Bulgario: Malsamoj inter versioj

| religio = 85 % [[ortodoksaj kristanoj]], 15 % [[islamo]]

| loĝantaro = 7.220.000.039 ([[20082018]])

| loĝdenso = 6865.95

'''Bulgario''' (aŭ '''Bulgarujo''', bulgare ''{{lang-bg|България''}} [balGArija]; oficiale ''Република България'' {{IPA|[rɛˈpublikɐ bɤ̞lˈɡarijɐ]}}) estas lando en la [[Balkana duoninsulo]]. En la nordo ĝia limo estas [[Danubo]] (norde de la rivero situas [[Rumanio]]), en la oriento — la [[Nigra maro]], en la sudo — surtera limo kun [[Grekio]] kaj [[Turkio]], en la okcidento — la eksaj jugoslaviaj respublikoj [[Serbio]] kaj [[Makedonio]].

== Geografio ==

La plej alta areo en Bulgario estas sudokcidente, nome [[Rila]] (bulgare {{lang-bg|Рила [rila]}}, greke {{lang-el|Ρίλα [ríla]}}) estas altmontaro en sudokcidenta Bulgario. Ĝi situas en la provincoj Blagoevgrado[[Provinco Blagoevgrad|Blagoevgrad]], [[Provinco Kjustendil|Kjustendil]] kaj [[Provinco Sofio|Sofio]] norde de la montaro [[Pirin]] kaj oriente de la slava [[Nord-Makedonio]]. Pirin (bulgare {{lang-bg|Пирин [pirin]}}, greke {{lang-el|Πιρίν [pirín]}}, antikva nomo orbelos''Orbelos'') estas la plej alta montaro en sudokcidenta Bulgario. Ĝi situas en la provinco BlagoevgradoBlagoevgrad ĉe la limo de la regiono Makedonio de Grekio kaj iom oriente de la slava Respubliko Makedonio. La plej granda montopinto, 2914 metrojn alta, nomiĝas [[Viĥren]]. La tutan orientan flankon konstituas la marbordo de la [[Nigra Maro]].

[[Dosiero:Panagyurishte gold.jpg|125|thumb|right|Ora [[ritono]], unu el la eroj de la [[Trakio|traka]] [[PanagyurishteTrezoro trezorode Panagjuriŝte]], kiu datiĝas el la kvara al tria jarcentoj A.K]]

Prahistoriaj kulturoj en la bulgaraj landoj inkluzivas la Neolitikan [[Hamangia kulturo|Hamangian]] kulturon kaj [[VinčaVinĉa kulturo|VinčaVinĉa]]-kulturon (6-a al 3-aj jarmiloj antaŭ la komuna erao), la ĥalkolitikan [[Varna kulturo|Varnan]] kulturon (5a5-a jarmilo a.k.e.; vidu ankaŭ [[Varna Tombejo de Varna]]), kaj la Bronzepokan [[Ezera kulturo|Ezeran]] kulturon.

Post la [[3-a Makedonia milito]], Trakio falis sub la rego de la [[Romia Imperio]]. Trakio ([[latina lingvo{{lang-la|latine]] ''Thracia''}}) restis provinco de Romio ĝis ties disfalo. Poste, Trakio falis sub la rego de la [[Bizanca Imperio]].

Bizancio perdis la plejparton de Trakio al la regno de Bulgario en la [[9-a jarcento]], regajnis ĝin inen [[972]], kaj reperdis ĝin en la [[12-a jarcento]]. [[Omurtag]] estis Granda [[Ĥano]] (''Kanasubigi'') de Bulgario de 814 ĝis 831. Li estis konata kiel "la„la Konstruanto"Konstruanto“. En la komenco de sia regado li subskribis 30-jaran pactraktaton kun la najbara [[Orienta Romia Imperio]], kiu restis valida ĝis la fino de lia vivo. Omurtag sukcese retenis la agreseman politikon de la [[Franka imperio]], kiu intencis konkeri la nordokcidenton de Bulgario, kaj subpremis la malkonsenton de kelkaj triboj de [[Slavoj|slavaj]] triboj. Li faris administraciajn reformojn, kiuj pliigis la povon kaj la aŭtoritaton de la centra registaro.

