Helikoptero: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e aviadilo ---> aerodino; ĝisdatigo de rekordoj
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
[[Dosiero:UH-60 2nd Squadron, 2nd Cavalry Regiment (cropped).jpg|300px|eta|''Sikorsky UH-60 Black Hawk'', transporta helikoptero.]]
La '''Helikoptero''' estas [[aerodinoflugmaŝino]], kiun movas unu aŭ pli horizontalaj [[rotoro]]j. La rotoroj efikas kiel turnantaj [[flugilo (aeronaŭtiko)|flugiloj]]j - tial la helikoptero apartenas al la ''rotaciflugilmaŝinoj'' (kune kun la [[aŭtogiro]]), male al la kutimaj ''fiksflugilmaŝinoj''. La vorto "''Helikoptero''" venas el la [[Greka lingvo|grekaj]] vortoj ''helix'' ([[kirlo]]) kaj ''pteron'' ([[flugilo]]).
 
Se la rotoro estas turnata fare de la [[motoro]], la helikoptero mem turniĝas en alia direkto. Por malhelpi tion, necesas balancigi la [[turnomomanto]]n. Tio okazas:
* per malgranda vertikala rotoro (kun [[helico]]) ĉe la malantaŭa parto, kiu kontraŭpuŝas, aŭ
* per duona horizontala rotoro, kiu turniĝas en alia direkto.
 
Helikopteroj povas sekure alteriĝi, eĉ se la motoro ne funkcias: Tiam ili ŝanĝas al malaltiĝada flugo, dum kiu la kurento de la aero movas la rotorojn. OniHelikoptero nomaspovas tionstari "aŭtogirado"en (vidula ankaŭaero ĉekaj [[Aŭtogiro]])eĉ flugi flanken kaj malantaŭen. Cetere Helikoptero povas eki kaj alteriĝi vertikale kaj tial ne necesas longan aervojon.
 
Helikoptero estas uzata en civila kaj milita aviado. Laŭ celoj de ĝia uzo, pluraj helikopteroj estis ellaboritaj kaj operacias por transporto de pasaĝeroj kaj sargoj, malhelpo de arbaraj fajroj, ktp.
Helikopteroj ne povas flugi tiel rapide kiel normalaj aviadiloj: kutimas rapidecoj ĝis 200 aŭ 250 km/h, kelkaj batalaj helikopteroj atingas ĝis 330 km/h. Sed Helikoptero povas stari en la aero kaj eĉ flugi flanken kaj malantaŭen. Cetere Helikoptero povas eki kaj alteriĝi vertikale kaj tial ne bezonas [[flughaveno]]n.
 
Ekzistas multaj eblecoj utiligi helikopterojn - kaj civilaj kaj militaj. Unu el la plej konataj
uzoj estas la transporto de grave vunditoj. Krome oni uzas helikopterojn por normala transporto de personoj, por malhelpo de arbaraj fajroj ktp.
 
== Historio ==
JamLa teorioj de flugmaŝino, kiun eblas flugi kaj movi vertikale estis provitaj de pluraj aviadpinoiroj. dumDum la [[16-a jarcento]], itala artisto [[Leonardo da Vinci]] verkis skizojn de helikopterofluganta maŝino, sed nur dum la [[20-a jarcento]] la teknika realigo de lapovejo, ideokiun sukcesis.kreas Pionirojmovforto dene lasolviĝis helikopteraĝis teknikola estis Louis[[20-a Béguet, Juan De La Cierval kaj Igor Sikorskyjarcento]].
 
La unuaj flugkapablaj, sed ne tre uzeblaj helikopteroj aperis dum [[1924]]. La unua tute direktebla helikoptero estis la "Focke-Wulf Fw 61", kiun ''Hanna Reitsch'' prezentis dum [[1936]] en la [[Berlino|Berlina]] ''Deutschlandhalle'' (Halo Germanio).
La prototipo de moderna helikoptero estas [[Aŭtogiro]] de Hispana aviadpioniro, [[Juan de la Cierva]] (1895-1936). Cierva uzis flapantan hinĝon por malkreski tremanton dum la vertikala flugo kaj uzis fiksflugilan aviadilon por horizontala flugo. La unua helikoptero estas inventita Focke-Wulf Fw 61 en 1936.
 
La utiligo de helikoptero komencis post la [[dua mondmilito]]. La Sikorsky R-5 estas unua masproduktita helikoptero kaj unue debutis dum la [[Koreia milito]]. Post la ĝia sukcesa debuto en la militoj, helikoptero uziĝas en civila kaj milita aviado.
 
== Mekanismo ==