Kiel registrite je 16:23, 1 jun. 2019 redakti AndyHM (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 27 339 redaktoj →‎La kristana reloĝigado Etikedo: redakto de fonto je 2017 ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 16:35, 1 jun. 2019 redakti malfari AndyHM (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 27 339 redaktoj Neniu resumo de redakto Etikedo: redakto de fonto je 2017 Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 238: Ĉi tiu teritoria disvastiĝo influis procezojn tiel bazajn kiel la provizado de Madrido, kiu kreskigis sian loĝantaron por fariĝi la plej loĝata urbo de la monarkio. La efiko estis drasta: dum Madrido sorbis pli grandan enspezon el ĉiuj partoj de la lando, ĝia apuda teritorio, sub la rego de nobelaj familioj kaj eklezia potenco aŭ sub reĝa influo - emis malriĉiĝi, sen ajna ebleco evoluigi sociekonomian tavolon laŭ la bezonoj de la ĉefurbo.<ref name=autogenerated2>[https://web.archive.org/web/20070518222253/http://www.ingenierosdelrey.com/articulos/caminos/caminos_reales.htm#04 Origen de la red radial de las comunicaciones españolas, con Madrid como centro]</ref> Alia problemo, kiun la ĉefurbo montris, estis la manko de infrastrukturo. La reto de ŝoseoj de la [[Suda Altebenaĵo]] havis sian centron en [[Toledo]] kaj reto devis esti kreita por garantii la provizon de la urbo. La radia strukturo de hispanaj komunikadoj devenas de la [[18-a jarcento]], kiu havas ĝian nervan centron en la urbo Madrido.<ref>{{Citaĵo el la reto\|url=http://www.inm.es/cgi-bin/efecli.sh.2001?observa=1.589.2462.&variables=Tmn&meses=13&crit1=O&crit2=M \|titolo=Temperatura mínima absoluta en la Comunidad de Madrid \|alirdato=28a de junio de 2007 \|urlarchivo=https://web.archive.org/web/20070929083758/http://www.inm.es/cgi-bin/efecli.sh.2001?observa=1.589.2462.&variables=Tmn&meses=13&crit1=O&crit2=M \|fechaarchivo=29 de septiembre de 2007 }}</ref> Laŭlonge de la 18-a jarcento, la urbo Madrido transformiĝis kun grandaj urbaj verkoj, je la ritmo de la klerismaj ondoj. Ĝi elstarigas la laboron de [[Karlo la 3-a (Hispanio)\|Karlo la 3-a]], kiu donis al la urbo kelkajn el ĝiaj plej belaj konstruaĵoj kaj monumentoj, kaj antaŭenigis la kreadon de sociaj, ekonomiaj kaj kulturaj institucioj, kiuj ankoraŭ pluvivas. La urbo Madrido fermis la 18-an jarcenton kun 156 672 loĝantoj (antaŭ la ĉefurbeco, oni taksis ĉirkaŭ 15.000 loĝantojn), laŭ la censo farita en 1787, la unua, kun oficiala karaktero, kiu okazis en la urbo.<ref>{{citaĵo el la reto\|url=http://www.inm.es/cgi-bin/efecli.sh.2001?observa=1.589.2462.&variables=PMD&meses=13&crit1=O&crit2=M \|titolo=Precipitación máxima en 24 horas en la Comunidad de Madrid \|alirdato=28a de junio 2007 \|arkivurl=https://web.archive.org/web/20070929083724/http://www.inm.es/cgi-bin/efecli.sh.2001?observa=1.589.2462.&variables=PMD&meses=13&crit1=O&crit2=M \|arkivdato=29a de septembro 2007 }}</ref> === El provinco al aŭtonoma komunumo === Linio 275: === Municipoj === [[dosiero:Madrid - Mapa municipal.svg\|250px\|right \|thumb \| Mapo de municipoj]] La Madrida Regiono estas organizita teritorie je 179 municipoj kaj je 78418 unuopaj loĝantaroj. Ĝi havas 2,2% el la totalaj municipoj kiuj konsistigas la hispanan teritorion (8125). Ĝi estas la dudek-tria hispana provinco laŭ nombro de municipoj kaj estas iomete super la mezumo, ĉirkaŭkalkulata je 162 municipoj per provinco ([[Burgoso]] havas la plej grandan nombron de municipaj terminoj kun 371 municipoj, kaj [[Las Palmas de Gran Canaria\|Las Palmas]] estas la provinco, kiu havas malpli.