Kiel registrite je 15:29, 19 aŭg. 2019 redakti LiMrBot (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Robotoj, Administrantoj 682 745 redaktoj e Ŝablono Lang-xx per AWB ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 17:02, 9 sep. 2019 redakti malfari LiMrBot (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Robotoj, Administrantoj 682 745 redaktoj esperantigita parametro, formatigo de titoloj, +Bibliotekoj, kosmetikaj ŝanĝoj Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 11: \| kromnomo = Eterna urbo <!-- * Dosiero * --> \| dosiero = Collage_Rome.jpg <!-- * Simboloj * --> \| flago = Flag of Rome.svg \| blazono = <!-- * Lando ktp. * --> \| lando = Italio \| lando_tipo = Ŝtato \| lando_flago = 1 Linio 82: \| areo_rondumo = 2 <!-- * Loĝantaro * --> \| loĝantaro = 2731996 \| loĝantaro_dato = 2009 \| loĝantaro_denseco = auto <!-- * Historio & gvidantaro * --> \| establita = [[21-a de aprilo]] [[-753\|753 a.K.]] \| establita_tipo = Fondo \| dato = Linio 142: De 500 p.K. ĝis 1500, Romo estis la [[metropolo]] de la [[Okcidento]]: ĝiaj [[latina lingvo]], [[latina skribo]], juro, religio [[katolikismo]], [[julia kalendaro]], [[romia mezuro]], ktp, fariĝis la normo en la Okcidento dum tiu tempo. Post 1500, la Okcidento fariĝis [[naciismo\|naciisma]] kaj naciaj normoj emis renversi la antikvajn normojn de Romo. == Etimologio == La etimologio de la vorto ''Roma'' ne estas klara, kaj ekde la antikvo ekzistas pri ĝi la plej diversaj teorioj. Neprobabla ŝajnas la deveno de la greka ''Ρώμη'' (Romē), kiu signifas ''kuraĝo, braveco''. Pliverŝajne estas rilato al la radiko ''rum-'', ''[[mamo]]'', kun eventuala indiko al la lupino, kiu mamnutrintus la ĝemelojn. Eblas ankaŭ, ke la nomo ''Roma'' devenas de [[etruskoj\|etruska]] familio, la Rumina. == Historio == {{Ĉefartikolo\|Historio de Romo}} === Fondiĝo === [[Dosiero:She-wolf suckles Romulus and Remus.jpg\|eta\|maldekstra\|La lupino kun [[Romulo kaj Remo]]]] Linio 157 ⟶ 159: === Reĝeco kaj respubliko === [[Dosiero:Die sieben Hügel Roms.png\|eta\|maldekstra\|La [[sep montetoj de Romo]]]] La kuniĝo de unuopaj setlejoj al urbo laŭ historiistoj eble okazis ĉirkaŭ la legenda fondiĝdato. La proverbaj sep montetoj de Romo estas: [[Aventino]], 47 m * [[Kapitolo (Romo)\|Kapitolo]], 50 m Linio 171 ⟶ 173: Kvankam Romo apenaŭ povis kontraŭstari invadon de la [[keltoj]] en [[390 a.K.]] la urbo daŭre pligrandiĝis. Kiel protekto kontraŭ aliaj atakoj estis starigita la [[serviana muro]]. En [[312 a.K.]] estis konstruita la unua [[akvedukto]] kaj la [[Via Appia]]. Ankaŭ la sukcesaj [[Punikaj Militoj]] ([[-264\|264]]–[[146 a.K.]]) kontraŭ la nordafrika [[Kartago]] grandigis la influon de Romio en la tuta okcidenta [[Mediteraneo]]. Post kiam estis murditaj la gefratoj [[Tiberius Sempronius Gracchus\|Tiberius]] kaj [[Gaius Sempronius Gracchus]], kiuj provis kiel popoltribunoj starigi grundreformojn, estiĝis epoko de nestabileco, kiu kulminis per la romiaj civitanaj militoj. La [[Interaliancana milito romia]] (latine: ''Bellum Marsicum'') inter 90-88 a.K. gravis ĉar post ĝi la nacioj de [[Italujo]] kunfandiĝis en la [[Latianoj]]. En 91 tribuno M. Livius Drusus renovigis la ideon de [[Gaius Sempronius Gracchus]] koncesii al ĉiuj [[italoj\|italaj]] aliancanoj la ŝtatanecon romian. Post kiam la [[Romia senato]] malakceptis tiun peton kaj Drusus estis murdita, multaj italaj komunumoj ribelis. Estinte trompitaj jam plurfoje ili intencis formi novan federacian ŝtaton. En la ĉefurbo [[Corfinio\|Korfinio]] - kiu nomiĝis tiam ''Italica'' - kunsidadis konsilantaro de 500 viroj el ĉiuj ribelantaj komunumoj. La milito eksplodis en 91 en [[Ascoli Satriano\|Asculum]] kaj estis ĝis 90 malavantaĝa por la Romianoj. Kondiĉo por romia civitaneco estis ke oni registriĝus en 60 tagoj ĉe la pretoro. Sekve la milito finitis en 89 ĉefe de [[Gnaeus Pompeius Strabo]] (patro de [[Pompeo]]) kaj de [[Lucio Kornelio Sulao]]. Sed la [[Samnitoj]] venkitis nur en la jaro 82-a ĉe batalo antaŭ la pordegoj de [[Romo]]. [[Julio Cezaro]] faris kelkajn reformojn kiel roma diktatoro, sed estis murdita en la jaro [[44 a.K.]]