Bulgario fariĝis sendependa de la [[Osmanida imperio]] en [[1908]]. En la [[Unua mondmilito|Unua]] kaj la [[Dua mondmilito]]j ĝi aliancis kun [[Germanio]]. [[Sovetunio|Sovetaj]] milittrupoj eniris en la okupitan Bulgarion en [[1944]], sekve falis la monarĥio kaj establiĝis [[Popola Respubliko Bulgario|popola respubliko]] kun [[komunismo|komunisma]] orientiĝo.

UnuajLa unuaj demokratiaj elektoj okazis en [[1987]]. En [[1991]] estis adoptita nova [[konstitucio]]. La unuan nekomunistan registaron formis [[Filip Dimitrov]].

|+ DeEkde 1997 Bulgario dividitas laŭ 28 [[oblasto]]j ([[provincoj de Bulgario|provincoj]]), kiuj estas:

:1 [[provincoProvinco Blagoevgrad|Blagoevgrad]]

:2 [[provincoProvinco Burgas|Burgas]]

:3 [[provincoProvinco Dobriĉ|Dobriĉ]]

:4 [[provincoProvinco Gabrovo|Gabrovo]]

:5 [[provincoProvinco Ĥaskovo|Ĥaskovo]]

:6 [[provincoProvinco Jambol|Jambol]]

:7 [[provincoProvinco Karĝali|Karĝali]]

:8 [[provincoProvinco Kjustendil|Kjustendil]]

:9 [[provincoProvinco Loveĉ|Loveĉ]]

:10 [[provincoProvinco Montana|Montana]]

:11 [[provincoProvinco Pazarĝik|Pazarĝik]]

:12 [[provincoProvinco Pernik|Pernik]]

:13 [[provincoProvinco Pleven|Pleven]]

:14 [[provincoProvinco Plovdiv|Plovdiv]]

:15 [[provincoProvinco Razgrad|Razgrad]]

:16 [[provincoProvinco Ruse|Ruse]]

:17 [[provincoProvinco Silistra|Silistra]]

:18 [[provincoProvinco Sliven|Sliven]]

:19 [[provincoProvinco Smoljan|Smoljan]]

:22 [[provincoProvinco Stara Zagora|Stara Zagora]]

:23 [[provincoProvinco Ŝumen|Ŝumen]]

:24 [[provincoProvinco Targoviŝte|Targoviŝte]]

:25 [[provincoProvinco Varna|Varna]]

:26 [[provincoProvinco Veliko Tarnovo|Veliko Tarnovo]]

:27 [[provincoProvinco Vidin|Vidin]]

:28 [[provincopProvinco Vraca|Vraca]]

Bulgario estas industria kaj agrikultura lando. Ĝis la komenco de la financa krizo ĝia ekonomio kreskis, ricevante grandajn eksterlandajn investojn kaj spertante konstruadan eksplodon.

Malgraŭ ke Bulgario ne havas multe da propra nafto kaj gaso, ĝi sukcesis iĝi grava produktanto kaj distribuanto de energio en la regiono. AtomcentraloLa atomcentralo en [[Kozloduj]] estas la plej potenca generanto de elektra energio en la lando; ekzistas plano pri konstruado de la nova atomcentralo en [[Belene]].

Bulgario estas inter la plej gravaj produktantoj de kelkaj agrikulturaj produktoj, i. aekz. ŝafa lakto, sunfloraj semoj, tabako ka.

Grava branĉo de la ekonomio estas la turismo, kun grandaj sablaj pl aĝojplaĝoj ĉe la Nigra maro kaj popularaj vintraj kurortoj en la montaro. 4,7 milionoj da turistoj vizitis la landon en 2008<ref>[http://www.nsi.bg/SocialActivities/Tourism.htm Oficialaj statistikaj datumoj]</ref>. Ekzistas prognozoj pri kresko de tiu kvanto ĝis 20 milionoj jare.

== Amaskomunikiloj ==

La [[bulgaraBulgara nacia televido]] (bulgare {{lang-bg|Българска национална телевизия}}, transskribo: ''Balgarska nacionalna televizija'', mallonge BNT) estas la publika, ŝtata televida korporacio de Bulgario. Ĝia centra oficejo situas en la ĉefurbo Sofio. Por radiofonio, ekzistas la [[bulgaraBulgara nacia radio]] (BNR).