Historio de la mondo: Malsamoj inter versioj

En Helenujo okazis la Mikena tempo ĉirkaŭe ekde 1600 ĝis 1150 a. K. Famaj konstruaĵoj de tiu epoko estas la [[Leona Pordego]] kaj la [[Trezorejo de Atreo]] en [[Mikeno]].<ref name=dtv />

 

{{Ĉefa|Veda Epoko|Frua Veda Epoko}}

 

La posta tempo ĝis ĉirkaŭe 1000 a. K. estas la Frua Veda Epoko. La ĉefa parto de la agrikulturo estis la bredo ĉe unuopaj bienoj; preskaŭ ne ekzistis grenkultivo.<ref name=dtv />

Ĉirkaŭe en 1000 a. K. ekregis la tiel nomata Malorienta Ĉoŭ-dinastio en [[Ĉinujo]]. La ŝtato estis pure [[feŭdismo|feŭda]]: la reĝa lando meze kaj la vasalaj landoj ĉirkaŭe.<ref name=dtv />

 

{{Ĉefa|Veda Epoko|Malfrua Veda Epoko}}

 

==== La tempo de la Babilona Nova Imperio (625 – 539 a. K.) ====

Inter 403 kaj 221 a. K., ne ekzistis ĉiomaĉina ŝtato. La [[Ĉinujo|Ĉinaj]] ŝtatoj estis interalie [[Zhao]], [[Qi]], [[Qin]], [[Zhou]], [[Chu (ŝtato)|Chu]], [[Han]], [[Yan]], [[Lu (ŝtato)|Lu]], [[Song]], [[Shu]], [[Ba (ŝtato)|Ba]], [[Wei (ŝtato)|Wei]] (laŭ la latinalfabetigo [[pinyin]]). Iom post iom la ŝtato Qin iĝis la plej grava.<ref name=dtv />

 

{{Ĉefa|Budaismo|Ĝajnismo}}

 

La "[[Nobla Okobla Vojo]]" estas la vojo por liberiĝi el la sufero (la vereco de sufero por ĉiuj estas la unua el la "[[Kvar noblaj veroj]]"), kiu venas el deziro kontentiĝi kaj pli profunde el nescio pri realeco (dua vero); sed ekzistas vojo por liberiĝi el sufero, do el deziro (tria vero). Tiu vojo estas okobla (kvara vero):

# ĝusta rigardo (la mondo ne estas kiel ĝi ŝajnas esti)

Post la morto de tiu, unue ĉiu el la eksgeneraloj provis iĝi reĝo de la ĉioma imperio; sed post longaj bataloj (la [[Diadokaj militoj]]) la imperio disiĝis (281 a. K.): la [[Antigonidoj]] regis Makedonujon, la [[Ptolemeidoj]] [[Egiptujo]]n kaj la [[Seleŭkidoj]] la kroman imperion.<ref name=dtv />

 

[[Dosiero:Ashoka mauryan empire.png|maldekstra|eta|La imperio de Aŝoko]]

[[Dosiero:Royaume Gréco Bactrien.png|eta|La Helen-baktria imperio]]

Ekde verŝajne 313 a. K. ekzistis la Maŭrja imperio en [[Magadho]].<ref name=Astier />

 

 

 

===== La Ĉin-dinastio kaj la Malorienta Han-dinastio en Ĉinujo =====

Ekde 395 p. K., multegaj [[Ĝermanoj]] venis en la du partojn de la Roma imperio, fugante la [[Hunoj]]n. Tiuj tiom multis, ke tiuj graviĝis en la imperioj kaj ricevis proprajn landerojn.<ref name=dtv />

 

[[Dosiero:Guptaempire fin.gif|eta|La Gupta imperio. Suome: ''Vasalli alueita'' = vasalaj regionoj]]

 

{{Ĉefa|Keralao|Pandjo|Ĉola dinastio|Kuŝana imperio|Ŝatavahana regno|Kŝatrapa regno|Gupta Imperio}}

 

* Keralao, Pandjo kaj Ĉolo en la sudo;<ref name=dtv />

* la Kuŝana regno (ĉirkaŭe 50 p. K. – 240 p. K.) en la malsudo.<ref name=dtv /> Tiu imperio plej egis sub [[Kaniŝko]]. La regno disiĝis fine de la 2-a jarcento p. K.; dum la 3-a jarcento la reĝoj estis vasaloj de la [[Sasanidoj]];<ref name=Astier />

