Reaedoj: Malsamoj inter versioj

La '''Reaedoj''' estas familio en la [[Ordo (biologio)|ordo]] de la [[strutoformaj birdoj]], nome [[neflugaj birdoj]] kun kilo ĉe [[sternumo]], enhavanta, laŭ nova klasado, du [[Genro (biologio)|genrojn]] kun du [[specio]]j (plus du jam malaperintaj) indiĝenaj de [[Sudameriko]]. Ambaŭ genroj estas nomataj kaj [[reao]]j kaj [[nanduo]]j. Laŭ pli alternativa klasigo temas pri ununura genro ''Rhea'' kun du specioj, kiuj ĉiukaze estas [[Amerika reao]] ''(Rhea americana)'' kaj [[Malgranda reao]] ''(Rhea pennata)''. La genronomo estis konstruita en 1752 de [[Paul Möhring]] kaj poste adoptita kiel [[komuna nomo]]. Möhring nomigis la reaojn baze sur la [[Titanoj|greka titano]] [[Rea (diino)|Rea]], kies nomo derivas el la [[Greka lingvo|greka]] ''Rhea'' (῾Ρέα) el έρα "grundo". Tio taŭgas, ĉar la reao ja estas nefluga surgrunda birdo. Depende el la sudamerika regiono, la reao estas konata surloke kiel ''ñandú guazu'' ([[Gvarania lingvo|gvarania]], signife ''granda araneo'', plej probable rilate al ties kutimo malfermi kaj mallevi alterne flugilojn kiam ili kuras), ''ema'' ([[Portugala lingvo|portugale]]), ''suri'' ([[Keĉua lingvaro|Keĉua]]), aŭ ''choique'' [ĉOike] ([[Mapuĉa lingvo|Mapuĉa]]).

 

La agnoskitaj vivantaj specioj estas la jenaj:<ref name="Clements, James">{{Cite book|last1=Clements |first1=James |title=The Clements Checklist of the Birds of the World |edition=6 |year=2007 |publisher= Cornell University Press|location=Ithaca, NY |isbn=9780801445019}}</ref>

** Tipa amerika reao ''(Rhea americana americana)'', troviĝanta en ''[[cerado]]'', nome arbustaroj de centra kaj orienta [[Brazilo]].

** Meza amerika reao ''(Rhea americana intermedia)'', sudorienta [[Brazilo]] en [[Rio Grande do Sul]] kaj [[Urugvajo]].

** Araneokrura amerika reao ''(Rhea americana araneipes)'', ĉako de Paragvajo al [[Bolivio]] kaj [[Mato Grosso]] en Brazilo.

** Blanka amerika reao ''(Rhea americana albescens)'', ebenaĵoj de [[Argentino]] sude de [[Provinco Rio Negro|Rio Negro]].

 

 

Ili estas altaj, kaj havas longajn kaj fortikajn krurojn, kiuj finiĝas per tri fingroj kaj taŭgas por kurado, longan kolon (simile al [[struto]]j), malgrandan kapon kaj fortan bekon larĝegan ĉebaze. Ili estas nigraj ĉe kolo kaj brusto kaj grizaj ĝenerale.

 

|url=http://books.google.com/books?id=decVAAAAYAAJ&pg=PP14&dq=nandu+bird#PPA400,M1 |year=1835 |publisher=Chiswick |location=London |page=400}}</ref> La Malgranda reao estas iome pli malgranda ĉar ili estas nur 90 cm alta ĉe dorso.<ref name="Davies"/> Ties flugiloj estas grandaj por nefluga birdo (250 cm)<ref name="Davies"/> kaj etendiĝas dum kurado por funkcii kiel [[velo]]j.<ref name=EoB>{{Cite book|editor=Forshaw, Joseph|first= S. j. j. f.|last= Davies|year=1991|title=Encyclopaedia of Animals: Birds|publisher= Merehurst Press|location=London|pages= 47–48|isbn= 1853911860}}</ref> Malkiel plej birdoj, reaoj havas nur tri fingrojn. Ties [[Tarso (skeleto)|tarso]] havas 18 al 22 horizontalajn platojn antaŭe. Ili stokas [[urino]]n separate en etendo de la [[Kloako (biologio)|kloako]].<ref name="Davies" />

 

 

Reaoj tendencas esti silentemaj birdoj kun la escepto kiam ili estas idoj aŭ kiam masklo serĉas partnerinon. Dum la reprodukta sezono, la masklo klopodas allogi inojn per alvokado. Tiu alvoko estas laŭta zumado. Dume li levas la antaŭon de sia korpo, gonflas sian plumaron, dum tenas sian kolon rekte. Ili poste etendas kaj levas siajn flugilojn, kaj kuras mallongajn distancojn, alternante siajn flugilojn. Li poste unumarkas inon kaj piediras ĉe aŭ antaŭ ŝi havante mallevitan kapon kaj etendajn flugilojn. Se la ino atentas lin, ki skuos sian kolon tien kaj reen kvazaŭ kiel bildo de ok. Fine, la ino sin proponas kaj komencas kopulacio.<ref name="Davies"/>

 

 

Ili manĝas preskaŭ ĉion: foliojn el plantoj (ne nur herbon), semojn, grajnojn, radikojn, insektojn kaj ĉiajn bestetojn. Fakte reaoj ĉefe estas vegetaranaj kaj preferas larĝfoliajn plantojn sed manĝas ankaŭ fruktojn, semojn kaj radikojn, same kiel insektojn kiaj saltuloj kaj malgrandajn reptiliojn kaj rodulojn.<ref name=Davies /> Junaj reaoj ĝenerale manĝas nur insektojn dum la unuaj tagoj. For de la reprodukta sezono ili ariĝas kaj manĝas kun cervoj kaj gregoj.<ref name=Coomber />

 

La eloviĝo okazas 36 horojn unu post alia. Poste ankaŭ la virnanduo prizorgos la idojn sufiĉe teritorieme: dum reproduktado li atakas kaj homojn kaj nanduinojn. La junuloj atingas plenkreskulan grandon post ĉirkaŭ ses monatoj sed ne reproduktiĝas ĝis ili estas dujaraĝaj.<ref name="EoB" />

 

Kaj la Malgranda reao kaj la Granda reao (amerika) malpliiĝas kaj laŭ nombroj kaj laŭ habitato. Ambaŭ estas konsiderataj [[preskaŭ minacata]]j fare de IUCN dum la lastaj 15 jaroj. La IUCN asertas ankaŭ ke ambaŭ alproksimiĝas al statuso de [[Vundebla specio]].<ref name=BLI/><ref name=BLI1/><ref>{{IUCN2008|assessors=Symes, A. & Butchart, S.|year=2008|id=100006002|title=Rhea americana|downloaded=16a Junio 2012}}</ref><ref>{{IUCN2008|assessors=Symes, A. & Butchart, S.|year=2008|id=100006003|title=Rhea pennata|downloaded=16 Jun 2012 }}</ref>

 

Reaoj estas uzataj diversmaniere en Sudameriko. Oni uzas ties plumojn por plumviŝiloj, ties haŭton por manteloj aŭ ledo, kaj ties viando estas baza manĝo por multaj homoj.<ref name="Davies" /> La [[gaŭĉo]]j tradicie ĉasas reaojn elĉevale, lanĉante ''[[ĵetbulo]]jn'', nome kaptilo kiu konsistas el tri buloj kunigitaj per ŝnuro, al ties kruroj kiuj senmovigas la birdon.<ref name=Coomber /> La reao aperas ĉe la [[monero]] de unu [[centavo]] stampita en 1987.

 

 

 

{{Portalo Birdoj}}