Egiptio: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Etikedoj: Poŝtelefona redakto Redakto per poŝtelefona aplikaĵo Redakto de Android-aplikaĵo
e Aqaba ---> Akabo
Linio 144:
}}
 
Egiptio (araba: مصر Misr, egipta araba: مصر Masr), oficiale la Araba Respubliko de Egiptujo, estas transcontinenta lando tra la nordorienta angulo de [[Afriko]] kaj sudokcidenta angulo de [[Azio]] per landponto formita de la [[Sinajo|Sinaja]] Duoninsulo. Egiptio estas lando mediterraneamediteranea borde de la [[Gaza sektoro|Gaza Bendo]] Strio kaj [[Israelo]] al la nordoriento, la Golfo[[Akaba de AqabaGolfo]] oriente, la [[Ruĝa Maro]] oriente kaj sude, [[Sudano]] sude kaj [[Libio]] okcidente. Tra la Golfogolfo de Aqaba[[Akabo]] kuŝas [[Jordanio]], kaj trans la SinaaSinaja Duoninsulo kuŝas Saud-Arabio, kvankam Jordan[[Jordanio]] kaj [[Saud-Arabio]] ne dividas landlimon kun Egiptujo.
 
Egiptio havas unu el la plej longaj historioj de iu ajn lando, traktanta sian heredaĵon reen al la 6-a-4-a jarmilo BCE. Konsiderata kradelo de [[civilizacio]], Malnova Egiptio vidis iujn el la plej fruaj evoluoj de [[skribado]], [[agrikulturo]], [[urbanizado]], organizita [[religio]] kaj centra registaro. Konkretaj monumentoj kiel ekzemple la Giza[[Gizo|Gizaj]] piramidoj Neropropo kaj ĝia Granda [[Sfinkso]], ankaŭ la ruinoj de [[Memfiso (Egiptio)|Memfiso]], Tebas[[Tebo (Egiptio)|Tebo]], [[Karnak]], kaj la [[Valo de la Reĝoj]], reflektas ĉi tiun heredaĵon kaj restas gravan fokuson de scienca kaj populara intereso. La longa kaj riĉa kultura heredaĵo de Egiptio estas integra parto de sia nacia identeco, kiu suferis kaj ofte asimilis diversajn fremdajn influojn, inkluzive de [[greka]], [[persa]], [[roma]], [[araba]], [[otomana]] kaj nubia. Egiptio estis frua kaj grava centro de [[kristaneco]], sed estis plejparte izolita en la sepa jarcento kaj daŭre estas plejparte [[islamano]], kvankam kun grava kristana minoritato.
 
De la 16-a ĝis la komenco de la 20-a jarcento, Egiptujo estis regita de eksterlandaj imperiaj potencoj: la Otomana Imperio kaj la Brita Imperio. Moderna Egiptio datiĝas de 1922, kiam ĝi gajnis nominalan sendependecon de la Brita Imperio kiel monarkio. Tamen, brita militaŭkcio de Egiptio daŭrigis, kaj multaj egiptoj kredis, ke la monarkio estis instrumento de brita koloniismo. Post la revolucio de 1952, Egiptio forpelis britajn soldatojn kaj burokratojn kaj finis britan okupacion, ŝtatigis la britan-tenitan Suez-Kanalon, ekzilitan King Farouk kaj sian familion, kaj deklaris sin kiel respubliko. En 1958 ĝi kunfandis kun Siro por formi la Unuiĝintaj Arabaj Respublikoj, kiuj solvis en 1961. Dum la dua duono de la 20-a jarcento, Egiptujo suferis socian kaj religian disputon kaj politikan nestabilecon, batali plurajn armitajn konfliktojn kun Israelo en 1948, 1956, 1967 kaj 1973, kaj okupante la Gazan Stipendime ĝis 1967. En 1980, Egiptio subskribis la Camp David-Agordojn, retiriĝante de la Gaza Strio kaj rekonante Israelon. La lando daŭre alfrontas defiojn de terorismo, politika mizero kaj ekonomia subevoluo.