatraĵoj kaj pli da sperto, ŝia ludkapablo pliboniĝis; ŝi estis elektita por ludadi la rolon de Cordelia en "[[Reĝo Lear]]". En Junio 1867, ŝi ludis du rolojn en "Athalie" de [[Jean Racine]]; nome la, partotiujn de juna virino kaj de junulo, nome Zacharie, la unua el multaj masklaj roloj kiujn ŝi ludos endum sia kariero. La influa kritikisto Sarcey verkisskribis "... ŝi ĉarmis sian publikon kiel eta Orfeo."<ref> Skinner 1967, p. 55.</ref>

La unua granda sukceso okazis en la jaro 1868, kiam Sarah Bernhardt ludis ĉe [[Odéon]], nome pariza teatrejoteatro ĉe la [[Luksemburga Ĝardeno de Luksemburgio]], rolon en reludado de ''Kean'' de [[Alexandre Dumas (patro)|Alexandre Dumas la pli aĝa]]. En ĝi ŝi ludis la ĉefan inan partonrolon de Anna Damby. La teatraĵo estisteatraĵon interrompita en la komenco pro ĉikanado fare de junuloj, kiuj kriis kontraŭe, "For Dumas! Donu al ni Hugo!". Bernhardt direktisturnis sin rekte al la ĉikanantoj: "Amikoj, vi defenduvolas defendi la ideonaferon de justeco. Ĉu vi faras tion farantefaras, Monsieurkulpigante Dumassinjoron respondecaDumas propri la malpermesoekzilo de Monsieursinjoro Hugo?".<ref> Tierchant 2009, p. 68.</ref> Post tio la ĉeestantaro ridis kaj aplaŭdis kaj silentiĝis. Je la finkurteno, ŝi ricevis enorman aplaŭdadon, kaj Dumas rapidiĝisrapidis internenmalantaŭ lka kulisojn por gratuli ŝin. Kiam ŝi eliris el la teatro, ariĝis homamaso ĉe la ĉefa enirejo de artistoj kaj ĵetis florojn al ŝi. Ŝia salajro estis tujetuj plialtigita jeal 250 frankoj monate.<ref> Skinner 1967, pp. 55–58.</ref>

Ŝia venontasekva sukceso estis ŝia ludado en la verko de [[François Coppée]] nome ''Le Passant'', kiu premieriĝispremieris ĉe la''Odéon'' Odeono enje la 14a de Januaro 1868,<ref> Aston, Elaine (1989). Sarah Bernhardt: A French Actress on the English Stage. Oxford: Berg. p. 5. ISBN 0854960198.</ref>. enEn kiutio ŝi ludis la rolon de la knaboknaba [[trobadoro]], nome Zanetto, en romantismecaromantika renesanca historio.<ref>Aston, Elaine (1989)</ref> La kritikisto Theophile Gautier priskribis la "delikatan kaj mildan ĉarmon" de ŝia ludado. Ĝi estis ludita en 150 prezentoj, plus mendita ludo ĉe la Palaco [[Tuileries]] por [[Napoleono la 3-a]] kaj lia kortego. Poste, la imperiestro sendis al ŝi broĉon kun ŝiajsiaj inicialoj skribitaj elper diamantoj.<ref> Skinner 1967, p. 64.</ref>

En siaj memoroj, ŝi verkisskribis pri sia epokoperiodo ĉe ''Odéon'': "Ĝi estis la teatro kiun mi plej ŝatis, kaj kiun mi lasisforlasis nur bedaŭre. Ni amis nin unu la alian. Ĉiu estis kontenta. La teatro estis kiel pluigodaŭrigo de lernejo. Ĉiuj junuloj venis tien... Mi memorismemoras miajn malmultajn monatojn ĉe la"Comédie Franca KomedioFrançaise". Tiu eta mondo estis rigida, klaĉema, ĵaluzema. Mi memoras miajn malmultajn monatojn ĉe la ''Gymnase''. Tie oni parolis nur pri vestoj kaj ĉapeloj, kaj babiladis pri centoj da aferoj kiuj neniel rilatis al arto. Ĉe Odeono''Odéon'', mi estis feliĉa. Ni pensis nur pri la muntadoaranĝado de teatraĵoj. Ni trejniĝis matenojnmatene, posttagmezojnposttagmeze, ĉiam. Mi ŝategis tion." Bernhardt loĝis kun sia longdaŭra amikino kaj helpantino Madamesinjorino GuerardGuérard kaj ŝia filo en malgranda kabanodomo en la antaŭurbo [[Auteuil-Neuilly-Passy|Auteuil]], kaj veturisveturigis sin al la teatro per malgranda veturilokaleŝo. Ŝi disvolvigisdisvolvis fortan amikecon kun la verkisto [[George Sand]], kaj eĉ ludis en du teatraĵoj kiujn ŝi memtiu aŭtoris.<ref> Bernhardt 2000, p. 156.</ref> Ŝi akceptis famulojn en sia vestoĉambro, kiajkiel [[Gustave Flaubert]] kaj [[Léon Gambetta]]. En 1869, ĉar ŝi iĝis pli prosperriĉaprospera, ŝi translokiĝis al pli granda sep-ĉambra apartamento ĉe 16 rue Auber en la centro de Parizo. Ŝia patrino ekvizitis ŝin por la unua fojo enpost jaroj, kaj ŝia avino, nome strikta Ortodoksaortodoksa Judojudo, translokiĝis al la apartamento por zorgiprizorgi Maurice. Bernhardt aldonis servistinon kaj kuiriston al sia hejmo, same kiel la komencon de kolektoaro deda animalojbestoj; ŝi ĉiam havis kun si unu aŭ du hundojn kun ŝi ĉiam, kaj du testudoj moviĝis libere tra la apartamento.<ref> Skinner 1967, pp. 60–61.</ref>

En 1868, incendio tute detruis ŝian apartamenton, kun ĉiuj ŝiaj havaĵoj. Ŝi preteratentis aĉeti asekuron. La broĉo donacita al ŝi de la Imperiestro kaj ŝiaj perloj fandiĝis, same kiel la [[tiaro]] donacita al ŝi de unu el ŝiaj amantoj, Ĥalid Bej. Ŝi trovis la diamantojn inter la cindroj, kaj la administrantoj de Odeono organizis bonfaran ludadonprezenton. La plej fama sopranosopranulino tiama, Adelina Patti, kantis senpage. Aldone, la avino de ŝia patro donacis 120,000 frankojn. Bernhardt povis aĉeti eĉ pli grandan loĝejon, kun du salonoj kaj granda manĝocambro, ĉe 4 rue de Rome.<ref> Tierchant 2009, pp. 72–73.</ref>

===Milittempa servo ĉe ''Odéon'' (1870–1871)===

EnDum la [[Francia-Prusia Milito|franciafranc-prusia milito]] de 1870/1871, kiam ĉiuj teatrejojteatroj estis fermitaj, ŝi flegis vunditojn. La eksplodo de la franci-prusia milito subite interrompis ŝian teatran karieron. La novaĵojnovaĵojn pri la malvenko de la Franca Armeo, pri la kapitulaco de Napoleono la 3-a ĉe [[Sedan]], kaj pri la proklamo de la [[Tria Franca Respubliko]] enje la 4a de Septembro 1870 estis sekvita desekvis [[sieĝo]] al la urbo Parizo fare de la Prusia Armeo. Parizo ĉesis ricevi novaĵojn kaj eĉ manĝoliveradon, kaj la teatroj fermiĝis. Bernhardt zorgis pri la konvertokonvertado de la Odeono''Odéon'' en [[hospitalo]]n por soldatoj vunditaj en la bataloj ekster la urbo.<ref> Gold & Fizdale 1991, pp. 82–85.</ref> Ŝi organizis la lokigon de 32 litoj en la akceptejo kaj la halojvestibloj, alportisvenigis sian personan kuiriston por prepari supon por la pacientoj, kaj konvinkis siajn riĉajn amikojn kaj admirantojn donaci liveraĵojn por la hospitalo. Krom organizi la hospitalon, ŝi laboris kiel flegistino, helpante la ĉefan kuracistonĥirurgon ĉe amputoj kaj operacioj.<ref> Tierchant 2009, p. 79.</ref> Kiam finiselĉerpiĝis la liveradostoko de [[karbo]] en la urbo, Bernhardt uzis malnovajn dekoraciojn, benkojn, kaj scenaĵojn kiel bruligaĵojbrulaĵojn por varmigi la teatron.<ref> Tierchant 2009, p. 75.</ref> Komence de Januaro 1871, post 16 semajnoj de sieĝo, la Germanojgermanoj ekbombardadisekbombardis la urbon per long-atingajdistancaj kanonoj. La pacientoj devis esti translokigitajtranslokitaj al la kelo, kaj antaŭpost nelonge, la hospitalo devis fermiĝi. Bernhardt sukcesis aranĝi, ke plej gravaj pacientoj estu translokigitajtranslokitaj al alia milithospitalo, kaj ŝi luprenis apartementon enĉe strato Provence por hejmo deloĝigi la ceterajceterajn 20 pacientojpacientojn. ĈirkaŭJe la fino de la sieĝo, la hospitalo de Bernhardt estis zorginta pli ol 150 vunditajn soldatojn, inklude junan studenton el la ''École Polytechnique'', nome [[Ferdinand Foch]], kiu poste komandosestris la aliancajn armeojn de Aliancanoj en la [[Unua Mondmilito]].<ref> Skinner 1967, pp. 74–78.</ref>

La Franca registaro subskribis [[batalpaŭzoarmistico]]n enla 19a19an de Januarojanuaro [[1871]], kaj Bernhardt eksciis, ke ŝiaj filo kaj familio estisestas translokigitajtranslokitaj al Hamburgo. Ŝi venis al la nova ĉefo de la Franca respubliko, nome [[Adolphe Thiers]], kaj akiris paspermesilon por iri al Germanio por revenigi ilin. Kiam ŝi revenis al Parizo post kelkaj semajnoj, la urbo estis sub la regado de la [[Pariza Komunumo]]. Ŝi denove translokiĝis, portante sian familion al [[Saint-Germain-en-Laye]]. Ŝi poste revenis al sia apartamento enĉe la strato''rue de Rome'' en Majomajo, postkiam la Komunumo estis venkita de la Franca Armeo.

===''Ruy Blas'' kaj reveno al la ''Comédie Française'' (1872–1878)===

File:Sarah Bernhardt as Phedre in Racine's Phaedra.jpg|[[Fedra]]''Phèdre'' de Racine ĉe la ''Comédie Française'', (1873)

File:073-Sarah Bernhardt som doña Sol.jpg|DonaDoña Sol en ''[[Hernani (teatraĵo)|Hernani]]'' (1878)

Post la franc-prusia milito ŝi rajtis reveni al la ''Comédie Française'', kaj komenciĝis rapida sukcesego. Jam tre baldaŭ ŝi estis la plej fama aktorino de sia tempo, festitafestata en Francujo kiel ''„lala voix d´or“or'' (la ora voĉo) aŭ ''„lala divine“divine'' (la dieca). La Palaco [[Tuileries]], la urbodomo de Parizo, kaj multaj aliaj publikaj konstruaĵoj estis detruitaj aŭ bruligitaj dum la tumultoj de la epoko de la Komunumo aŭ damaĝitaj endum la batalo, sed la Odeono''Odéon'' estis ankoraŭ netuŝita. Charles-Marie Chilly, nome kun-direktoro de la Odeono''Odéon'', venis al ŝia apartamento, kie Bernhardt ricevis lin kuŝe sur sofo. Li anoncis, ke la teatro remalfermiĝos en Oktobro 1871, kaj li petis ŝin ludi la ĉefan rolon en nova teatraĵo, ''Jean-Marie'' de [[André Theuriet]]. Bernhardt respondis, ke ŝi estisestas fininta kunpri teatro kaj estis translokiĝonta al Bretonio kajpor startiekigi farmon. Chilly, kiu konis bone konis la karakteron de Bernhardt, diris al ŝi ke li kompreniskomprenas kaj akceptisakceptas ŝian decidon, kaj ke li donos la rolon al Jane Essler, nome rivala aktorino. Laŭ Chilly, Bernhardt tuj saltis el la sofo kaj demandis kiam la provludoj komenciĝos.<ref> Skinner 1967, pp. 74–78.</ref>