* la Kŝatrapa regno (ĉirkaŭe 50 p. K. -405 p. K.) en la maloriento.<ref name=dtv />

 

 

===== Ĉinujo : la orienta Han-dinastio kaj la disiĝinta imperio =====

Ekde 940, la kalifeco ne gravis plu.<ref name=dtv />

 

[[Dosiero:Harshabysumchung.jpg|maldekstra|eta|La imperio de Harŝo]]

[[Dosiero:Pala.JPG|eta|La Pala regno]][[Dosiero:Rajput mahrajas.JPG|eta|La raĝputaj regnoj]]

{{Ĉefa|Harŝo|Pala Dinastio|Raĝputoj|Kaŝmira regno}}

 

 

 

 

Inter 707 kaj 810 regis en [[Biharo]] kaj en [[Bengalo]] la Pala dinastio.

La eksgeneralo [[Wendi]] reunuigis la [[Ĉinujo|Ĉinan]] imperion en 589 kaj tiel estigis la Suj-dinastion; Wendi regis ĝis 604. En 606, la sekva imperiestro [[Sui Yangdi]] (604 – 618) estigis [[imperiestraj ekzamenoj|literaturan testo-sistemon]] por la oficistoj; tiu ankaŭ konstruis la [[Granda Kanalo de Ĉinujo|Grandan Kanalon]] inter la riveroj [[Janceo]] kaj [[Huanho]]. Tiun oni mortigis en 618.

 

 

Sed en 751, la Ĉina soldataro malvenkis la Araban, kaj Ĉinujo perdis la plej malorientan parton de la imperio. Post longa tempo de malsupreniro, la imperio disiĝis en 907.

Inter 1405 kaj 1433, la imperiestroj organizis egajn marajn vojaĝojn suden, ĝis Afriko. La ŝiparestro estis [[Ĉeng He]]. Per tiuj vojaĝoj la imperiestroj celis submeti neĉinajn popolojn, kaj pli precize kontroli la maran komercon kaj plivastigi la Ĉinan impostosistemon. Tio sukcesis: dum la tempo de tiuj vojaĝoj, Ĉinujo havis la plej grandan navan povon en la mondo, kaj plivastigis sian kontrolon super aliaj popoloj. Tamen la vojaĝoj ĉesis en 1433; oni ne ekzakte scias, pro kio.<ref>Finlay, Robert (2008). "The Voyages of Zheng He: Ideology, State Power, and Maritime Trade in Ming China". Journal of the Historical Society. 8 (3). Paĝoj 330-331, 336, 338.</ref><ref>Mills, J.V.G. (1970). ''Ying-yai Sheng-lan: 'The Overall Survey of the Ocean's Shores' '' [1433]. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-01032-2. Paĝo 1.</ref><ref>Lee, Jangwon (2010). "China's Looking Seaward: Zheng He's Voyage in the 21st Century". International Area Studies Review. 13 (3). Paĝo 95.</ref><ref>Fairbank, John King (1942). "Trade and China's Relations with the West". The Far Eastern Quarterly. 1 (2). Paĝo 143.</ref><ref>Dreyer, Edward L. (2007). ''Zheng He: China and the Oceans in the Early Ming Dynasty, 1405–1433''. New York: Pearson Longman. ISBN 9780321084439. Paĝo 176.</ref>

 

[[Dosiero:Delhi History Map.png|eta|La Delhia sultanujo]]

{{Ĉefa|Sena Dinastio|Delhia Sultanlando|Viĝajanagaro|Bahmania regno}}

En la 11-a kaj 12-a jarcentoj regis en [[Biharo]] kaj [[Bengalo]] la Sena dinastio.<ref name=Astier />

 

 

En 1206, la generalo [[Aibak]] mortigis Mohamedon kaj nomis sin [[sultano]] de [[Delhio]].

 

 

 

En 1398 kaj 1399, [[Tamerlano]] detruis Delhion. Poste, la sultanoj pluregis nur Delhion.<ref name=dtv />