<ref>[http://web.archive.org/web/http://www.madrid.org/iestadis/gazeta/region/espevida05nt.htm «Esperanza de vida en la Comunidad de Madrid.»]</ref> La mezuma areo de la municipoj de Madrido estas 44,8 km², mezumo laŭ kiu grandaj osciladoj kaŝiĝas. La plej ampleksa el ili estas [[Madrido]], kunaĵo de urbetoj kaj vilaĝoj aneksita, inter 1948 kaj 1954, la limaj municipoj de [[Ĉamartino de la Rozo\|Chamartín de la Rosa]], [[Fuenkaralo-Pardo\|Fuencarral]], [[Baraĥo\|Barajas]], [[Pardo]], [[Hortalezo\|Hortaleza]], [[Canillas]], [[Canillejas]], [[Vikalvaro\|Vicálvaro]], [[Valjeko\|Vallecas]], [[Vilaverdo\|Villaverde]], [[Supra Karabanĉelo\|Carabanchel Alto]], Carabanchel Bajo kaj [[Aravako\|Aravaca]], nun konvertitaj en distriktojn aŭ kvartalojn. La kvin plej grandaj municipaj areoj estas Madrido, kun 605,8 km²; [[Aranjuez]], kun 189,1 km²; [[Colmenar Viejo]], kun 182.6 km²; [[Raskafrio\|Rascafría]], kun 150,3 km²; kaj [[Manzanares el Real]], kun 128,4 km². La plej malgrandaj estas [[Casarrubuelos]], kun 5,3 km²; [[La Serna del Monte]], kun 5,4 km²; [[Pelayos de la Presa]], kun 7,6 km²; [[Madarcos]], kun 8,5 km²; kaj [[Torrejón de la Calzada]], kun 9,0 km².<ref>{{Citaĵo el la reto\|url=http://www.libroblancoagricultura.com/libroblanco/jautonomica/madrid/comunicaciones/quintana.pdf \|titolo=Contrastes demográficos de la Comunidad de Madrid \|alirdato=22a de junio 2007 \|arkivurl=https://web.archive.org/web/20070928044155/http://www.libroblancoagricultura.com/libroblanco/jautonomica/madrid/comunicaciones/quintana.pdf \|arkivdato=28an de septembro 2007 }}</ref> === Komarkoj === [[dosiero:Mapa comarcal de la Comunidad de Madrid.svg\|250px\|right \|thumb \|Mapo de la komarkoj]] Kontraste kun aliaj aŭtonomaj komunumoj, la Madrida Regiono malhavas komarkojn kun administra graveco. Tamen, iuj aŭtonomaj institucioj difinis 19 malsamajn areojn bazitajn sur geografia kaj sociodemografia homogena kriterio, kiuj prenas sian nomon el la ĉefaj punktoj kaj la ĉefaj riveroj de la regiono. Ĝia valideco estas limigita al turismaj antaŭenigoj aŭ al agrikulturaj dividoj.<ref>{{Citaĵo el la reto\|url=http://www.bibliotecavirtualmadrid.org/bvmadrid_publicacion/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=1026206&posicion=1\|eldoninto=Cisneros\|titolo=Joaquín Leguina, presidente de la Comunidad de Madrid\|volumo=4.ª Época\|numero=183\|paĝo=1\|dato=17a de junio 1983}}</ref> La [[metropola areo de Madrido]] eĉ ne estas laŭleĝe difinita, malgraŭ ĝia socia, demografia kaj ekonomia graveco kaj la bezonoj kiuj, en terminoj de infrastrukturoj, urboplanado aŭ transporto, la municipoj situantaj sub la influ-areo de la ĉefurbo. Linio 289: La klasifiko, kiu atingis pli altan nivelon de efektivigo, preparita de la Ĝenerala Direkto pri Turismo, establas ok ĉefajn distriktojn kaj forlasas la metropolan areon de Madrido sur la marĝeno: [[Norda Montaro (Madrido)\|Norda Montaro]], [[Okcidenta Montaro (Madrido)\|Okcidenta Montaro]], [[Komarko Las Vegas]], [[Gvadarama Baseno]], [[Alta Baseno de Manzanaro]], [[Baseno de Meza Ĥaramo]], [[Baseno de Henaro]] kaj [[Suda Komarko]]. Populare, la lokanoj klasifikas sian regionon de la influaj areoj laŭ la nomo de la ses radiaj aŭtovojoj, kiuj trairas la provincon. Tiu, kiu artikulacias ĉirkaŭ la [[Nordorienta Aŭtoŝoseo\|A-2]] ricevas la neoficialan nomon ''[[Koridoro de Henares\|Koridoro de Henaro]]''.