''Jean-Marie'', pri juna Bretoninobretonino devigita de sia patro edziniĝi al maljunulo kiun ŝi ne amis, estis alia sukceso depor kritikoBernhardt kajĉe publikokritikistoj porkaj Bernhardtla publiko. La kritikisto Sarcey verkisskribis, "Ŝi havas suverenan gracion, penetrantanpenetran ĉarmon, mi ne scias kion. Ŝi estas natura artisto, nekomparebla artisto."<ref> Tierchant 2009, p. 91.</ref> La direktoroj de la Odeono''Odéon'' poste decidis surscenigi ''[[Ruy Blas]]'', nome teatraĵoteatraĵon verkitaverkitan de [[Victor Hugo]] en 1838, kun Bernhardt ludanta la rolon de la Reĝino de Hispanio. Hugo mem ĉeestis ĉiujn provludojn. Dekomence, Bernhardt intencis esti indiferenta al li, sed li laŭgrade ĉarmis ŝin kaj ŝi iĝis fervora admiranto. La teatraĵo premieris en la 16a16an de Januarojanuaro 1872. La premieraunuan noktoprezenton estis ĉeestita deĉeestis la [[Princo de Kimrio]] kaj de Hugo mem; post la ludado, Hugo alproksimiĝis al Bernhardt, surgenuiĝis kaj kisis ŝian manon.<ref> Skinner 1967, pp. 84–85.</ref>

Por ''Ruy Blas'' okazigisla teatro estis ĉiam tertremonplenplena. Kelkajn monatojn post la premiero, Bernhardt ricevis inviton elde Emile Perrin, Direktorodirektoro de la ''Comédie Française'', petantekiu ŝianpetis revenon,ŝin reveni kaj proponanteproponis al ŝi {{unuo|12000}} frankojn jare, kompare kun malpli ol {{unuo|10000}} ĉe ''Odéon''.<ref> Tierchant 2009, p. 97.</ref> Bernhardt demandis al Chilly ĉu li konsentusfaros kun laegalan proponoproponon, sed li malakceptis. Ĉiam premitapremate deal plia enspezo pro siaj kreskintajkreskantaj elspezoj kaj la pligrandiĝanta mastrumo, ŝi anoncis sian foriron el ''Odéon'' post la fino de la ludado de ''Ruy Blas''. Chilly respondis per proceso, kaj ŝi estis devigita pagi {{unuo|6000}} frankojn prokiel damaĝojdamaĝkompenson. Post la 100a prezento de ''Ruy Blas'', Hugo havigisaranĝis vespermanĝon por Bernhardt kaj ŝiaj amikoj, kaj li tostis porje sia "ŝia adorendaadorinda reĝino kaj ŝia ora voĉo."<ref> Skinner 1967, pp. 84–85.</ref>

Ŝi formale revenis al la ''Comédie Francaise'' la 1an de Oktobrooktobro 1872, kaj tuj respondecis priplenumis kelkajkelkajn el la plej famaj kaj postulemajpostulaj roloj en la franca teatro. Ŝi ludis la rolon de Junie en ''Britannicus'' de Jean Racine, la masklan rolon de Cherubin en ''La nupto de Figaro'' de [[Pierre Beaumarchais]], kaj la ĉefan rolon en la kvin-akta tragedio de [[Voltaire]] nome ''Zaïre''.<ref> Tierchant 2009, p. 98.</ref> En 1873, post nur 74 horoj por lerni la liniojntekston kaj praktikiekzerci siansin partonpri la rolo, ŝi ludis la ĉefan rolon en la verko de Racine nome ''Fedra'' de Racine, ludante kontraŭ la fama tragediisto, nome Jean Mounet-Sully, kiu tujbaldaŭ iĝis ŝia amanto. La ĉefaeminenta franca kritikisto Sarcey verkis,skribis: "Tio estas la naturo mem, servitaal dekiu servas mirinda inteligento, per arda animo, perla plej melodia voĉo kiu iam ĉarmis homajn orelojn. Tiu virino ludas per sia koro, per siaj internaĵojintestoj."<ref> Skinner 1967, p. 104-107.</ref> Fedra iĝis ŝia plej fama klasika rolo, plenumitaplenumata laŭlonge de la jaroj tra la tuta mondo, ofte por aŭskultantaro kiu malmulte aŭ tute ne scipovis la francan; ŝi faris ke ili komprenu per la voĉo kaj la gestoj.<ref> Tierchant 2009, p. 17.</ref>

En 1877, ŝi havis alian sukceson kiel Dona''Doña Sol'' en ''Hernani'', nome tragedio verkita 47 jarojn antaŭe fare de Victor Hugo. Ŝia amanto en la teatraĵo estis ankaŭ ŝia amanto ekster la scenejo, nome Mounet-Sully. Hugo mem estis inter la aŭskultantarospektantoj. La venontansekvan tagon, li sendis al ŝi noton: "MadameSinjorino, vi estis grandagrandioza kaj ĉarma; vi kortuŝis min, min la malnovamaljunan luktantoluktanton, kaj, jeen iu momento, kiam la publiko, kortuŝita kaj ĉarmita fare de vi, aplaŭdis, mi ploris. La larmo, kiun vi okazigiseligis alel mi, estas via. Mi metas ĝin jeĉe viajviajn piedojpiedojn." La notonoton estis akompanita deakompanis larmo-forma perlo en ora braceleto.<ref> Bernhardt 2000, p. 328.</ref>

Ŝi havis tre teatran vivostilon en sia hejmo en laĉe ''rue de Rome''. Ŝi havis saten-kovritantegitan [[ĉerko]]n en sia dormoĉambro, kaj foje dormis en ĝi aŭ kuŝis en ĝi por studi siajn rolojn, kvankam, kontraŭkontraŭe al popularaj rakontoj, ŝi neniam kunportis ĝin aldum siaj veturojvojaĝoj. Ŝi zorgis pri sia pli juna fratino, kiu estis malsana pro [[tuberkulozo]], kaj permesis ŝinal ŝi dormi en siaŝia propra lito, kiam ŝi dormis en la ĉerko. ŝiŜi pozis en ĝi por fotoj, aldonante tion al la legendoj kiujn ŝi kreis pri si mem.<ref> Skinner 1967, p. 100.</ref>

Bernhardt riparis sian iaman rilaton kun la aliaj membroj de la ''Comédie Française''; ŝi partoprenis en bonfara evento por Madamesinjorino Nathalie, nome la aktorino kiun ŝi iam vangofrapis. Tamen, ŝi estis ofte en konflikto kun Perrin, nome la direktoro de la teatro. En 1878, dum la [[Universala Ekspozicio (1878)|Pariza Universala Ekspozicio]], ŝi faris flugon super Parizo kun la balonisto Pierre Giffard kaj la pentristo [[Georges Clairin]], per balono dekorita per la nomo de ŝia tiama sukceso, Dona''Doña Sol''. Neatendita ŝtormo portis la balonon for el Parizo al malgranda urbeto. Kiam ŝi revenis per trajno al la urbo, Perrin estis kolera; li monpunis Bernhardt per milo da frankoj, citante teatran regulon kiu postulis ke aktoroj petu permeson antaŭ eliriforiri el Parizo. Bernhardt malakceptisrifuzis pagi, kaj minacis eliri el la ''Comédie Française''. Perrin agnoskis, ke li ne povas elteni ke ŝi foriru. Perrin kaj la Ministro depri FajnajBelaj Artoj aranĝis kompromison;: ŝi retiris sian rezignondemision, kaj kompense ŝi estis altigita al rango de societano, nome la plej alta rango en tiu teatro.<ref> Skinner 1967, pp. 115-117.</ref>

===Triumfo en Londono kaj eliro el la ''Comédie Française'' (1879–1880)===

Bernhardt estis enspezintaenspezis gravangrandajn monkvantonmonkvantojn en la teatro, sed ankaŭ ŝiaj elspezoj estis eĉ pli grandaj. Ĉirkaŭ tiameTiutempe ŝi jam havis ok servistojn, kaj ŝi konstruigis sian unuan hejmondomon, imponaimponan domokonstruaĵon ĉe la strato''rue Fortuny'', ne tre for elde [[Parko Monceau]]. Ŝi serĉis aldonajn vojojnmanierojn enspezi monon. En Juniojunio 1879, dum la teatro de ''Comédie Française'' en Parizo estis reŝanĝitarekonstruata, Perrin portisirigis la kompanion en turneoturnee al Londono. Tuj antaŭ la komenco de la turneo, brita teatra entreprenisto nome Edward Jarrett veturis al Parizo kaj proponis, ke ŝi faru privatajn prezentojn en la hejmoj de riĉaj londonanoj; la pago kiun ŝi ricevus por ĉiu prezento estis pli granda ol ŝia monata salajro ĉe la ''Comédie Française''.<ref> Skinner 1967, p. 118.</ref> Kiam Perrin legis en la gazetaro pri la privataj prezentoj, li koleriĝis. Krome, la ''Gaiety TeatroTheatre'' en Londono postulis, ke Bernhardt stelulu en la malferma prezento, kontraŭ la tradicioj de la ''Comédie Française'', kie la roloj estis atribuitajatribuataj laŭ antikvecorango, kaj la ideo de steluleco estis malaprezatamalŝatata. Kiam Perrin protestis, dirante ke Bernhardt estisestas nur la 10a aŭ la 11a laŭ antikvecorango, la administristo de ''Gaiety Theatre'' minacis nuligi la premieron; Perrin devis akcepti. Li komisiisenprogramigis Bernhardt por ludi unu akton de Fedra en la malferma vespero, inter du tradiciaj francaj komedioj, nome ''Le Misanthrope'' kaj ''Les Précieuses''.<ref> Skinner 1967, pp. 118–20.</ref>

La 4an de Juniojunio 1879, ĝustetuj antaŭ la malferma kurteno de ŝiasia premiero en Fedra, ŝi suferis atakon de sceneja paniko. Ŝi verkisskribis poste, ke ŝi ankaŭ havisdonis sianal voĉonsia voĉo tro alta,altan tonon kaj estis nekapabla malaltigi ĝin.<ref> Bernhardt 2000, pp. 351–353.</ref> Tamen, la prezento estis sukceso. Kvankam majoritatoplimulto de la aŭskultantarospektantaro ne povis kompreni la klasikan francan lingvon de Racine, ŝi kaptivigissorĉis ilin per siasiaj voĉo kaj gestoj; unu membro de la publiko, nome Sir George Arthur, verkisskribis ke "ŝi batigisvibrigis ĉiun nervon kaj fibron en iliaj korpoj kaj ĉarmis ilin."<ref> Skinner 1967, p. 128.</ref> Aldone al siaj prezentoj de ''Zaire'', ''Fedra'', ''Hernani'', kaj de aliaj teatraĵoj kun sia trupo, ŝi faris la privatajn deklamaĵojn en la hejmoj de britaj aristokratoj aranĝitajaranĝitajn de Jarrett, kiu aranĝis ankaŭ ekspozicion de ŝiaj skulptaĵoj kaj pentraĵoj en [[Piccadilly]], en kiukiun ĉeestis kaj la princoPrinco de Kimrio kaj la Ĉefministro [[Gladstone]]. AnkoraŭDum la restado en Londono, ŝi aldonispligrandigis kromaĵonsian alpersonan siabestaron: personaŝi animalaro. En Londono, ŝitie aĉetis tri hundojn, [[papago]]n, kaj simion, kaj faris kroman veturon al [[Liverpool]], kie ŝi aĉetis [[gepardo]]n, papagon, kaj lupĉashundon kaj ricevis donacon de ses [[kameleono]]j, kion ŝi tenis en sia luita hejmodomo enĉe ''Chester Square,'' kaj poste reenrevenigis enal Parizo.<ref> Skinner 1967, pp. 130–133.</ref>

ReenRee en Parizo, ŝi estisiĝis iom post iom malkontenta kunpri Perrin kaj kunpri la administranto de la ''Comédie Française''. Li insistis, ke ŝi ludu la ĉefan rolon en nova teatraĵo, ''L'Aventurière'' de [[Emile Augier]], nome teatraĵo kiun ŝi konsideris mezkvalita. Kiam ŝi provludis la teatraĵon malentuziasme, kaj ofte ŝi forgesis siajn liniojntekstojn, ŝiŝin estis kritikita dekritikis la aŭtoro. Ŝi respondis, "Mi scias ke mi estas malbonkvalita, sed ne tiom kiom viaj liniojtekstoj." La teatraĵo fariĝisrealiĝis, sed estis malsukceso. Ŝi tuj skribis al Perrin, "Vi devigis min ludi kiam mi ne estis ankoraŭ preta... okazis tio, kion mi antaŭvidis... tiutio estas mia unua malsukceso ĉe la ''Comédie Française'' kaj mia lasta." Ŝi sendis rezignoleterondemisian leteron al Perrin, faris kopiojn, kaj sendis ilin al la ĉefaj gazetoj. Perrin procesis ŝinkontraŭ ŝi pro rompo de kontrakto; la tribunalo devigis ŝin pagi {{unuo|100000}} frankojn, plus interezojn, kaj ŝi perdis sian pensionakumulitan pensian havaĵon de {{unuo|43000}} frankoj.<ref> Tierchant 2009, p. 144.</ref> Ŝi ne plenumispagis la ŝuldon ĝis 1900. Poste, tamen, kiam la teatroteatron de la ''Comédie Française'' preskaŭ iĝis detruita dedetruis incendio, ŝi permesis sianal iamansia truponiama trupo uzi sianŝian propran teatron.<ref> Skinner 1967, p. 142.</ref>

