Reprodukta sistemo: Malsamoj inter versioj

'''Reprodukta sistemo''' estas [[organa sistemo]] kiu servas por [[reproduktado]].

 

[[Dosiero:Flores.gif|eta|maldekstre|Floroj]]

[[Dosiero:flor.png|eta|Florpartoj: 1. stiluso, 2. ovolujo, 3. florbazo, 4. stameno, 5. petalo, 6. stigmo, 7. karpelaro, 8. sepalo, 9. flortigo]]

Inter ĉiuj vivantaj organismoj, [[floro]]j, kiuj estas la reproduktaj strukturoj de la [[florplantoj|angiospermoj]], estas la plej variaj fizike kaj montras koresponde grandan diversecon en metodoj de reproduktado.<ref name=Barr02>{{Cite journal|last=Barrett |first=S.C.H. |year=2002 |title=The evolution of plant sexual diversity |url=http://labs.eeb.utoronto.ca/barrett/pdf/schb_189.pdf |journal=Nature Reviews Genetics |volume=3 |issue=4 |pages=274–284 |doi=10.1038/nrg776}}</ref> Plantoj kiuj ne estas florplantoj ([[Verda algo|verdaj algoj]], [[muskoj]], [[hepatikoj]], [[antocerotoj]], [[filiko]]j kaj ankaŭ [[gimnospermo]]j kiaj la [[konifero]]j) havas kompleksajn interludojn inter morfologiaj adaptaĵoj kaj mediaj faktoroj en sia seksa reproduktado. La reprodukta sistemo, aŭ kiel la spermo el unu planto fekundigas la ovolon de aliaj, dependas el la reprodukta morfologio, kaj estas la sola plej grava determinanto de la genetika strukturo de neklonaj plantaj populacioj. [[Christian Konrad Sprengel]] (1793) studis la reproduktadon de florplantoj kaj por la unua fojo oni subkomprenis ke la procezo de [[polenado]] implikas kaj [[Biotaj medifaktoroj|biotajn]] kaj [[Abiotaj medifaktoroj|abiotajn]] interagadojn.

 

La viv-ciklo de fungoj inkluzivas kaj seksan kaj ne-seksan reprodukton, ĝenerale el

komuna talo; haplojdaj/haploidaj taloj rezultas el zigota meiozo/meioso, kaj heterotrofa sinnutrado. La ŝpinilaj polusaj korpoj, ne la [[centriolo]]j, ĝenerale asociiĝas kun la nuklea tegaĵo dum ĉel-dividiĝo.

 

=== Seksa reproduktado de la fungoj ===

En idealaj kondiĉoj la fungoj kontentiĝas je subtera vivo kaj etendas sian korpon ([[micelio]]) ĉiudirekte. Sed kiam ili estas ŝokataj, eĉ brutale traktataj per subita ŝanĝo de temperaturo aŭ procenta enteno de akvo, ili vekiĝas kaj pariĝas kondiĉe ke ili amasigis sufiĉe da nutraĵo. Kiam ili estas tutsataj, ili ekmontras sian seksorganon ([[Sporokarpo|fruktkorpo]]), kiun ili fabrikis tiucele, supersatigante kelkajn filamentojn. Tial aperas [[Ĉapelo (mikologio)|ĉapelo]] aŭ ombrelo, en kiu ili abundege produktas sian semon. Ekzemple la [[agariko]] produktas 40 milionojn da sporoj hore, te. 10 miliardojn en kelkaj tagoj.

La elĵetitaj sporoj tuj ĝermas en la tero. Iuj naskas virfilamenton, aliaj in-filamenton. Post la sekskuniĝo de du filamentoj de kontraŭaj seksoj, naskiĝas nova filamento. Tiu ĉi generas micelion, t.e. novan fungon, kapablan reproduktiĝi siavice.

La polvofungo estas vera "seksa bombo". Kiam ĝi atingas sian pienkreskecon, sub la premo de akvogutoj, ĝi eksplodas kaj liberigas milionojn da sporoj. La rekordulo estas giganta polvofungo, kiu elĵetis 2000 miliardojn da ili.

