Aviadilo: Malsamoj inter versioj

Nuntempe la disvolviĝo de [[komputero]] ŝangas la aviadilon: pluraj aparatoj adaptiĝas en aviadilo por kontroli ĉiujn funkciojn, kaj fabrikantoj produktas aviadilon por savi fuelon kaj transporti pli pasaĝerojn. Senpilota aviadilo kaj elektromotora aviadilo prilaboriĝas por utiligi en aviado.

 

Aerostato estas aviadilo, kiu "pezas malpli ol [[aero]]". Aerostatoj ŝvebas en la aero, car ili estas malpli pezaj ol la aero, kiun ili forpuŝas, do pro la sama kialo, kial [[ŝipo]] flosas sur [[akvo]]. Temas pri [[levoforto]] pro premopoŝo, kiu kaŭzas [[flosemo]]n, klarigitan de la [[leĝoj de Arkimedo]]. Aero estas forpuŝata de pli malpeza gaso, kiel [[heliumo]], [[hidrogeno]] aŭ [[varmegaero]]. La levoforto estiĝas pro la pezodiferenco inter la gasoj.

 

Ĉar la denseco de la [[atmosfero]] kaj tial la levoforto pro aerforpuŝo malkreskas laŭ kreska altitudo, la altitudo de aerostato aŭtomate stabiliĝas je iu valoro, kiu dependas ĝia pezo, de la speco kaj volumeno de la levgaso, sed ankaŭ de la aer-temperaturo.

 

{{vidu ankaŭ|Balono}}

[[Dosiero:Ballon-eutelsat.jpg|dekstra|200px|eta|Gasbalono]]

Katenbalono estas balono ligita al la grundo per longa ŝnuro, kiu fiksas ĝian pozicion kaj ebligas tiri ĝin grunden. Tiel eblas surgrundiĝo sen perdo de gaso. Katenbalono povas servi kiel belvida aŭ observa platformo.

 

{{vidu ankaŭ|Varmaerbalono}}

Varmaera balono, same kiel gasbalono, ne havas puŝilon kaj drivas laŭ la vento. Ĝi tamen povas facile influi sian [[altitudo]]n kaj tiel eble elekti inter diversdirektaj aerfluoj.

La balono de la [[fratoj Montgolfier]] (1783) estis varm-aera; ĝin plenigis la fumo de fajro. Estas ne certe, ĉu la eksperimentaj flugaparatoj de [[Bartolomeu de Gusmão]] (ekde 1709) estis varm-aeraj.

 

{{vidu ankaŭ|Aerŝipo}}

[[Dosiero:Zeppelin NT im Flug.jpg|200px|eta|Aerŝipo.]]

[[Zepelino]] estas fama marko de iamaj aerŝipoj. Ekde 1928 la zepelino LZ 127 ''(Graf Zeppelin)'' servis interalie al laŭplana pasaĝer-trafiko inter Eŭropo kaj Ameriko ([[Brazilo]], [[Usono]]); per eksterprograma flugo ĝi ĉirkaŭiris la terglobon kaj per [[Arkto|arkta]] ekspedicio transiris la 80-an latitudon. La zepelino LZ 129 ''(Hindenburg)'' forbrulegis en [[1937]] en [[Usono]] pereigante 36 homojn. Tiu akcidento kaj la progresoj pri la konstruado de aviadiloj kondukis al la malapero de aerŝipoj el la aertrafiko. Ekzistas proponoj pri vartransportaj aerŝipoj, sed ili ĝis [[nun en 2013|nun]] ne havas komercan signifon.

 

{{vidu ankaŭ|Aerodino}}

'''Aerodino''' estas estas aviadilo, kiu pezas pli ol aero, povas flugi kun [[aerodinamiko|aerodinamika]] efiko kaj kapabla produkti [[levoforto]]n per siaj propraj rimedoj, kontraste kun [[aerostato]]j, kiuj uzas la [[leĝoj de Arkimedo|supreniga forto de Arkimedo]]. Dum la flugo la [[flugilo]]j kreas aerkurentojn, kiuj estigas la [[levoforto]]n.

[[Glisilo]] estas senmotora flugaparato, kiun alia aviadilo aŭ [[vinĉo]] tiras supren kaj per kiu oni poste glisas ĝis surteriĝo.

 

{{ĉefartikolo|Helikoptero}}

[[dosiero:Alouette Motte Piquet.jpg|dekstra|eta|Alouette III]]

Kvaroptero estas aparta helikoptero, kiu havas kvar rotorojn.

 

* [[Glisilo]]

* [[Ultramalpeza aviadilo]]

* [[Aeroplano]]

 

* [[Aŭtogiro]]

* [[Helikoptero]]

 

==== [[piŝta motoro|Reciprokmotora aviadilo]] ====

La Reciprokmotoraj aviadiloj (kun [[piŝto|piŝta]] motoro) estis la unuaj aviadiloj en provejoj. Uzante [[eksplodmotoro|eksplodan]] povon el brulo de fuelo, reciproka motoro kreas [[levforto]]n, kiu ebligas flugon de aviadilo, kutime per [[helico]]j. Reciproka motoro bonas por malalta konsumo de [[fuelo]], sed ne eblas flugi pil ol [[supersona rapido]]. Post la [[dua mondmilito]], la plimulto da reciprokmotoraj aviadiloj estis anstataŭiĝitaj de jetmotoraj aviadiloj, nuntempe reciprokmotora aviadilo estas uzata kiel sporta kaj civila aviadilo (ekz. la [[biplano]]).