Kvankam ŝi en ĉiuj roloj uzis nur la [[franca lingvo|francan lingvon]], ŝi brilis ankaŭ en aliaj eŭropaj landoj kaj en [[Usono]]. Eĉ akraj kritikoj kontraŭ ŝia "skandaleca" vivostilo (eksteredzeca filo kaj amaso da amantoj) ne malgrandigis ŝian famon. En Aprilo 1880, tuj kiam li eksciis ke Bernhardt estis rezignintademisiis el la ''Comédie Française'', la entreprenisto Edward Jarrett rapidirisrapidis al Parizo kaj proponis al ŝi, ke ŝi faru teatran turneon en AnglionAnglio kaj postenposte en UsononUsono. Ŝi povuspovos elekti la repertorionrepertuaron kaj la geaktoraron. Ŝi ricevusricevos {{unuo|5000}} frankojn por ĉiu prezento, plus 15% el ĉiuĉiuj enspezoenspezoj super {{unuo|150000}} frankoj, plus ĉiujn ŝiajnsiajn elspezojn, plus fondusonkrediton je sia nomo por {{unuo|100000}} frankoj, nome la monkvantonmonkvanto kiun ŝi ŝuldis al la ''Comédie Française''. Ŝi akceptis tujetuj.<ref> Tierchant 2009, pp. 148-149.</ref>

TiamAgante jenun siaje propra konto, Bernhardt arigis kaj provis sian novan trupon ĉe laen ''Théâtre de la Gaîté-Lyrique'' en Parizo. Ŝi ludis por la unua fojounuafoje ''[[La dameDame aux caméliasCamélias]]'', de Alexandre Dumas, filo. Ŝi ne kreis la rolon; la teatraĵo estisteatraĵon jam ludita deludis Eugénie Dochein en 1852, sed ĝi tuj iĝis ŝia plej ofte ludita kaj plej fama rolo. Ŝi ludis la rolon pli ol milon da fojoj, kaj aktorinis regule kaj sukcese en ĝi ĝis la fino de sia vivo. La publiko ofte ploris dum ŝia fama mortosceno en la fino.<ref> Skinner 1967, pp. 146–147.</ref>

Ŝi ne povis ludi ''La dameDame aux caméliasCamélias'' sur scenejo de Londono pro la Britiabrita cenzura leĝaro; anstataŭe, ŝi ludisenscenigis kvar el siaj pruvitaj sukcesoj, kiajinter kiuj ''Hernani'' kaj ''FedraPhèdre'', plus kvar novajnovajn rolojrolojn, kielinter kiuj ''[[Adrienne Lecouvreur]]'' de [[Eugène Scribe]] kaj la salona komedio ''Frou-frou'' de Henri Meilhac kaj Ludovic Halévy,; ambaŭtiuj elestis kiuj estisambaŭ tre sukcesaj sur la scenejoj de Londono.<ref> Tierchant 2009, p. 150.</ref> En ses el la ok teatraĵoj de sia repertoriorepertuaro, ŝi mortis dramece en la fina akto. Kiam ŝi revenis en Parizon el Londono, laMeilhac Comédiekaj FrançaiseHalévy petis al ŝiŝin reveni, sed ŝi malakceptis tiun proponon, klarigante ke ŝi estas akiranteakiras multe pli da mono per si mem. Anstataŭe, ŝi portis sian novan kompanion kaj novajn teatraĵojn al turneoturnee al [[Bruselo]] kaj [[Kopenhago]], kaj poste al turneo en francaj provincaj urboj.<ref> Skinner 1967, pp. 142–145.</ref>

Ŝi kaj ŝia trupo elirisekiris el [[Le Havre]] al Usono la 15an de Oktobrooktobro 1880, kaj alvenis en NovjorkonNovjorko la 27an de Oktobrooktobro. La 8an de Novembro,novembro ŝi ludis la teatraĵon ''Adrienne Lecouvreur'' de Scribe nome "Adrienne Lecouvreur" ĉeen la Teatroteatro Booth antaŭ publiko kiu estispagis paginta rekordan prezon deĝis 40 dolarojdolarojn por enirbileto, enormaenorman monkvantomonkvanton tiameen tiu tempo. Malmultaj en la publiko komprenis la francan lingvon, sed tio ne estis necesa; ŝiaj gestoj kaj voĉo ĉarmis la ĉeestantaron, kaj ŝi ricevis ŝtorman aplaŭdon. Ŝi dankis la aŭskultantaronspektantaron per sia distingigadistinga kurtena alvoko;riverenco: ŝi ne klinis sin, sed staris tute senmova, kun siaj manoj ĉe siala mentono aŭ la vangoj, kaj poste subite etendis ilin al la ĉeestantoj. Post sia unua prezento en Novjorko, ŝi faris 27 kurtenajn alvokojnriverencojn. Kvankam ŝiŝin estis bonvenigita debonvenigis teatremuloj, ŝi estis tute neatentitaneatentata de la novjorka alta socio, kiu konsideris ŝian personan vivon skandala.<ref> Skinner 1967, p. 163.</ref>

La unua usonaamerika turneo de Bernhardt portisirigis ŝin al 157 prezentaĵojprezentoj en 51 urboj.<ref> [https://www.ibdb.com/broadway-cast-staff/sarah-bernhardt-9688 Sarah Bernhardt] ĉe Internet Broadway Database, alirita la 19an de Aprilo 2018.</ref> Ŝi veturis per speciala trajno kun propra luksa palacvagono, kiu portis ŝiajn du servistinojn, du kuiristojn, kelneron, "maitre d'hôtel",ĉefmastrumanton kaj personapersonan asistantinoasistantinon, nome Madamesinjorinon Guérard. Ĝi portis ankaŭ aktoron nome Édouard Angelo, kiun ŝi estis elektintaelektis por servi kiel siaŝia ĉefrolaĉefa aktoro,kunaktoro kaj, laŭ plej multaj rakontoj, ŝia amanto dum la turneo.<ref> Silverthorne, Elizabeth (2003). Sarah Bernhardt. Women in the Arts series. Philadelphia: Chelsea House. pp. 77–78. ISBN 0-7910-7458-7.</ref><ref> Skinner 1967, p. 159.</ref> ElEkde Novjorko, ŝi faris flankan veturonvojaĝon al Menlo Park, kie ŝi renkontiĝis kun [[Thomas Edison]], kiu faris mallongan registraĵon de ŝia deklamado de fragmento el Fedra.<ref> Tierchant 2009, p. 166.</ref> Ŝi trairis Usonon kaj Kanadon elde [[Montrealo]] kaj [[Toronto]] alĝis [[Saint Louis]] kaj [[Novorleano]], kutime ludante ĉiun vesperon, kaj forirante tuj post la ludado. Ŝi havigisfaris multajn gazetajn intervjuojn kaj en [[Bostono]] pozis por fotoj sur la dorso de mortinta baleno. Ŝi estis kondamnita kiel senmorala fare de la Episkopo de Montrealo kaj de la Metodisma gazetaro, kio utilis nur por plialtigiplimultigi la nombron de biletvendojbiletvendojn.<ref> Tierchant 2009, p. 166.</ref> Ŝi ludis "Fedra"''Phèdre'' sedses fojojn kaj "La dameDame aux cameliasCamélias" (kiun Jarrett estis renomintarenomis "Camille" por faciligi al usonanoj tiesla prononcon) 65 fojojn. La 3an de Majomajo 1881, ŝi faris sian finanlastan ludadon de Camelias''Camélias'' en Novjorko. TraDum sia tuta vivo, ŝi ĉiam insistis esti pagita enper kontanta mono. Kiam Bernhardt revenis en Francion, ŝi kunportis kun ŝi keston plenigitaplenan je {{unuo|194000}} dolaroj en oraj moneroj.<ref> Skinner 1967, pp. 188–196.</ref> Ŝi priskribis la rezulton de sia veturovojaĝo al siaj amikoj: "Mi trapasistransiris la oceanojn, portante miajn revojn de arto en mi mem, kaj la genion de mia nacio en triumfo. Mi plantis la francan verbon en la koro de eksterlanda literaturo, kaj estaspri tio pri kio mi estas plej fiera."<ref> Tierchant 2009, p. 174.</ref>

===Reveno al Parizo, turneo tra Eŭropo, de ''Fédora'' alĝis ''TheodoraThéodora'' (1881–1886)===

Neniu homamaso gratulsalutis Bernhardt kiam ŝi revenis al Parizo la 5an de Majomajo 1881, kaj la teatrestojteatrestroj ne proponis al ŝi novajn rolojn; la pariza gazetaro malatentis ŝian turneon, kaj multogranda parto de la pariza teatra mondo bedaŭrisrankoris ŝianpro forirontio, forlasanteke ŝi forlasis la plej prestiĝan nacian teatron por enspezi riĉonriĉiĝi eksterlande.<ref> Skinner 1967, pp. 198–99.</ref> Kiam aperis nek novaj teatraĵoj nek proponoj, ŝi iris al Londono por sukcesa tri-semajna prezentado ĉe la''Gaiety Teatro GaietyTheatre''. Tiu londona turneo inkludis la unuan prezentadon en Britio de "La Dame aux Camélias", nomeen ĉe''Shaftesbury la Teatro ShaftesburyTheatre''; ŝia amiko la Princo de Kimrio konvinkis la [[Viktoria (Britio)|reĝinon Viktoria]] permesi la ludadon.<ref> Tierchant 2009, p. 176.</ref> Multajn jarojn poste, ŝi farosfaris privatan prezenton de la teatraĵo por la reĝino, kiam ŝi estis feritempeferie en [[Nice]].<ref> Skinner 1967, p. 105.</ref> Kiam ŝi revenis al Parizo, Bernhardt devigiĝissukcesis fariaranĝi por si surprizan prezenton ĉeen la ĉiujara patriota celebro de la 14a de Juliojulio en la Pariza OperoOperejo, kiukiun estis ĉeestata deĉeestis la [[Prezidento de Francio]], kaj multaj politikistoj kaj famuloj. Ŝi deklamis la [[Marseljezo]]n, vestitavestite en blanka vestorobo kun trikolora banderolo, kaj ĉe la fino dramece svingis la francan flagon. La ĉeestantaro stare aplaŭdegis, kaj ĵetis al ŝi florojn, kaj eĉ postulis redeklamadon de la kanto du kromajn fojojn.<ref> Skinner 1967, pp. 200–202.</ref>

Kun sia restarigita loko en la mondo de la franca teatro restaŭrita, Bernhardt negocadisaranĝis kontrakton por prezentiĝi en la''Théâtre Teatrodu Vaudeville'' en Parizo porkontaŭ 1500 frankoj por ludo,ĉiu sameprezento, kielplus 25% el la profito. Ŝi anoncis, ke ŝi ne estos disponebla ĝisantaŭ 1882. Ŝi elirisekiris poral turneo deen teatroj en la francaj provincoj, kaj poste al Italio, Grekio, Hungario, Svisio, Belgio, Nederlando, Hispanio, Aŭstrio, kaj Rusio. En [[Kievo]] kaj [[Odeso]], ŝi trafis kontraŭ-semidajn homamasojn kiuj ĵetis ŝtonojn al ŝi; oniestis organizisorganizataj [[pogromo]]jn,j por devigi la judajn loĝantarojn foriri.<ref> Tierchant 2009, p. 186.</ref> Tamen, en [[Moskvo]] kaj [[Sankt-Peterburgo]], ŝi ludis antaŭ la [[caro]] [[Aleksandro la 3-a (Rusio)|Aleksandro la 3-a]], kiu rompis la kortegan protokolon kaj kliniĝis antaŭ ŝi. Dum sia turneo, ŝi ankaŭ faris prezentojn ankaŭ por la reĝo [[Alfonso la 12-a (Hispanio)|Alfonso la 12-a de Hispanio]], kaj la imperiestro [[Francisko Jozefo la 1-a (Aŭstrio)|Francisko Jozefo la 1-a de Aŭstrio]]. La nurasola grava lando en Eŭropo kie ŝi malakceptisrifuzis ludi estis [[Germanio]], pro la aneksigoaneksado de franca teritorio fare de Germanio post la FranciFranc-Prusia Milito de 1870.<ref> Skinner 1967, pp. 206–208.</ref> ĜusteTuj antaŭ la komenco de la turneo, ŝi renkontiĝis kun Jacques Damala, kiu iris kun ŝi kiel ĉefaktoro kaj poste, dum ok monatoj, iĝis ŝia unua kaj nura edzo.

