Formikedoj: Malsamoj inter versioj

 

Nova laborformiko pasigas siajn unuajn tagojn de sia plenkreska vivo zorgante la reĝinon kaj junulon. Ŝi poste "promocias" al elfosado kaj al aliaj nestotaskoj, kaj poste al defendo de la nesto kaj manĝokolekto. Tiuj ŝanĝoj estas foje preskaŭ subitaj, kaj difinas tion kio estas nomata portempaj kastoj. Klarigo por tiu procezo estas sugestita de la tre multnombraj perdoj kiuj okazas dum la manĝokolekto, kio faras tion akceptebla risko nur por la formikoj kiuj estas pli maljunaj kaj plej verŝajne mortos baldaŭ pro naturaj tialoj.<ref>{{cite journal|journal=Annual Review of Entomology|year=1989|volume=34|pages=191–210|title=Foraging strategies of ants|author=Traniello JFA|doi=10.1146/annurev.en.34.010189.001203}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Sorensen A, Busch TM, Vinson SB |title=Behavioral flexibility of temporal sub-castes in the fire ant, ''Solenopsis invicta'', in response to food|journal=Psyche|volume=91|pages=319–332|year=1984|url=http://psyche.entclub.org/91/91-319.html|doi=10.1155/1984/39236|issue=3–4}}</ref>

 

Formikokolonioj povas esti longdaŭraj. La reĝinoj povas vivi ĝis 30 jaroj, kaj laboristoj vivas el 1 ĝis 3 jaroj. Maskloj tamen estas multe pli mallongvivaj kaj survivas nur kelkajn semajnojn.<ref>{{cite journal |author=Keller L|year=1998 |title=Queen lifespan and colony characteristics in ants and termites |journal= Insectes Sociaux |volume=45 |pages=235–246 |doi=10.1007/s000400050084 |issue=3}}</ref> Oni ĉirkaŭkalkulas, ke formikoreĝinoj vivas 100 fojojn pli longdaŭre ol solecvivaj insektoj de simila grando.<ref name=insencyc>{{cite book|editor-link1=Nigel R. Franks|veditors=Franks NR, Resh VH, Cardé RT|year=2003|title=Encyclopedia of Insects|pages=[https://archive.org/details/encyclopediaofin00bada/page/29 29–32]|isbn=978-0-12-586990-4|publisher=Academic Press|location=San Diego|url=https://archive.org/details/encyclopediaofin00bada/page/29}}</ref>

 

Formikoj estas aktivaj la tutan jaron en tropikoj, sed, en pli malvarmaj regionoj, ili survivas la vintron en stato de dormemo konata kiel [[vintra dormo]]. La formoj de neaktiveco estas variaj kaj kelkaj moderklimataj specioj havas larvojn irantaj al la neaktiva stato (nome "diapaŭzo"), dum ĉe aliaj, nur la plenkreskuloj pasigas la vintron en stato de limigita aktiveco.<ref>{{cite journal|author=Kipyatkov VE|year=2001|title=Seasonal life cycles and the forms of dormancy in ants (Hymenoptera, Formicoidea)|journal=Acta Societatis Zoologicae Bohemicae|volume=65|issue=2|pages=198–217}}</ref>

 

===Reproduktado===

Oni notis tre ampleksan gamon de reproduktaj strategioj en formikospecioj. Oni scias, ke inoj de multaj specioj estas kapablaj reproduktiĝi sensekse pere de "telitoka" (virinnaska) [[partenogenezo]].<ref>{{cite journal|last=Heinze|first=Jurgen |last2=Tsuji|first2=Kazuki| name-list-format = vanc |year=1995|title=Ant reproductive strategies|journal=Res. Popul. Ecol.|volume=37|issue=2|pages=135–149 |url= http://meme.biology.tohoku.ac.jp/POPECOL/RP%20PDF/37(2)/pp.135.pdf |doi=10.1007/BF02515814 }}</ref> Sekrecioj el masklaj duarangaj glandoj en kelkaj specioj povas ŝtopi la inan generan malfermaĵon kaj tiel eviti, ke la inoj re-pariĝu.<ref name="Mikheyev, a. S. 2003. pp.401">{{Cite journal | doi = 10.1007/s00040-003-0697-x | title = Evidence for mating plugs in the fire ant ''Solenopsis invicta'' | journal = Insectes Sociaux | volume = 50 | issue = 4 | pages = 401–402 | year = 2003 | vauthors = Mikheyev AS }}</ref> Plej formikospecioj havas sistemon en kiu nur la reĝino kaj la reproduktaj inoj havas la kapablon pariĝi. Male al la populara kredo, kelkaj formikonestoj havas multajn reĝinojn, dum alia povas ekzisti senreĝine. Laboristoj kun la kapablo reproduktiĝi estas nomataj "gamergatoj" kaj la kolonioj kiuj ne havas reĝinojn estas tiel nomataj gamergataj kolonioj; kolonioj kun reĝinoj estas nomataj reĝinhavaj.<ref>{{cite journal | vauthors = Peeters C, Hölldobler B | title = Reproductive cooperation between queens and their mated workers: the complex life history of an ant with a valuable nest | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 92 | issue = 24 | pages = 10977–9 | date = November 1995 | pmid = 11607589 | pmc = 40553 | doi = 10.1073/pnas.92.24.10977 | bibcode = 1995PNAS...9210977P }}</ref>

{{redaktata}}

 

[[Image:Meat eater ant qeen excavating hole.jpg|thumb|left|Fertilised meat-eater ant queen beginning to dig a new colony]]