<ref>{{citaĵo el novaĵo\|titolo=Ruiz-Gallardón estará dos años en la Casa Rosa por las obras de Sol\|url=https://elpais.com/diario/1995/11/17/madrid/816611078_850215.html\|verko=[[El País]]\|dato=20an de februaro 1998\|alirdato=4an de majo 2019}}</ref> La foresto de administra mallongigo estas konsekvenco de la konformiĝo de la [[metropola areo de Madrido]] tra la dudeka jarcento kaj, precipe, en ĝia dua duono. La progresema enplantado de ĉi tiu nova realaĵo malklarigis la profilon de la historiaj regionoj de Madrido, kiuj estas listigitaj sube: [[Valo de Lozoya]], [[Gvadarama montaro]], [[Somosierra]], [[Valo de Alberĉo]] (kun Toledo), [[Manzanares el Real]], [[La Sagra]], (kundividita kun Toledo), [[Lomo de Casarrubios]], Distrikto de Alcalá, kun du subkomarkoj: Alcarria de Alcalá kaj La Campiña (kundividita kun Gvadalaĥaro), Alcarria de Chinchón kaj Cuesta de las Encomiendas.<ref>{{Citaĵo el la reto\|url=https://www.madridiario.es/noticia/406440/madrid/leguina:-la-autonomia-fue-un-invento-pero-beneficioso-para-madrid.html\|titolo=Leguina: "La autonomía fue un invento, pero beneficioso para Madrid"\|verko=Madridiario\|dato=29a de novembro 2013\|alirdato=4an de majo 2019}}</ref> == Demografio == === Loĝantaro === [[dosiero:Madrid poblacion 2018.png\|eta\|thumb \| left \|Loĝantaro laŭ municipoj de la Madrida Regiono en 2018.]] La Madrida Regiono estas la tria plej loĝata en Hispanio, post [[Andaluzio]] kaj [[Katalunio]], kaj la plej loĝata provinco, kun 6.369.167 loĝantoj. Loĝdenso estas 779.36 loĝ/km2, multe pli alta ol la nacia mezumo de 91,3 loĝ/km2. Loĝdenso estas laŭ la municipo mem; La Madrida Regiono havas densecon de 5.160,57 loĝ/km², dum kiu la [[Norda Montaro (Madrido)\|Norda Montaro]] havas densecon de loĝantaro de malpli ol 9,9 loĝ/km2. La vasta plimulto de la loĝantaro vivas en la ĉefurbo kaj ĝia [[Metropola areo de Madrido\|metropola areo]], kiu estas la plej loĝata en Hispanio.<ref>[https://web.archive.org/web/20080412020213/http://www.asambleamadrid.es/AsambleaDeMadrid/ES/QueEsLaAsamblea/Historia/DatosHistoricos/default.htm Origen y evolución de la Asamblea de Madrid]</ref> Madrido ankaŭ havas la plej grandan loĝantaran densecon en Hispanio. Ĝiaj loĝantoj ĉefe koncentriĝas en la ĉefurbo (kiu estas la hispana urbo kun la plej alta loĝantaro) kaj en serio de municipoj ([[Mostolo\|Móstoles]], [[Alcalá de Henares]], [[Fuenlabrada]], [[Leganés]], [[Alkorkono\|Alcorcón]], [[Getafe]], [[Torrejón de Ardoz]] kaj [[Alcobendas]]), male en kamparaj areoj kun malaltaj loĝdensoj. Ĝiaj civitanoj havas diversajn originojn, kaj Madrido estas la provinco kun la plej alta nombro de loĝantoj ekster sia teritorio kaj kun la plej granda fremda loĝantaro (13,32%). Ĝi estas fokuso de altiro por tiuj, kiuj migras pro dungado. Loĝantaro en Madrido ŝuldiĝas ĉefe al la alveno de fremduloj.<ref>[https://www.asambleamadrid.es/ES/QueEsLaAsamblea/ElEdificio/Sedeanterior/Paginas/Default.aspx EL CASERÓN DE SAN BERNARDO]</ref> Dum la plej granda parto de ĝia historio, la Madrida Regiono estis abunde plej katolika, kun minoritataj judaj kaj islamaj komunumoj. La Madrida Regiono estas la eŭropunia regiono kun la plej alta meza vivdaŭro ĉe naskiĝo. La meza vivdaŭro estis 82.2 jaroj por viroj kaj 87.8 por inoj en 2016. Linio 304: === Enmigrintoj === [[dosiero:MAD - 20150418 - 85 (17362472549).jpg\|eta\|Infanoj en [[Lavapiés]]]] Madrido ekde la 1950-aj kaj la 1960-aj jaroj iĝis grava industria centro, kiu altiris signifan nombron da enmigrintoj el malpli evoluintaj regionoj de la lando kaj ankaŭ (ekde la fruaj 1990-aj jaroj) de aliaj landoj. Laŭ la censo de [[Nacia Instituto de Statistiko (Hispanio)\|NIS]] de 2005, la regiono havas 13,09% da eksterlandanoj, kvin poentojn super la hispana mezumo (8.47%).