Kiam ŝi revenis al Parizo, ŝi ricevis proponon de nova rolo en ''FedoraFédora'', nome melodramo verkita por ŝi de [[Victorien Sardou]]. Ĝi premieris en la 12a12an de Decembrodecembro 1882, kun siaŝia edzo Damala kiel ĉefa aktoroĉefrolulo, kaj ricevis bonajn kritikojnrecenzojn. Kritikisto Maurice Baring verkisskribis, "sekreta atmosferoetoso emanis el ŝi, aromo, altiraĵoallogo, kiu estis samtempe ekzota kaj cerba... Ŝi laŭvorte hipnotis sian aŭskultantaronspektantaron."<ref> Skinner 1967, p. 218.</ref> Alia ĵurnalisto verkisskribis, "Ŝi estas nekompareblasenkompara... La ekstrema amo, la ekstrema agonio, la ekstrema sufero."<ref> Tierchant 2009, p. 195.</ref> Tamen, la subita fino de siaŝia geedzeco tuj post la premiero metis ŝin reendenove en financafinancan problemaroproblemaron. Ŝi luprenis kaj renovigis teatron, nome ''Ambigu-Comique'', specife por doni al sia edzo ĉefrolojn, kaj faris sian 18-jaraĝanjaran filon Maurice, kiu ne havis nenian negocan sperton, la administranto. ''FedoraFédora'' daŭris 50 prezentojn kaj perdigis 400,000{{unuo|400000}} frankojn. Ŝi estis devigita lasi la ''Ambigu-Comique'', kaj poste, en Februarofebruaro 1883, per [[aŭkcio]] vendi sian juvelaron, siajn veturilojn, kaj siajn ĉevalojn je [[aŭkcio]].<ref> Tierchant 2009, pp. 196–197.</ref>

Kiam Damala foriris, ŝi serĉisalprenis novan ĉefan vironĉefrolulon kaj amanton, nome poetopoeton kaj dramaturgodramaturgon [[Jean Richepin]], kiu akompanis ŝin en rapida turneo tra eŭropaj urboj por helpi por forpagi ŝiajn ŝuldojn.<ref> Skinner 1967, pp. 224–226.</ref> Ŝi plinovigisrenovigis sian rilaton kun la Princo de Kimrio, nomela estonta reĝo [[Eduardo la 7-a]]. Kiam ili revenis al Parizo, Bernhardt luprenis la teatron de ''Porte Saint-Martin'' kaj stelulis en nova teatraĵo de Richepin, ''Nana-Sahib'', ĝenrisma dramo pri amo en [[Brita Hindio]] en la jaro[[1857]]. La teatraĵo kaj la aktorado de Richepin estis malbonamalbonaj, kaj ĝila tujprezentoj baldaŭ finiĝis.<ref> Tierchant 2009, p. 202.</ref> Richepin poste verkis adapton de ''[[Macbeth]]'' en la franca, kun Bernhardt kiel Lady Macbeth, sed ĝi ankaŭ ĝi estis malsukceso. La nurasola persono kiu laŭdis la teatraĵon estis [[Oscar Wilde]], kiu estis tiam loĝantaloĝis en Parizo. Li ekverkis teatraĵon, nome ''Salomé'', en la franca, speciale por Bernhardt, kvankamsed ĝi estisĝin tuj malpermesita demalpermesis la britiabrita cenzuro kaj ŝi neniam ludis ĝin.<ref> Skinner 1967, pp. 228–229.</ref>

Bernhardt tiamposte premierispremierigis novan teatraĵon de Sardou, nome ''TheodoraThéodora'' (1884), nome melodramomelodramon kies agado okazas en sessesa-jarcenta [[Bizanco]]. Sardou verkis nehistorian sed draman novan mortoscenon por Bernhardt; en sialia versio, la imperiestrino estis publike strangolita, dum la historia imperiestroimperiestrino mortis pro kancero. Bernhardt veturis al [[Raveno]], [[Italio]], por studi kaj skizi la kostumojn viditajnvideblajn en Bizancajbizancaj mozaikaj murpentraĵojmurmozaikoj, kaj havirepoduktigis ilin bildigite por siaj propraj kostumoj. La teatraĵo premieris la 26an de Decembrodecembro 1884 kaj, daŭris 300 ludojnprezentojn en Parizo, kaj 100 en Londono, kaj estis financa sukceso. Ŝi povis pagi plej multajnplejparton el siaj ŝuldoj, kaj eĉ aĉetis leonidon, kiun ŝi nomigisnomis JustinianJustiniano, por sia propra [[menaĝerio]]bestaro.<ref> Tierchant 2009, pp. 210–211.</ref> Ŝi ankaŭ plinovigisrenovigis siam amaferon kun sia iama ĉefaktoro, Philippe Garnier.<ref> Skinner 1967, pp. 232–233.</ref>

[[Image:Marion de Lorme-Hugo.jpg|thumb|right|Lignogravuraĵo de la rolulo Marion de Lorme el la verko samnoma de Victor Hugo samnoma.]]

La teatraĵon ''TheodoraThéodora'' estis sekvata desekvis du malsukcesoj. En 1885, omaĝe al [[Victor Hugo]], kiu estis mortinta kelkajn monatojn antaŭe, ŝi surscenigisenscenigis unu el liaj pli malnovaj teatraĵoj, nome ''Marion Delorme'', verkitaverkitan en 1831, sed la teatraĵo estis iom eksmodiĝintamalaktualiĝinta kaj ŝia rolo ne donis al ŝi ŝancon por montri siajn talentojn.<ref> Tierchant 2009, p. 213.</ref> Ŝi poste prezentis [[Hamleto]]n, kun sia amanto Philippe Garnier en la ĉefa rolo kaj Bernhardt en la relative minora rolo de Ophelia. La kritikistojkritikistojn kaj publikola nepublikon iĝistio ne kortuŝitajkonvinkis, kaj la teatraĵo estis nesukcesa.<ref>[https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Boulevard_Pereire] </ref> Bernhardt estis farinta grandajn elspezojn, kiuj inkludis 10,000{{unuo|10000}} frankojn monate pagotajpagataj al ŝia filo Maurice, kiu rezultis pasia [[hazardludo|hazardludisto]]. Bernhardt estis devigita vendi sian vilaon en Saint-AddresseAdresse kaj sian domegon enĉe la strato''rue Fortuny'', kaj parton de sia kolekto de animalojbestoj. Ŝia entreprenistoimpresario EdouardEdward Jarrett, tuj proponis, ke ŝi faru alianplian mondoturneon, tiamĉi-foje al [[Brazilo]], [[Argentino]], [[Urugvajo]], [[Ĉilio]], [[Peruo]], [[Panamo]], [[Kubo (lando)|Kubo]], kaj [[Meksiko]], poste al [[Teksaso]], [[Novjorko]], [[Anglio]], [[Irlando]], kaj [[Skotlando]]. Ŝi estisturneis en turneo pordum 15 monatoj, elde la komenco de 1886 ĝis la fino de 1887. Antaŭ la eliroekiro, ŝi diris al franca ĵurnalisto: "Mi pasie amas tiun vivon de aventuroj. Mi malamas koniscii antaŭe, kion oni proponos al mi por vespermanĝo, kaj mi malamas cent mil fojojn koniscii kio okazos al mi, ĉu bone aŭ malbone. Mi adoras la neatenditaĵojnneantaŭviditaĵojn."<ref> Tierchant 2009, pp. 210–211.</ref>

En ĉiu urbo, kiun ŝi vizitis, ŝiŝin estisprifestis gratulitakaj deaplaŭdis aŭskultantarospektantaroj. La aktoroj Edouard Angelo kaj Philippe Garnier estis ŝiaj ĉefaktoroj. La imperiestro [[Petro la 2-a (Brazilo)|Petro la 2-a de Brazilo]] ĉeestis enĉiujn ĉiujŝiajn ŝiaj prezentojprezentojn en [[Rio-de-Ĵanejro]], kaj donacis al ŝi oran braceleton kun diamantoj, kiu estis preskaŭ tuj ŝtelita el ŝia hotelo. La du ĉefaktoroj malsaniĝis pro [[flava febro]], kaj ŝia long-daŭralongtempa administristoimpresario, Edward Jarrett, mortis pro [[koratako]]. Bernhardt estistamen malkortuŝa,ne tamensenkuraĝiĝis, kaj iris al krokodilĉasadokrokodilĉasi ĉe [[Guayaquil]], kaj ankaŭ aĉetis pli da animalojbestoj por sia menaĝeriokolekto. ŜiajEn ĉiu urbo ŝiaj prezentoj en ĉiu urbo estis forvenditajelvenditaj, kaj ĉirkaŭje la fino de la turneo, ŝi estis enspezinta pli ol milionomilionon da frankoj. La turneo permesis al ŝi aĉeti sian finanlastan hejmon, domegon ĉe la56, 56a''boulevard dePereire'' bulvardoen PereireParizo, <ref>[ https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Boulevard_Pereire]</ref> kiun ŝi plenigis per siaj pentraĵoj, plantoj, suveniroj, kaj animalojbestoj.<ref> Tierchant 2009, pp. 214–216.</ref>

Ekde tiam, kiam ajn ŝi havis malabundon de mono (kio ĝenerale okazis ĉiun trian aŭ kvaran jaron), ŝi daŭrigisfaris turneojn, prezentante kaj siajn klasikaĵojn kaj novajn teatraĵojn. En 1888, ŝi turneis en Italio, Egiptio, Turkio, Svedio, Norvegio kaj Rusio. Ŝi revenis al Parizo komence de 1889 kun enorma [[gufo]], kiun donacitadonacis al ŝi de la Grandduko Aleksis Aleksandroviĉ, nome frato de la [[caro]].<ref> Tierchant 2009, p. 226.</ref> Ŝia turneo de 1891–92 estis ŝia plej etenda turneovasta, inkludante multongrandan parton de Eŭropo, [[Rusio]]n, NordaNordan kaj [[Suda Ameriko|Sudan Amerikon]], [[Aŭstralio]]n, [[Novzelando]]n, [[Havajo]]n, kaj [[Samoa|Samoon]]. Ŝia persona valizaro konsistis el 45 kostumujoj por siajŝiaj 15 diversaj produktoj,prezentoj kaj 75 skatolojkestoj por siaŝia ekster-sceneja vestaĵaro, inklude siajnŝiajn 250 parojn de ŝuoj. Ŝi portiskunportis kofron por siaj parfumoj, kosmetikaĵoj kaj ŝminkaĵoj, kaj alian por lito- kaj tablo-tukoj kaj siajŝiaj kvin litkusenojkapkusenoj. Post la turneo, ŝi kunportis reenhejmen skatolonkeston kun 3,500,000{{unuo|3500000}} frankoj, sed ŝi ankaŭ suferis doloran vundon en la genuo kiam ŝi saltis el parapeto de la ''Castello Sant' Angelo'' en ''La Tosca''. La matraco sur kiukiun ŝi supozeble devis fali estis mislokita, kaj ŝi falis sur tabulojla tabulojn de la scenejo.<ref> Skinner 1967, p. 248.</ref>

===ElDe ''La Tosca'' alĝis ''CleopatraCléopatra'' (1887–1893)===

Bernhardt as Joan of Arc.jpg|LudanteEn kiella rolo de Johana de Arko en ''Jeanne d'Arc'' de [[Jules Barbier]] (1890)