 

Ĉe mamuloj, la ĉefaj organoj de la reprodukta sistemo estas la eksteraj [[seksorgano]]j (peniso kaj vulvo) same kiel nombro de internaj organoj kiaj la [[gameto]]j kiuj produktas [[gonado]]jn (testikloj kaj ovarioj). Malsanoj de la homa reprodukta sistemo estas tre oftaj kaj disvastigataj, partikulare [[Infekto|transkomunikeblaj]] [[venereaj malsanoj]].<ref>[http://www.cdcnpin.org/scripts/std/std.asp#2 STD's Today] National Prevention Network, Center for Disease Control, United States Government, konsultita en 2007</ref>

 

Plej aliaj [[vertebruloj]] havas ĝenerale similajn reproduktajn sistemojn konsistaj el gonadoj, tuboj kaj malfermaĵoj. Tamen, estas granda diverseco de fizikaj [[adaptaĵoj]] same kiel [[Reproduktado|reproduktaj strategioj]] en ĉiu grupo de vertebruloj.

 

[[vertebruloj|Vertebrulaj]] [[animaloj]] ĉiuj kunhavas ŝlosilajn elementojn de ties reproduktaj sistemoj. Ili ĉiuj havas gameto-produktajn organojn aŭ [[gonado]]jn. ĉe inoj, tiuj gonadoj estas konektitaj pere de ovodukto al malfermaĵo en la ekstero de la korpo, tipe ĉe la kloako, sed foje al unika malfermaĵo kia [[vagino]] aŭ enmetebla organo.

 

 

===== Vira reprodukta sistemo =====

'''Vira reprodukta sistemo''' Spermatozooj produktiĝas en la du [[Testiko|testikoj]] (17). La testikoj estas en la [[skroto]] (18), la saketo sub la [[peniso]] (3). Milionoj da spermatozooj akumuliĝas en la [[epididimoj]] apud la testikoj. Poste ili pasas tra la spermatoduktoj aŭ ''vaskloj deferens'' ĝis la spermaj veziketoj apud la [[veziko]] (1). Dum la seksa ago, la peniso pligrandiĝas kaj rigidiĝas. La spermatozooj pasas tra la [[prostato]] (12) kaj la glando de ''Cowper'' (13) kaj ricevas multajn sekreciojn. La spermatozooj kaj ĉi tiuj fluidoj nomiĝas [[spermo]]. La spermo pasas en la [[uretro]]n kaj ejakuliĝas dum [[koito]].

 

===== Virina reprodukta sistemo =====

'''Virina reprodukta sistemo''' enhavas kiel plej ekstera parto la [[vulvo]]n kaj la [[vagino]]n kiun la peniso penetras dum koito, kaj ricevas la spermon. La spermatozooj devas atingi la ovon en la [[salpingo]] aŭ ''[[Gabriele Falloppio|falopiaj]] tuboj''. Por fari tion, la spermatozooj devas antaŭe pasi tra la [[cerviko]] de la utero, kaj la [[utero]] mem. La [[ovario]] produktas nur unu ovon ĉiumonate, sed se spermatozoo ĝin fekundigas, [[zigoto]] formiĝas. Se la zigoto sukcese fiksas sin en la utero, feto formiĝos.

 

* [[Reproduktado]]

* [[Sekso]]

* [[Kontraŭkoncipa pilolo]]

 

 

* [http://books.google.es/books?id=X6BNLw8P680C&pg=RA1-PA315&dq=anatomia+del+aparato+genital&lr=&as_brr=3#v=onepage&q=&f=false Anatomía y fisiología del aparato genital masculino y femenido, de Belén Cabello Tarré, en ''Educación para la salud en la escuela'', Socorro Calvo Bruzos, ONCE- FEDER - FSE, paĝo 315, Tema 2]

* Uwe Gille: Harn- und Geschlechtsapparat, Apparatus urogenitalis. In: F.-V. Salomon u. a. (Hrsg.): Anatomie für die Tiermedizin. Enke, Stuttgart 2004, ISBN 3-8304-1007-7, S. 368–403.

* Staubesand, Jochen. Sobotta – Atlas de Anatomia Humana. Editora Guanabara, 19a. Edição, Rio de Janeiro, vol. 2, p. 214-246, 1988.

 

* El cuerpo humano. Aparato reproductor. [http://www.juntadeandalucia.es/averroes/~29701428/salud/reprodu.htm] Alirita la [[17an de julio]] 2015.

* Riesgos para el sistema reproductivo. Biblioteca Nacional de Medicina de los EE.UU. [http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/spanish/reproductivehazards.html] Alirita la 17an de julio 2015.

{{Fiziologio de reproduktado}}

 

 

[[Kategorio:Reprodukta sistemo| ]]