<ref>[http://www.madrid.org/cs/Satellite?idListConsj=1109265444710&pagename=ComunidadMadrid%2FEstructura&language=es&cid=1109265444710 Vicepresidencias y Consejerías de la Comunidad de Madrid]</ref> Ĉirkaŭ 53,00% el nehispaniaj loĝantoj estas [[Iberameriko\|iberamerikanoj]], 18,36% el ne-eŭropuniaj landoj, 9,27% el [[Nord-Afriko]], 9,21% de la [[Eŭropa Unio]], [[Afriko]] 3.59% [[Afriko sude de Saharo\|subsahara]] 3.36% el [[orienta Azio]] kaj [[Filipinoj\|Filipinoj]] 1.03%. Laŭ nacieco, la plej grava estas la [[Ekvadoro\|ekvadoranoj]] (unu 22,23% el totala eksterlanda loĝantaro), [[Rumanio]] (12,35%), [[Kolombio]] (9.30%), [[Maroko]] (8.91%) kaj [[Peruo]] (5.03%). La ĉefurbo konsistigas 58,5% el la enmigrinta loĝantaro kiu rezidas en la regiono. Sekvita de [[Alcalá de Henares]] (3.7%), [[Móstoles]] (2.5%), [[Fuenlabrada]] (2.3%), [[Leganés]] (2.2%), [[Getafe]] (2.1%), [[Torrejón de Ardoz]] (2.1%), [[Alcobendas]] (1.7%) kaj [[Koslado\|Coslada]] (1,3%). Laŭ relativaj terminoj, urboj kiel [[Fresnedillas Olivo]], [[Gargantilla del Lozoya y Pinilla de Buitrago]], [[Lozoya]], [[Pelayos de la Presa]] aŭ [[Zarzalejo]] nunaj enmigrintaj proporcioj inter 20% kaj 33%.<ref>[http://www.madridhistorico.com/seccion5_historia/nivel2_informacion.php?idmapa=10&idinformacion=207&pag=4 La Real Casa de Correos, sede de la Presidencia de la Comunidad de Madrid]</ref> === Plej loĝataj municipoj === Linio 355: [[File:Distrito Telefónica (Madrid) 17.jpg\|thumb\|''Distrito Telefónica'', ĉefa kvartalo de [[Telefónica]], unu el la multnaciaj firmaoj situantaj en la regiono.]] [[File:Estabilizador horizontal Airbus A330-340.JPG\|thumb\|right\|Airbus A330-A340 horizontal stabilizer near the Getafe Airbus factory]] Madrido estas la aŭtonoma komunumo kun la plej altaj enspezoj en Hispanio je € 31.004 en 2014 - signife super la nacia mezumo kaj antaŭ [[Eŭskio]] (€ 29.683), [[Navaro]] (28,124 €) kaj [[Katalunio]] (€ 26,996). En tiu jaro, la [[MEP]]-kresko estis 1.0%. Madrido havas MEP de € 219,8 miliardoj ekde 2009; ĉi tio estas la dua en Hispanio nur superata de Katalunio, kie regiona MEP atingis € 230.4 miliardojn sed antaŭ la plej granda hispana regiono, Andaluzio (€ 167,4 miliardoj).<ref>{{Citaĵo el la reto\|url=http://www.madrid.org/archivos/images/ACTIVIDADES/PUBLICACIONES/LOS_FONDOS_DOCUMENTALES_DIPUTACION_PROVINCIAL_MADRID_version_digital.pdf\|titolo=Los fondos documentales de la Diputación Provincial de Madrid\|verko=Archivo Regional de la Comunidad de Madrid\|dato=1a de marto 2015\|alirdato=4a de majo 2019}}</ref> En 2005, la Madrida Regiono estis la ĉefa ricevanto de eksterlandaj investoj en la lando, kun 34,3% de la totalo. La regiono rangas en la 34-a loko inter ĉiuj eŭropaj regionoj (taksitaj en 2002), kaj 50-a inter la plej konkurencaj urbaj kernaj regionoj en la mondo, antaŭ [[Barcelono]] kaj [[Valencio]], la aliaj du plej grandaj metropolaj areoj de Hispanio. La forto de la ekonomio de la regiono estas ĝia malalta senlabora indico, ĝia alta investado pri scienca esplorado, ĝia alta evoluo kaj la aldonitaj servoj en ĝi plenumitaj. Ĝiaj malfortaj punktoj inkluzivas la malaltan investadon pri novaj teknologioj de la informado kaj malegaleca dungado inter viroj kaj virinoj.

Madrida Regiono: Malsamoj inter versioj