Kiam Bernhardt revenis el sia turneo de 1886–18871886–87, ŝi ricevis novan inviton por reveni al la ''Comédie Française''. La teatragvidantaro administradode estisla teatro dezirantadeziris forgesi la konflikton de ŝiaj du antaŭaj periodoj tie, kaj proponis pagon de 150,000{{unuo|150000}} frankoj jare. La mono altirisallogis ŝin, kaj ŝi eknegocadisektraktis. Tamen, la veteranaj membroj de la kompanio protestis pro la alta salajro proponitaproponata, kaj ankaŭ konservemaj defendantoj de pli tradicia teatro plendis; kontraŭ-Bernhardt-a kritikisto, nome Albert Delpit de ''Le Gaulois'', verkis,skribis: "MadameSinjorino Sarah Bernhardt estas kvardek-tri-jaraĝajara; ŝi ne plu povas esti plu utila al la ''Comédie Française''. Krome, kiajn rolojn ŝi povus havi? Mi povas imagi nur, ke ŝi povus ludi patrinojn..." Bernhardt iĝis tre ofenditaofendiĝis kaj tuj rompis la negocadojntraktadojn.<ref> Tierchant 2009, p. 222.</ref> Ŝi turniĝisturnis sin denove al Sardou, kiu estis verkinta novan teatraĵon por ŝi, nome ''La Tosca'', kiu havis longdaŭran kaj tre dramecan mortoscenon elen la fino. La teatraĵo estis premieritapremieris en la Teatroteatro ''Porte Saint-Martin, en'' la 24a24an de Novembronovembro 1887. Ĝi estis tre populara, kaj laŭditaĝin delaŭdis la kritikistoj. Bernhardt ludis la rolon dum 29 sinsekvaj forvenditajelvenditaj prezentoj. La sukceso de la teatraĵo permesis al Bernhardt aĉeti novan maskotleonon por sia hejma menaĝeriobestaro. Ŝi nomigisnomis lin Scarpia, laŭ la maliculo de ''La Tosca''.<ref> Tierchant 2009, p. 222.</ref> La teatraĵo inspiris [[Giacomo Puccini]] por verki unu el siaj plej famaj operoj, ''[[Tosca]]'' (1900).<ref>[https://www.britannica.com/topic/Tosca%7CBritannica ''La Tosca''] rete, alirita la 21an de Aprilo 2018.</ref>

Post tiu sukceso, ŝi aktoris en kelkajpluraj reludojrenovigoj kaj klasikaĵoj, kaj multaj francaj verkistoj proponis al ŝi novajn teatraĵojn. En 1887, ŝi aktorinisaktoris en scenejateatraa versio de polemikala verkopridisputata dramo ''Thérèse Raquin'' de [[Émile Zola]]. Zola estis antaŭejam atakita pro la konflikta enhavo de la libro. DemanditaDemandite kial ŝi elektis tiun teatraĵon, ŝi deklaris al ĵurnalistoj, "Mia vera lando estas la subĉielalibera aero, kaj mia alvokiĝo estas arto sen limigojlimoj."<ref> Tierchant 2009, p. 226.</ref> Tiu teatraĵo estis malsukcesa; ĝi daŭris ĝustenur 38 prezentojn.<ref> Gassner, John; Quinn, Edward (1969). Readers' Encyclopedia of World Drama. Dover Publications. p. 935.</ref> Ŝi poste ludisrolis alianen tradician1888 melodramonen alia tradicia melodramo, ''Francillon'' de Alexandre Dumas, filo, en 1888. Mallonga dramo kiun ŝi mem verkis, nome ''L'Aveu'' (La konfeso), desapontis kaj kritikistojn kaj la publikon kaj daŭris nur 12 prezentojn. ŝiŜi havis konsiderinde pli dagrandan sukcesosukceson per ''Jeanne d'Arc'' ([[Johana de Arko]]'') de la poeto [[Jules Barbier]], en kiu la 45-jaraĝa aktorino ludis la rolon de Johana de Arko, 19-jaraĝa martiro.<ref> Skinner 1967, p. 145.</ref> Barbier estis antaŭe verkintaverkis la libretojntekstojn porde kelkaj el la plej famaj francaj operoj de la periodo, kiel ''FaŭstoFaust'' de [[Charles Gounod]] kaj ''LaLes fabeloj decontes Hoffmannd’Hoffmann'' de [[Jacques Offenbach]]. Ŝia venontasekva sukceso estis alia melodramo de Sardou, nome ''CleopatraCléopatre'', kiu ebligis ŝinal ŝi vesti prilaboritajnellaboritajn kostumojn kaj finisfiniĝis per memorendamemorinda mortosceno. Por tiu sceno, ŝi tenis du vivantajn striserpentojn, kiuj "ludisrolis la rolon" dekiel la aspido kiu mordis Kleopatron. Por montri realismon, ŝi pentris la palmojnpolmojn de siaj manoj ruĝe, kvankam iliilin apenaŭ povus malfacile esti vidataj elvidi la publiko. "Mi vidos ilin," ŝi klarigis. "Se mi vidos mian manon, ĝi estos la mano de Kleopatro."<ref> Skinner 1967, p. 148.</ref>

===La ''Théâtre de la Renaissance'' (1893–1899)===

Bernhardt faris dujaran mondo-turneon (1891–1893) por replenigi siajn financojn. Reveninte al Parizo, ŝi pagis 700,000{{unuo|700000}} frankojn por laaĉeti ''Théâtre de la Renaissance'', kaj elde 1893 ĝis 1899189, ŝi estis ties arta direktoro kaj ĉefa aktorino. Ŝi administris ĉiun aspekton de la teatro, elde la financoj alĝis la lumojlumigoj, scenejojscenaĵoj kaj kostumoj, samekaj kielsamtempe ŝi aperis en ok prezentoj ĉiusemajne.<ref> Gottlieb, Robert (2010). Sarah: The Life of Sarah Bernhardt. London: Yale University Press. p. 121. ISBN 0300192592.</ref> Ŝi trudis regulon, ke virinoj deen la publiko, sendepende ĉude ilisia estas riĉajriĉeco aŭ famajfamo, devisdevas formetis siajn ĉapelojn dum la prezentoj, por ke la cetero de la publiko povu bone vidi, kaj nuligisforigis la suflor-keston el la scenejo, deklarintedeklarante ke aktoroj devas parkeri siajn tekstojn. Ŝi abolis en sia teatro la oftan praktikon dungi aplaŭdistaron en la publiko por aplaŭdi stelulojn.<ref> Tierchant 2009, p. 232.</ref> Ŝi uzis la novan teknologion [[litografio]]n por produkti intenskolorajn afiŝojn, kaj en 1894, ŝi dungis la ĉeĥan artiston [[Alfons Mucha]] por desegni la unuan deel serio deda afiŝoj por ŝia teatraĵo ''[[Gismonda]]''. Li plueplu faris afiŝojn depor ŝi dum ses jaroj.<ref> Tierchant 2009, pp. 238–39.</ref>

EnDum kvin jaroj, Bernhardt produktis naŭ teatraĵojn, tri el kiuj tri estis finance sukcesaj. La unua estis remuntaĵorevivigo de siaŝia prezento de Fedro''Phèdre'', kiun ŝi turneisturneigis tra la mondo. En 1898, ŝi havis alian sukceson, per la teatraĵo ''Lorenzaccio'', kie ŝi ludis la masklan ĉefanviran rolonĉefrolon en renesanca venĝodramo verkita en 1834 de [[Alfred de Musset]], sed kiu neniam antaŭefakte estis fakteneniam antaŭe surscenejigitaenscenigita. Kiel skribis ŝia biografiisto Cornelia Otis Skinner verkis, ŝi ne klopodis esti tro maskleca kiam ŝi ludis masklajnvirajn rolojn: "Ŝiaj masklajviraj personigojimitoj havis la senseksan gracion de la voĉoj de ĥorknaboj, kajaŭ la ne la treplene realan patoson de Pierrot."<ref> Skinner 1967, p. 252.</ref> [[Anatole France]] verkisskribis pri ŝia ludadoaktorado en ''Lorenzaccio'': "Ŝi faris el si mem junulon melankolian, plenaplenan je poezio kaj deje vero."<ref> Tierchant 2009, p. 242.</ref> TioTion estis sekvata desekvis alia sukcesa melodramo de Sardou, nome ''[[Gismonda]]'', unu el malmultaj teatraĵoj de Bernhardt kiuj ne finasfiniĝas per drameca mortosceno. Ŝia kun-stelulo estis Lucien Guitry, kiu aktoris kiel ŝia ĉefaktoroĉefrolulo ĝis la fino de siaŝia kariero. Krom Guitry, ŝi kunhaviskunrolis scenejonsur scenejo kun Edouard de Max, ŝia ĉefaktoroĉefrolulo en 20 produktaĵojteatraĵoj, kaj kun [[Constant Coquelin]], kiu ofte turneis kun ŝi.<ref> Skinner 1967, pp. 252-254.</ref>

En Apriloaprilo 1895, ŝi ludis la ĉefan rolonĉefrolon en romantismaromantika kaj poezia fantazio, nome ''Princesse Lointaine'', de tiam malmulte konata 27-jaraĝa poeto [[Edmond Rostand]]. Ĝi ne estis ekonomia sukceso kaj ŝi perdis 200,000{{unuo|200000}} frankojn, sed ĝi komencis longan teatran rilaton inter Bernhardt kaj Rostand. Rostand poste verkis ''[[Cyrano de Bergerac (verko)|Cyrano de Bergerac]]'' kiu iĝis unu el la plej popularaj francaj teatraĵoj de tiu periodo.<ref> Skinner 1967, p. 264.</ref>

En 1898, ŝi ludis la inan ĉefan rolonĉefrolon en la polemikadisputiga teatraĵo ''La ville morte'' de la [[Italoj|itala]] poeto kaj dramaturgo [[Gabriele D'Annunzio]]; la tetaraĵo estisteatraĵon akre atakita deatakis kritikistoj pro siaĝia temo pri sang-adultoincesto inter frato kaj fratino. Kun [[Émile Zola]] kaj [[Victorien Sardou]], Bernhardt iĝis ankaŭ arda defendanto de [[Alfred Dreyfus]], la juda armea oficiro false akuzita je perfido kontraŭ Francio. La afero dividis la parizan socion;: konservisma gazeto anoncis,titolis "Sarah Bernhardt aliĝis al la judojnjudoj kontraŭ la Armeo", kaj la propra filo de Bernhardt nome, Maurice, kondamnis Dreyfus; li malakceptisrifuzis alparoli ŝin dum unu jaro.<ref> Skinner 1967, pp. 259–260.</ref>

Ĉe la ''Théâtre de la Renaissance,'' Bernhardt reĝisoris kaj ludis en kelkaj modernaj teatraĵoj, sed ŝi ne estis sekvantoadepto de la pli natura skolo de aktorado kiu estis enmodiĝintamodiĝis fine de la 19a jarcento, preferante pli dramecan esprimon de emociojnemocioj. "En teatro," ŝi deklaris, "tioio natura estas bona, sed tioio sublima estas eĉ pli bona."<ref> Tierchant 2009, p. 234.</ref>

===La Teatro''Théâtre Sarah Bernhardt'' (1899–1900)===

Théâtre de la Ville cpa.jpg|La Théâtre Sarah Bernhardt (nun la [[Théâtre de la Ville]])<br>(ĉ. 1905)

SpiteMalgraŭ ŝiajnŝiaj sukcesojnsukcesoj, ŝiaj ŝuldoj plueplu pligrandiĝis, atingante du milionojn da oraj frankoj ĉeje la fino de 1898. BerhnardtBernhardt estis devigita lasiforlasi la teatron ''Renaissance'' (Renesanco), kaj estispreparis preparantasin por iri al aliaplia monda turneo kiam ŝi eksciis, ke multe pli granda pariza teatro, nome [[''Théâtre des Nations'']] surĉe la Placoplaco ''Châtelet'', estisestas luota. Tiu teatro havis 1,700{{unuo|1700}} sidlokojn, duoble pli granda ol la teatro ''Renaissance'', kio ebligis al ŝi forpagi la koston de prezentoj pli rapide; ĝi havis enormajn scenejon kaj kulisaron, kajkio ebligis al ŝi prezenti kelkajn diversajnmalsamajn teatraĵojn ĉiusemajne; kaj ĉar ĝi estis origine desegnitakonceptita kiel koncertejo, ĝi havis elstaran akustikon. La 1an de Januarojanuaro 1899, ŝi subskribis 25-jaran luprenon kun la Urbo deurbo Parizo, kvankam ŝi estis jam 55jaraĝa55-jara.<ref> Tierchant 2009, p. 277.</ref>