. Tiam la konstruaĵdenseco de la [[Roma Forumo]] estis jam tiel granda, ke necesis pligrandigi la areon. Tial Cezaro komencis la konstruon de la [[Julia Forumo]]. Linio 179 ⟶ 181: En la [[1-a jarcento a.K.]] Romo estis jam urbo kun miliono da loĝantoj kaj samtempe la geografia kaj la politika centro de la [[Romia Imperio]]. Ĝi havis funkciantan freŝakvan kaj akvoforportan sistemon, stratoreton kaj funkciantajn popolprotektajn grupojn (''Vigiles''), kiu similis al fajrobrigadistoj kun policaj rajtoj. Malgraŭ tio la konstruado de Romo, kiun antaŭenigis ĉefe la posteulo de Cezaro, [[Aŭgusto Cezaro]], estis portempe bremsita de la [[granda incendio de Romo]] sub [[Nero]] en la jaro [[64]]. Sub la rego de la [[flavioj\|flavia dinastio]] ([[69]]–[[96]]) komenciĝis vastaj konstrulaboroj. Iuj el tiuj konstruaĵoj, kiel la [[Koloseo]] kaj parto de la [[Imperiestraj Forumoj (Romo)\|Imperiestraj Forumoj]] estas nuntempe inter la plej famaj monumentoj de Romo. Tiun epokon oni konsideras ofte kiel la kulminon de la romia imperio. Grandaj [[termoj]] kiel tiuj de [[Karakalo]] kaj [[Diokleciano]], kiuj entenis eĉ [[biblioteko]]jn, iĝis ĉiutaga parto de la roma vivo. La imperiestroj konstruis pli kaj pli grandajn konstruaĵojn kiel la baziliko de Maksentio. Krome estis starigita en la [[3-a jarcento]] la [[Aŭrelia Murego]], ĉar la urbo jam kreskas trans la servianan muron. Linio 198 ⟶ 200: == Monumentoj de Romo == === Antikvaj === * la [[koloseo]] * la [[Roma Forumo\|forumo]] Linio 204 ⟶ 205: * la [[akvedukto]]j. Entute 11 akveduktoj transportis akvon al Romo. La plej longa estas la akvedukto [[Aqua Marcia]] kun longeco de 91,2 km. 80 km estas subteraj, 800m sur la tero kaj 10,4 km estas pontoj. Imponaj restoj de la akveduktoj [[Aqua Claudia]] kaj [[Aqua Anio Novus]], unu super la alia, estas videblaj ĉe la Porta Maggiore. * ''[[Ara Pacis]]'' * ''[[Cloaca Maxima]]'', La plej konata subtera kanalo por forigi akvon (de pluvo, fekaĵoj, kuirejoj ktp.). Entute estis tre multaj. * [[Testaccio]] estas monteto arte konstruita el amforoj ujintaj la imposton ''[[annona]]'' el olivoleo inter la [[1-a jarcento\|1-a]] kaj la [[3-a jarcento]]j. * [[Tarpeja roko]] === Modernaj === [[Dosiero:Fontana di Trevi di notte.JPG\|~~thumb~~eta\|280px\|La Fontano Trevi nokte.]] * [[Placo Sankta Petro]] * [[Baziliko de Sankta Petro de Romo]] Linio 228 ⟶ 229: * Skribmaŝino, Tajpilo aŭ [[Vittoriano]]. == Servoj == * [[Istituto Centrale per il Catalogo Unico]] * [[Libera Universitato Maria SS. Assunta]] * [[Sapienza Universitato de Romo]] == Administracio == Romo estas dividitaj en kvartaloj. [[Ostia (nuntempa)\|Ostio]] estas kvartalo por la historia haveno de Romo, nome Ostia. Linio 277 ⟶ 278: Dosiero:Colosseum-2003-07-09.jpg\|<!-- eta\|maldekstra\|180px\| -->Koloseo en Romo Dosiero:Lightmatter colosseum.jpg\|<!-- eta\|maldekstra\|180px\| -->Koloseo nokte Dosiero:Sicht vom petersdom roma.jpg\|<!-- eta\|dekstra\|180px\| -->[[Placo de Sankta Petro]] </gallery> {{Granda dosiero\|Italien_Rom_pan1.JPG\|1200px\|Panoramo de Romo (El kupolo de sankta Petro)}} == Notoj == Linio 295 ⟶ 296: {{Eŭropaj ĉefurboj}} {{~~havenda~~Havenda artikolo\|Romo}} {{Bibliotekoj}} [[Kategorio:Romo\| ]]

Romo: Malsamoj inter versioj