Ŝi renomigisrenomis ĝin ''Théâtre Sarah Bernhardt'', kaj ekrenovigis ĝin por kongruigi kun siajŝiaj necesojbezonoj. La fasadofasadon estislumigis lumigita per 5,700{{unuo|5700}} elektraj lampoj, 17 arkolumojarkolumiloj, kaj 11 projekciiloj.<ref> Tierchant 2009, p. 278.</ref> Ŝi komplete redekoris ĝin en la internointerne, anstataŭanteanstataŭigante ruĝan pluŝon kaj orumadon per flava veluro, brokaĵo, kaj blanka lignaĵo. La akceptejoakceptejon estis dekorata perornamis natur-grandaj portretoj enpri ŝiaj plej famaj roloj, pentritaj de Mucha, [[Louise Abbéma]], kaj [[Georges Clairin]]. Ŝia vestoĉambrovestejo estis kvinĉambra ejo, kiu, post la sukceso de ŝia napoleona teatraĵo ''L'Aiglon'', estis dekorita laŭ [[Empira stilo]], kun marmora fajrejokameno kunen fajro kiunkiu Bernhardt tenisbruligis bruligantafajron dum la tutantuta jaronjaro, granda banujo kiukiun estisplenigis plenigita ella floroj kiujn ŝi ricevis post ĉiu prezento, kaj vespermanĝejomanĝejo por 12 personoj, kie ŝi invitis gastojn post la fina kurtenokurtenfalo.<ref> Skinner 1967, pp. 262–63.</ref>

Bernhardt malfermis la teatron la 21an de Januarojanuaro 1899 per reludorevivigo de la verko de Sardou nome ''La Tosca'', kiun ŝi estis jam prezentintaprezentis en 1887. TioTion estis sekvata desekvis reludojrevivigoj de ŝiaj aliaj ĉefaj sukcesoj, kiel ''FedraPhèdre'', ''TeodoraThéodora'', ''[[Gismonda]]'', kaj ''[[La dameDame aux caméliasCamélias]]'', plus ''Dalila'' de Octave Feuillet, ''Patron Bénic'' de Gaston de Wailly, kaj ''La Samaritaine'' de Rostand, nome poezia rerakonto de la [[Paraboloparabolo de la bona samariano]]. La 20an de Majo,majo ŝi premierispremierigis unu el ŝiajsiaj plej famaj roloj, ludante la titoligantitolan rolulonrolon de Hamleto en proza adaptaĵo kiun ŝi estismendis mendinta elde Eugène Morand kaj [[Marcel Schwob]].<ref> Robert, Gottlieb (2010). Sarah: The Life of Sarah Bernhardt. Yale University Press. p. 142. ISBN 0300192592.</ref> ŝiŜi ludis ''[[Hamleto]]''-n enlaŭ maniero kiu estis rekta, natura kaj tre ineca.<ref> Skinner 1967, p. 260.</ref> Ŝia ludado ricevis tre pozitivajn recenzojn en Parizo, sed mezajn recenzojnmezbonajn en Londono. La brita kritikisto Max Beerbohm verkisskribis: "la nurasola komplimento, kiun oni povas konsciekonscience fari al ŝi, estas ke ŝia Hamleto estis, elde komenco alĝis fino, veravere granda damo."<ref> Skinner 1967, p. 261.</ref>

En 1900, Bernhardt prezentis ''[[L'Aiglon]]'', novanovan teatraĵoteatraĵon de Rostand. Ŝi ludis la rolon de la [[Duko de Reichstadt]], nome filo de [[Napoleono Bonaparte]], enprizonitakiun deenkarcerigis lialiaj neamantaneamantaj patrino kaj familio ĝis lia melankolia morto en la [[Palaco Schönbrunn]] en [[Vieno]]. ''L'Aiglon'' estis versa dramo, sesakta. La 56-jaraĝajara aktorino studis la irmanieron kaj sintenon de junaj kavaleriaj oficiroj kaj fortondismallongigis sian hararon por personigiimiti la junan dukon. La surscenejascenejan patrinopatrinon de la Duko, nome [[Maria Luiza (Parmo)|Maria Luiza]], estis ludita deludis Maria Legault, nome aktorino 14 jarojn pli juna ol Berhnardt. La teatraĵo finisfiniĝis per memorendamemorinda mortosceno; laŭ kritikisto, ŝi mortis "kiel mortus mortantaj anĝeloj mortas, se ili povas faripovus tion fari."<ref> Skinner 1967, pp. 260–261.</ref> La teatraĵo estis tre sukcesa; ĝi estis speciale populara ĉe vizitantoj de la [[Universala Ekspozicio de Parizo (1900)|Universala Ekspozicio de Parizo de 1900]],. kajĜi daŭrisestis prezentata dum preskaŭ unu jaro, kaj starĉambrajstarlokoj lokoj venditaj kontraŭ tiomestis multevendataj kiomeĉ ĝis 600 oraj frankoj. La teatraĵo inspiris la kreadon de suveniroj pri Bernhardt, nome statuetoj, medalionoj, ventumiloj, parfumoj, poŝtkartoj depri ŝi en la rolo, uniformoj kaj kartonaj glavoj por infanoj, kaj dolĉaĵoj kaj kukoj; la fama ''chef''kuiristo Escoffier aldonis ''persikan"aglidan Aiglonpersikon kun kremo ĉantili''ŝaŭmkremo" al sia repertoriorepertuaro de desertoj.<ref> Tierchant 2009, pp. 287–288.</ref>

Bernhardt daŭreplu dungis Mucha por desegni siajnŝiajn afiŝojn, kaj etendisvastigis lian laboron por inkludi teatrajn scenejojnscenaĵojn, programojn, kostumojn, kaj juvelaronjuvelajn rekvizitojn. Liaj afiŝoj iĝis ikonoj de la novarta stilo [[Secesio (stilofrance ''Art nouveau'')|Secesio]]. Por enspezi monon, Bernhardt eldonisapartigis ian nombronkvanton de la presitaj afiŝoj depri ĉiu teatraĵo por vendi al kolektantoj.<ref> Tierchant 2009, pp. 238–39.</ref><ref> Tierchant 2009, pp. 239–40.</ref>

===LastajAdiaŭaj turneoj (1901–1913)===

Bernhardt at Berkeley Greek Theater.jpg|Bernhardt en la rolo de Fedra ĉeen la Greka Teatro de la Universitato de Kalifornio en Berkeley (1906)

[[Dosiero:Sarah Bernhardt Barnett.jpg|eta|dekstre|250px|Portreto depri Sarah Bernhardt en 1910 fare de Henry Walter Barnett.]]

Post sia sezono en Parizo, Bernhardt prezentis ''L'Aiglon'' en Londono, kaj poste ŝi faris sian sesan turneon alen Usono. EnDum tiu turneo, ŝi veturisvojaĝis kun Constant Coquelin, tiam la plej populara ĉefaktoroĉefrolulo en Francio. Bernhardt ludis la duarangan rolon de Roxanne enkontraŭ lia ''[[Cyrano de Bergerac (verko)|Cyrano de Bergerac]]'', rolon kiun ŝien estiskiu premierintali premieris, kaj kiun li kun-stelulis kun ŝi kiel Flambeau en ''L'Aiglon'' kaj kiel la unua tombistotombofosisto en Hamleto.<ref> Skinner 1967, pp. 265-270.</ref>

Ŝi ankaŭ ŝanĝis, por la unua fojounuafoje, sian decidonprincipon ne prezentiaktori en Germanio aŭ la "okupitaj teritorioj" de Alzaco kaj Loreno. En 1902, je invito de la franca ministerio depri kulturo, ŝi partoprenis en la unua kultura interŝanĝo inter Germanio kaj Francio ekdepost la milito de la jaro 1870. Ŝi ludis ''L'Aiglon'' 14 fojojn en Germanio; la [[Germana Imperiestro|kajzero]] [[Vilhelmo la 2-a (Germana Regno)|Vilhelmo la 2-a]] ĉeestis en du prezentojprezentojn kaj eĉ gastigisprezidisis vespermanĝon enje ŝia honoro en [[Potsdam]].<ref> Tierchant 2009, pp. 290–291.</ref>

Dum sia turneo en Germanio, ŝi eksuferis agonianakregan doloron en sia dekstra genuo, probable konektitalige kun falo kiunsur ŝiscenejo estiskiu suferintasuferigis sur scenejoŝin dum siaŝia turneo en [[Sudameriko]]. Ŝi devis redukti siajn movojn en ''L'Aiglon''. Germana doktorokuracisto rekomendis, ke ŝi haltigutuj ĉesigu la turneon tuje kaj havu kirurgionkirurgian operacion, sekvekion desekvu ses monatoj de kompleta senmovigo de siala kruro. Bernhardt promesis viziti doktoronkuraciston kiam ŝi revenos al Parizo, sed pluigisdaŭrigis la turneon.<ref> Tierchant 2009, pp. 294–295.</ref>

En 1903, ŝi havis alian nesukcesan rolon ludante alian masklan rolulon en la [[opero]] ''Werther'', tristeca adaptaĵo de la historio de la germana verkisto [[Johann Wolfgang von Goethe]]. Tamen, ŝi tuj revenis per alia sukcesego, nome ''La sorcière'' de Sardou. Ŝi ludis la rolon de maŭra sorĉistino enamiĝinta deal kristana hispano, kio kondukis al ŝia persekutado fare de la katolika eklezio. Tiu historio de toleremo, venante tuj post la [[afero Dreyfus]], estis finance sukcesa, kaj Bernhardt ofte donisfaris kaj matenan kaj vesperan prezentojn.<ref> Tierchant 2009, pp. 294–295.</ref>

Inter 1904 kaj 1906, ŝi aperis en ampleksa gamo deda roloj, inter kiuj [[Francesca di Rimini]] de [[Francis Marion Crawford]], la rolo de Fanny en ''Sappho'' de [[Alphonse Daudet]], la magiistino [[Kirko (mitologio)|Circe]] en teatraĵo de Charles Richet, la parto de [[Marie Antoinette]] en la historia dramo ''Varennes'' de Henri Lavedan kaj Gustave Lenôtre, la parto de la princo-poeto Landry en versio de [[La dormanta belulino]] de Richepin kaj Henri Cain, kaj nova versio de la teatraĵo ''Pelléas et Mélisande'' de la [[Simbolismo (arto)|simbolistasimbolisma]] [[poeto]] [[Maurice Maeterlinck]], en kiu ŝi ludis la masklan rolon de Pelléas, kajkun la brita aktorino Beatrice Campbell kiel Melissande.<ref> Tierchant 2009, pp. 297–298.</ref> Ŝi stelulis ankaŭ en nova versio de ''Adrienne Lecouvreur'', kiun ŝi mem verkis, diferencaalia eloll pli frua versio kiun estis verkintaverkis por ŝi Scribe. Dum tiu tempo, ŝi verkis dramon, ''Un coeur d'homme'', en kiu ŝi ne ludis rolon, kiu estis ludita en la ''Théâtre des Arts'', sed daŭris nur tri prezentojn.<ref> Skinner 1967, p. 294.</ref> Ŝi ankaŭ instruis aktoradon dum mallongemallonga tmpo en la Konservatorio, sed ŝi trovis la sistemon tie tro rigida kaj tradicia. Anstataŭe, ŝi akceptis aspirantajn geaktorojn en sia kompanio, trejnigistrejnis ilin, kaj uzis ilin kiel nepagitajnepagatajn figurantojfigurantojn kaj pormomentajpormomentajn ludantojludantojn.<ref> Skinner 1967, p. 292.</ref>

[[File:Sarah-Bernhardt-Ashton-Stevens.jpg|thumb|Bernhardt vizitas la ruinojn de [[San Francisco]] post la [[tertremo de San Francisco (1906)|tertremo]] kaj incendio, akompanataakompanate de la kritikisto Ashton Stevens (Aprilo 1906).]]

Bernhardt faris sian unuan usonanAmerikan Adiaŭan Turneon endum 1905–1906, la unuaunuan el kvar adiaŭaj turneoj kiujn ŝi faris en [[Usono]], [[Kanado]], kaj [[Latinameriko]], kun siaj novaj manaĝeroj, nomela fratoj Shubert. Ŝi vekis polemikondisputojn kaj gazetaran atenton kiam, dum ŝia vizito de 1905 al [[Montrealo]] en 1905, la romkatolika episkopo kuraĝigisinstigis siajn sekvantojn lanĉi ovojn al Bernhardt, ĉar ŝi portretisprezentisis prostituitinojn kiel simpatiajn rolulojn. La usona parto de la turneo komplikiĝis pro la konkurenco inter la Shubertsfratoj Shubert kaj la povegapotencega asocio de teatroposedantoj kiu kontrolisregis preskaŭ ĉiujn el la ĉefaj teatroj kaj operejoj en Usono. Tiu asocio ne permesis eksterlandajnal produktorojeksterlandaj impresarioj uzi siajnĝiajn scenejojn. Kiel rezulto, en [[Teksaso]] kaj [[Kansas-Urbo]], Bernhardt kaj ŝia kompanio devis ludi sub enorma cirkotendo, kun sidlokoj por 4,500 spektantoj, kaj en sketejoj en [[Atlanta]], [[Savannah]], [[Tampa]], kaj aliaj urboj en sketejoj. Ŝia privata trajno portis ŝin al [[Knoxville]], [[Dallas]], [[Denver]], Tampa, [[Chattanooga]], kaj [[Sallaga Urbo|Salt Lake City]], poste al la Okcidenta Marbordo. Ŝi ne povis prezentifari prezenton en [[San Francisco]] pro la rezulto de la ĵusa [[tertremo de San Francisco (1906)|tertremo de 1906]], sed ŝi prezentiĝis tratrans la golfo en la Greka Teatro de la [[Universitato de Kalifornio en Berkeley]], kaj faris deklamadon, titolitan ''A Christmas Night during the Terror'' (Kristnaska nokto dum la Teroro), por prizonulojmalliberuloj de la [[Ŝtata prizono San Quentin|prizono San Quentin]].<ref> Skinner 1967, pp. 288-289.</ref> Ŝia turneo pluispluiris al [[Sudameriko]], kie ŝi trafisĝin alianperturbis pli gravangrava okazaĵonokazaĵo: ĉe la fino de "La Tosca" en [[Rio de Janeiro]], ŝi saltis, kiel ĉiam, elde la muro de la fortikaĵo por trafi morton en la rivero [[Tibero]]. Tiam, tamen, la matraco sur kiukiun ŝi devis supozeble fali estis malĝuste mislokita. Ŝi falis sur siasian dekstradekstran genuogenuon, kiu jam estis damaĝitadifektiĝis en antaŭaj turneoj. Ŝi svenis kaj estis forportita el la teatro sur [[brankardo]], sed ŝi malakceptisrifuzis esti traktita en loka hospitalo. Ŝi poste navigisveturis ŝipe elde Rio al Novjorko. Kiam ŝi alvenis, ŝia kruro estis ŝveliĝintaŝvelinta, kaj ŝi devis resti senmova en sia hotelo dum 15 tagoj antaŭ reveni en Francion.<ref> Tierchant 2009, pp. 305–306.</ref>

En 1906–1907, la franca registaro finfine premiisatribuis al Bernhardt per la [[Legio de Honoro|Legion de Honoro]], sed nur laŭpro ŝia rolo kiel teatra direktoro, ne kiel aktorino. Tamen, la premioatribuo tiamtiutempe postulis revizionpritakson de la morala nivelo de la premiitojpremiito, kaj la konduto de Bernhardt estis ankoraŭ konsiderata skandala. Bernhardt malatentis la disdegnonofendon kaj plueplu ludis kaj neofendajnbanalajn kaj polemikajndisputigajn rolulojnrolojn. En Novembronovembro 1906, ŝi stelulis en ''La viergeVierge d'Avila, aŭou Lala CourtisanCourtisane de Dieu'', de [[Catulle Mendes]], ludante la rolon de [[Sankta TeresaTereza]], sekvekion sekvis la 27an de Januarojanuaro 1907 de ''Les Bouffons'', de Miguel Zamocois, en kiu ŝi ludis la rolon de juna kaj amema mezepoka senjoro.<ref> Tierchant 2009, pp. 308–309.</ref> En 1909, ŝi denove ludis la rolon de la 19-jaraĝa Johana de Arko en ''Le procès de Jeanne d'Arc'' de Émile Moreau. FrancaFrancaj gazetarogazetoj kuraĝigisinstigis lernejanojn vidi ŝian personigon de la Franciafrancia patriotismo.<ref> Skinner 1967, pp. 295–96.</ref>

Spite la vundon deen sia kruro, ŝi plueplu iris en turneonturneis ĉiusomere, kiam ŝiŝia propra teatro en Parizo fermiĝis. En Juniojunio 1908, ŝi faris 20-tagan turneon en BritionBritio kaj IrlandonIrlando, prezentiĝante en 16 diversaj urboj.<ref> Tierchant 2009, p. 310.</ref> EnDum 1908–1909, ŝi turneis en [[Rusio]]n kaj [[Pollando]]n. Ŝia dua usona adiaŭa turneo (ŝia oka turneo en Usono) komenciskomenciĝis fine de 1910. Ŝi kunportis novan ĉefaktoron, nome la nederlanddevenanederlanddevenan [[Lou Tellegen]], tre bela aktoro kiu estis laborante kiel modelomodelis por la skulptaĵo ''EternaL’Éternel printempoPrintemps'' de [[Auguste Rodin]], kaj kiu iĝis ŝia kun-stelulo dum la venontajsekvaj du jaroj, samekaj kielankaŭ ŝia akompananto al ĉiaj okazaĵoj, funkcioj,akceptoj kaj festoj. Li ne estis partikularespecialee bonkvalitabona aktoro, kaj havis fortan nederlandan akĉenton, sed li estis sukcesa en roloj kiajkiel [[Hipolito]] en ''FedraPhèdre'', kie li povis demeti sian ĉemizon kaj montri sian korpon. En Novjorko, ŝi fariskreis alianplian skandalon kiam ŝi aperis en la rolo de [[Judaso Iskarioto]] en ''JudasoJudas'' de la usona dramaturgo John Wesley de Kay. Ĝi estis prezentitaprezentiĝis en la novjorka ''Globe Theater'' dum nur unu nokto en Decembrodecembro 1910 antaŭ ĝiol estosĝin malpermesitamalpermesis dela lokaj aŭtoritatojinstancoj. Ĝi estis malpermesita ankaŭ en [[Bostono]] kaj [[Filadelfio]].<ref> von Feilitzsch, Heribert (2012). In Plain Sight: Felix A. Sommerfeld, Spymaster in Mexico, 1908 to 1914. Amissville, VA: Henselstone Verlag LLC. p. 352. ISBN 0985031719.</ref> La turneo portisirigis ŝin elde Bostono al [[Jacksonville]], tra [[Misisipio]], [[Arkansaso]], [[Tenesio]], [[Kentukio]], Okcidenta [[Okcidenta Virginio]], kaj [[Pensilvanio]], al [[Kanado]] kaj [[Minesoto]], kutime laŭ ritmotakto de unu nova urbo kaj unu nova ludadoprezento ĉiutage.<ref> Tierchant 2009, pp. 317–318.</ref>

En Aprilo 1912, Bernhardt prezentis novan produktaĵon en sia teatro, nomenovan produktaĵon ''Les amours de la reine Élisabeth'', nome romantismaromantisman [[ĝenrismo|ĝenrisma]]n dramodramon de Émile Moreau pri la amaferoj de la [[Elizabeto la 1-a (Anglio)|reĝino Elizabeto la 1-a de Anglio]] kun Robert Dudley kaj [[Robert Devereux, 2-a Grafo de Essex|Robert Devereux]]. Ĝi estis luksa kaj multekosta, sed ĝi estis ekonomia sukceso, kiu daŭris tamen nur 12 prezentojn. Feliĉe por Bernhardt, ŝi kapablis forpagi siajn ŝuldojn per la mono kiun ŝi ricevis el la usona produktoroimpresario Adolph Zukor perpor [[filmo|filma]] versio de la teatraĵo.<ref> Tierchant 2009, pp. 318–319.</ref>

Ŝi elirisekiris poral sia tria kaj lasta adiaŭa turneo en Usono en 1913–19141913, kiam ŝi estis jam 69-jaraĝa. Ŝia kruro ne tute resaniĝis, kaj ŝi jam ne povis jam ludi tutan teatraĵon, nur elektitajn aktojn. Ŝi ankaŭ separiĝisdisiĝis elde sia kun-stelulo kaj tiama amanto, nome Lou Tellegen. Kiam la turneo finisfiniĝis, li restis en Usono, kie li dumiĝis mallonge iĝis stelulo de [[muta kino|mutaj filmoj]], dum ŝi revenis en Francion en Majomajo 1913.<ref> Tierchant 2009, p. 320.</ref>

[[Dosiero:Cathédrale Strasbourg.jpg|eta|dekstre|250px|Sarah Bernhardt iĝis poeziepoezia personigo de la [[Katedralo Notre-Dame de Strasburgo]].]]

En Decembrodecembro 1913, Bernhardt atingis alianplian sukceson per la dramo ''Jeanne Doré''. La 16an de Marto,marto ŝi1914 estisoni faritafaris ŝin Kavaliro de la [[Legio de Honoro]]. Spite siajnŝiajn sukcesojn, al ŝi ankoraŭ bezonismankis mononmono. Ŝi estis farinta sian filon Maurice la direktoro de sia nova teatro, kaj permesis linal li uzi la fakturojnenspezojn de la teatro por ke li pagupagi siajn hazardludajn ŝuldojn, eventualekio devigantefine devigis ŝin lombardi kelkajn el siaj juveloj por pagi liajnsiajn ŝuldojnfakturojn.<ref> Skinner 1967, pp. 314–316.</ref>

En 1914, ŝi iris kiel kutime al feritempa ripozado en [[Belle-Île-en-Mer|Belle-Île]] kun sia familio kaj proksimaj amikoj. Tie, ŝi ricevis la novaĵojn depri la murdo de la Arkiduko Franz Ferdinand, kion ĉiuj tiam subkomprenis kielFerdinandkaj la komenco de la [[Unua Mondmilito]]. Ŝi urĝis reen al Parizo, kiu estis minacata perde alproksimiĝo deproksimiĝanta germana armeo. En Septembroseptembro, Bernhardt estisricevis petitapeton de la Ministro depri Milito, ke ŝi translokiĝitranslokiĝu al pli sekura loko. Ŝi elirisiris al vilao enĉe la [[Golfo de Arcachon]], kie ŝia kuracisto malkovris ke disvolviĝis [[gangreno estis disvolviĝinta]] en ŝia vundita kruro. ŜiOni estistransportis transportitaŝin al [[Bordozo]], kie la 22an de Februarofebruaro 1915, kirurgo amputis ŝian kruron preskaŭ ĝis la kokso. Ŝi malakceptis la ideon de artefarita kruro, lam-bastonoj, aŭ [[rulseĝo]], kaj anstataŭe ŝi estis kutime portitaportata peren [[palankeno]] kiunlaŭ ŝiŝia mempropra desegniskoncepto, subtenita dekun du longaj bastontenilojteniloj, kajkiun portita deportis du viroj. Ŝi havisdekoraciigis la seĝon dekoraciitaportoseĝon laŭ la [[stilo Ludoviko la 15-a]], kun blankaj flankoj kaj orumitaorumitaj ornamaĵoornamaĵoj.<ref> Skinner 1967, pp. 318–320.</ref>

Ŝi revenis al Parizo la 15an de Oktobro,oktobro kaj, spite la perdon de sia kruro, ŝi plueplu iris sur la scenejoscenejon de sia teatro; scenoj estis aranĝitaj tieletiel, ke ŝi povuspovu estiresti side,sidanta aŭ subtenitaapogata de subtenilo kaŝantekiu kaŝis sianŝian kruron. Ŝi tieletiel partoprenis en patriota "sceneja poemo" de Eugène Morand, nomenomata ''Les CathédralsCathédrales'' (La katedraloj), ludante la partonrolon de la [[Strasburga Katedralokatedralo]];: unue, side, ŝi deklamis poemon; poste ŝi, leviĝante sur sia nurasola kruro, klinisŝi kontraŭapogis sin sur la brako de la seĝo, kaj deklarisdeklamis "Ploru, ploru, Germanio! La germana aglo estis falintafalis en la Rejnon!"<ref> Skinner 1967, p. 320.</ref>

Bernhardt aliĝis al trupo de famaj francaj aktoroj kaj veturis al la Batalobatalo de Verdun kaj al la Batalobatalo de Argonne, kie ŝi ludis por soldatoj kiuj ĵus estis revenintaj el la batalo aŭ irontaj al la batalotien. SubtenitaApogate surde kusenoj sur brakoseĝobrakseĝo, ŝi deklamis sian patriotan paroladon kiel la Strasburga Katedralo. Alia aktorino ĉeestanta enĉeestinta la eventoeventon, nome Beatrix Dussanne, priskribis ŝian prezenton: "La miraklo denove okazis; Sarah, maljuna, kripla, ankoraŭ unu fojon plie iluminisprilumis homamason pere deper la radioj de sia genio. Tiu malforta kreitaĵo, malsana, vundita kaj senmova, povis ankoraŭ, traper la magio de la parolo, re-instigi heroismonheroecon en tiuj soldatoj lacegaj el la batalobatalllacegaj."<ref> Skinner 1967, p. 322.</ref>

Ŝi revenis al Parizo en 1916 kaj faris du kurtajn filmojnkurtfilmojn pri patriotaj temoj, unu bazitabazitan sur la historio de [[Johana de Arko]], lakaj aliaalian nometitolitan ''PatrinojMères de Franciofrançaises'' (Francaj patrinoj). Poste ŝi enŝipiĝis al sia fina usonalasta adiaŭa turneo en Usono. SpiteMalgraŭ la minaconminaco de la germanaj [[submarŝipo]]j, ŝi trapasis la Atlantikon kaj turneis en UsononUsono, prezentante sin en ĉefaj urboj kiel [[Novjorko]] kaj [[San -Francisko]]. Bernhardt ricevis diagnozon de [[uremio]], kaj devis havisuferi urĝan ren-operacion. Ŝi rekuperiĝiskonvaleskis en [[Long Beach]], Kalifornio, dum kelkaj monatoj, verkante mallongajn rakontojn kaj novelojn por publikigo en francaj gazetoj. En 1918, ŝi revenis al Novjorko kaj enŝipiĝis al Francio; ŝi elŝipiĝis en Bordozo la 11an de Novembro 1918, nome la tagotagon kiam estis subskribita la batalĉesoarmistico kiu finigisfinis la Unuan Mondmiliton.<ref> Skinner 1967, pp. 326-327.</ref>

En 1920, ŝi pluerekomencis aktorinisaktori en sia teatro, kutime ludante soloajnunuopajn aktojn de klasikaĵoj kiajkiel ''AtheleeAthelée'' de Racine, kiu ne postulis multe da movomoviĝo. Por la kurtenajfinaj alvokoj,aplaŭdoj ŝi staris, ekvilibre sur unu kruro kaj gestante per unu brako. Ŝi stelulis ankaŭ en nova teatraĵo, ''Daniel'', verkitakiun deverkis ŝia bo-nepo, nome dramaturgo Louis Verneuil. Ŝi ludis la ĉefan masklan rolon, sed aperis nur en nur du aktoj. Ŝi prenis tiun teatraĵon kaj aliajn famajn scenojn el ŝiasia repertoriorepertuaro por eŭropa turneo kaj poste por sia lasta turneo en Anglio, kie ŝi faris speciale menditan prezenton por la reĝino Mary, sekve deantaŭ turneo tra la Britiajbritaj provincoj.<ref>{{cite web | url=http://fortnightlyreview.co.uk/2011/03/sarah-bernhardt-in-london-the-best-of-samaritans/| title=Sarah Bernhardt in London, best of all possible Samaritans| author=Croxton, Arthur | work=The Fortnightly Review, fortnightlyreview.co.uk| date=26a de Marto 2011}}</ref>

En 1921, Bernhardt faris sian lastan turneon tra la Francajfrancaj provincoj, prelegis pri teatro kaj deklamis poeziaĵojn de Rostand. Poste tiunen jaron,tiu jaro,ŝi produktisenscenigis novan teatraĵon de Rostand, nome ''La Gloire'', kaj alianen 1922 plian teatraĵon de Verneuil, nome ''Régine Arnaud'' en 1922. Ŝi plu ricevis gastojn hejme. Unu el tiaj gastoj, nome la franca aŭtoro [[Colette]], priskribis kiel servis kafon al ŝi Bernhardt servis kafon: "La delikata kaj feblavelka mano proponanta la plenigitan tason, la flora azuro de ŝiaj okuloj, tiom junajunaj ankoraŭ en tiessia reto de fajnaj linioj, la postulantapostula kaj primoka koketemo de la klinaklinita kapo, kaj tiu nepriskribebla deziro ĉarmi, ĉarmi ankoraŭ, ĉarmi ĝis la propraj pordoj de la morto mem."<ref> Skinner 1967, p. 330.</ref>

En 1922, ŝi komencis provludi novan teatraĵon de [[Sacha Guitry]], nome ''Un sujet de roman.''. La nokton de la vestoprovoĝenerala provludo, ŝi falis, kaj eniriskomatiĝis en komato pordum unu horo, poste vekiĝis kaj diris la vortojn,: "kiamKiam mi sekvosensceniĝu?" Ŝi rekuperiĝiskonvaleskis pordum kelkaj monatoj, kaj ŝia sano pliboniĝis; ŝi ekpreparis novan rolon kiel Kleopatra en ''Rodogune'' de [[Pierre Corneille|Corneille]], kaj konsentis fari novan filmon de Sacha Guitry nome, ''La Voyante'', porkontra˘˘u pago de 10,000{{unuo|10000}} frankoj tage. Ŝi estis tro malforta por veturivojaĝi, kaj tieledo ĉambro en ŝia domo enĉe ''Boulevard Pereire'' estis preparita kiel kina studio, kun scenejo, lumojlumiloj, kaj kameraoj. Tamen, la 21a21an de Martomarto 1923, ŝi falis denove, kaj neniam rekuperiĝisrefortiĝis. Ŝi mortis pro [[uremio]] vespere de la 26a de Martomarto 1923. GazetarajLaŭ informojgazetaraj asertis keinformoj ŝi mortis "pace, sen sufero, en la brakoj de sia filo".<ref>{{cite news |title=Obituary: Mme. Sarah Bernhardt |work=North-China Herald |date=31a de Marto 1923 |page=866}}</ref> La venontansekvan tagon, 30,000{{unuo|30000}} personoj ĉeestis enla ŝiafunebran funebroceremonion por omaĝi ŝin, kaj enorma homamaso sekvis ŝian ĉerkon elde la preĝejo de ''Saint-François-de-Sales'' al la [[Tombejotombejo Père-Lachaise]], haltigantehaltante por unu minuto de silento eksterĉe ŝia teatro.<ref>Wilson, Scott. ''Resting Places: The Burial Sites of More Than 14,000 Famous Persons'', 3d ed.: 2 (Kindle Location 3687). McFarland & Company, Inc., Publishers. Kindle Edition.</ref> La surskribo sur ŝia tomboŝtono estas la nomo "Bernhardt".<ref> Skinner 1967, pp. 330–333.</ref>

Ŝi estis ne nur unu el la plej famaj aktoroj aŭ tuteentute la plej fama aktoro de Okcidenta Eŭropo. Ŝi estis ankaŭ tre konata kaj populara famulino en Parizo. Ŝi supreniris el la malaltaj tavoloj de la profesio al la pliplej altaj niveloj inter intelektuloj kaj gravaj potenculoj de tuta Eŭropo elde Britio alĝis [[Rusio]]. Kiam la unuaj [[muta kino|mutaj filmoj]] aperis, ŝi ankaŭ elprovis sin en tiu ĉi medio, sed ŝia mondo ĉiam restis la teatro.

Intertempe Sarah Bernhardt iĝis stelulino, adorata en la tuta Eŭropo kaj en Ameriko. Oni taksis ŝin ekscentra, trostreĉita kaj kaprica virino. Ŝi havis multajn amantojn, inter kiuj estis Charles Haas (priskribita de [[Marcel Proust]] en sia romano ''SerĉanteÀ la perditanrecherche du temps temponperdu''), la aktoro [[Mounet-Sully]] kaj la pentristo [[Gustave Doré]].

Bernardt kreis al si per sia ekscentreco publikan bildon: per [[varmaerbalono]] de Montgolfier, ŝi supreniris alen la ĉielo de FrancujoFrancio kaj vendigis fotojn sur kiuj ŝi kuŝas en [[ĉerko]] studante siajn rolojn aŭ dormante. Ŝia loĝejo estis hejmo al tuta [[menaĝerio]] de eŭropaj kaj ekzotaj bestoj.

Sarah Bernhardt dividis sian labortempon inter Parizo kaj longaj prezentadvojaĝojturneoj<ref>Theater-Zeitung. Artnotoj. Sarah Bernhardt. En: Badener Bezirks-Blatt, 18-an de februaro 1882, p. 6 ([http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?apm=0&aid=bbb&datum=18820218&seite=6 interrete legebla ĉe ANNO])</ref>.

Ŝia talento porpri emociiga aktorado ebligis al ŝi esti konvinka kiel granda tragedia aktorino en klasikaj francaj dramoj, sed ankaŭ en modernaj teatraĵoj, kaj eĉ en viraj roloj, kiel ekzemple [[Hamleto]].

En sia hejmurbo ŝi gvidis sinsekve plurajn teatrojn, en kiuj ŝi ankaŭ sursceniĝis, kiel ekzemple ''Théâtre des Nations'' (la nuna ''teatroThéâtre de naciojla Ville'') ĉe placo ''Châtelet'', kiun ŝi alinomis al ''teatroThéâtre Sarah Bernhardt'', kaj kiu ankoraŭ nuntempe nomiĝas tiel.

Sarah Bernhardt estis multflanka aktorino, sukcesesukcesa kaj en klasikaj kaj en modernaj - plej ofte francaj - dramoj. Ŝi triumfis kiel [[Fedra]] en ''FedraPhèdre kajet HipolitoHippolyte'' de [[Jean Racine]], sed ankaŭ en la romantikajromantika dramojdramo ''Ruy Blas'' kaj kiel Dona''Doña Sol'' en ''Hernani'' de [[Victor Hugo]]. Oni admiris kaj miris pri ŝi en virinajviraj roloj. En [[1899]] ŝi ludis [[Hamleto]]n en la tragedio de [[Ŝekspiro]], en [[1901]] la dukon de Reichstadt en ''L’Aiglon'' ("La juna agloAglido"); [[Edmond Rostand]] verkis tiun teatraĵon pri la filo de [[Napoleono Bonaparte|Napoleono]] aparte por ŝi.

La centra rolo de ŝia vivo estis tamen la [[La sinjorino de kamelioj]] – rakonto laŭgustalaŭ gusto de la [[19-a jarcento]]: amo inter amoristino kaj nobela filo de riĉaj burĝoj; la patro ne eltenas la ligon, sekvas disigo, ŝi fine mortas pro [[ftizo]]. Aŭtoro de la samnoma romano estis [[Alexandre Dumas (filo)|Alexandre Dumas]]; sursceneje Sarah Bernhardt ludis kaj reludadis ekde [[1880]] la titolrolon, ĝis maljunego.

{{citaĵo|aŭtoro=Sacha Guitry|teksto=Sinjorino Sarah ludis grandan rolon en nia ekzisto. Post niaj patro kaj patrino certege ŝi estis en niaj okuloj la plej grava persono de la mondo. […] Ke oni priskribu kun precizeco kaj humuro – kiel faris Jules Renard en sia admirinda revuotaglibro – ŝian domon, ŝiajn manĝojn, ŝiajn surprizajn akceptojn, ŝiajn kapricojn, ŝiajn ekstravagancaĵojn, ŝiajn maljustaĵojn, ŝiajn eksterordinarajn mensogojn, nu bone […] sed ke oni volu kompari ŝin al aliaj aktorinoj, ke oni diskutu pri ŝi aŭ kulpigu ŝin, tio estas al mi ne nur forpuŝa: ĝi estas por mi neeltenebla. […] Ili opinias, ke ŝi estis aktorino de sia epoko. […] Ili do eĉ ne scietaskomprenas ke, se ŝi revenus, ŝi estus de ilia epoko.|originala teksto=Madame Sarah jouait un grand rôle dans notre existence. Après notre père et notre mère, c'était assurément la personne la plus importante du monde à nos yeux. […] Que l'on décrive avec exactitude et drôlerie – ainsi que Jules Renard l'a fait dans son admirable Journal – sa maison, ses repas, ses accueils surprenants, ses lubies, ses excentricités, ses injustices, ses mensonges extraordinaires, certes […] mais qu'on veuille la comparer à d'autres actrices, qu'on la discute ou qu'on la blâme, cela ne m'est pas seulement odieux : il m'est impossible de le supporter. […] Ils croient qu'elle était une actrice de son époque. […] Ils ne devinent donc pas que si elle revenait, elle serait de leur époque|verko=Si j'ai bonne mémoire, Libraire académique Perrin, 1965, p. 112–113}}

Dum sia tuta vivo Sarah Bernhardt estis tre bone pagitapagata aktorino. Tamen gajnis ankoraŭ pli ol ŝi, gajnis [[Joseph Pujol]], furzanta artisto. Tiel jam komence de la [[20-a jarcento]] pezis pli popolkulturo ol arto.

* ''Dans les nuages, Impressions d'une chaise'' (1878)

* ''L'Aveu, drame en un acte en prose'' (1888)

* ''Adrienne Lecouvreur, drame en six actes'' (1907)

* ''Ma Double Vie'' (1907)

* ''Un Cœur d'Homme, pièce en quatre actes'' (1911)

* ''Petite Idole'' (1920)

* ''L'Art du Théâtre: la voix, le geste, la prononciation, etc.'' (1923)