Benjamin Franklin: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 83:
== Frua vivo en Bostono ==
[[Dosiero:Benjamin Franklin Naskiĝloko 2.png|eta|La naskiĝloko de Franklin en [[Milk Street]], Bostono, Masaĉuseco]]
[[Dosiero:Benjamin Franklin Birthplace.jpg|eta|La naskiĝloko de Franklin rekte trans la [[Malnova Sudĉambra Domo]] estas memorfestita de [[busto]] super la duaetaĝa fasado de ĉi tiu konstruaĵo.]]
Benjamin Franklin naskiĝis sur [[Milk Street]], en [[Bostono]], [[Masaĉuseco]], la 17-an de januaro 1706,<ref name=":0" /><ref>Nuntempaj diskoj, kiuj uzis la enan jaron en la julia kalendaro kaj la [[Anonima Stilo]], registris lian naskiĝon kiel la 6-an de januaro 1705. La provizaĵoj de la [[Akto de la Nova Kalendaro (Nova Stilo) 1750]], efektivigita en 1752, ŝanĝis la oficialan britan datuman metodon al la. Gregoria kalendaro kun la komenco de la jaro la 1-an de januaro (estis la 25-a de marto). Ĉi tiuj ŝanĝoj rezultigis, ke datoj antaŭeniris 11 tagojn, kaj por tiuj inter la 1-a de januaro kaj la 25-a de marto, antaŭpago de unu jaro. Por plia klarigo, vidu: [[datoj pri Malnova Stilo kaj Nova Stilo]].</ref> kaj [[Infana bapto|baptis]] en Old South Meeting House. Li estis unu el dek sep infanoj naskita al [[Josiah Franklin]], kaj unu el dek naskita de la dua edzino de Josiah, Abiah Folger; la filino de [[Peter Foulger]] kaj [[Mary Morrill]]. Inter la gefratoj de Benjamin estis lia pli maljuna frato Jakobo kaj lia pli juna fratino [[Jane Foulger|Jane]]. Kiel infano kreskanta laŭ la rivero Charles, Franklin memoris ke li estis "ĝenerale la estro inter la knaboj."<ref>Isaacson, Walter. ''Benjamin Franklin: Usona Vivo''. p. 16.</ref>
Linio 93 ⟶ 94:
=== Juntoj kaj biblioteko ===
[[Dosiero:Franklin - ita, 1825 - 766672 R.jpeg|eta|245x245ra|''La scuola della economia e della morale'' (1825)]]
En 1727, Benjamin Franklin, tiam 21, kreis la [[Juntoj (Klubo)|Juntoj]], grupon de "similaj aspirantaj metiistoj kaj komercistoj, kiuj esperis plibonigi sin dum ili plibonigis sian komunumon." La Juntoj estis diskutgrupo pri temoj de la tago; ĝi poste okazigis multajn organizojn en Filadelfio.<ref>Sur; Mumford, Michael D. (2002). "Socia novigado: dek kazoj de Benjamin Franklin". ''Esplora gazeto pri kreemo.'' '''14''' (2): 253–266.</ref> La Juntoj estis modeligita post anglaj kafejoj, kiujn Franklin konis bone, kaj kiu fariĝis la centro de la disvastigo de Klerismaj ideoj en Britujo.<ref>David Waldstreicher, ed., ''Kunulo al to Benjamin Franklin'' (2011) p. 30</ref><ref>J. A. Leo Lemay, ''La Vivo de Benjamin Franklin, Volumo 2: Presilo kaj Eldonisto'', 1730–1747 (2005) pp 92–94, 123</ref>
Linio 99 ⟶ 101:
=== Novaĵaŭdienco ===
Al la morto de Denham, Franklin revenis al sia iama komerco. En 1728, Franklin starigis presaĵon en partnereco kun [[Hugh Meredith]]; la sekvan jaron li fariĝis la eldonisto de gazeto nomata [[La Pennsylvania Gazeto|''La Pennsylvania Gazeto'']]. La ''Gazeto'' donis al Franklin forumon por agiti pri diversaj lokaj reformoj kaj iniciatoj per presitaj eseoj kaj observaĵoj. Kun la paso de la tempo, lia komento kaj lia akra kultivado de pozitiva bildo kiel laborema kaj intelekta junulo gajnis al li multan socian respekton. Sed eĉ post kiam Franklin akiris famon kiel sciencisto kaj ŝtatisto, li kutime subskribis siajn leterojn kun la nepretendema 'B. Franklin, Presilo.'<ref name=":1" />
[[Dosiero:Franklin the printer.jpg|maldekstra|eta|270x270ra|Benjamin Franklin (centro) en laboro pri [[presa gazetaro]]. Reproduktado de pentraĵo de Charles Mills de la [[Detroit Eldona Kompanio]].]]
En 1732, Ben Franklin eldonis la unuan [[Germana lingvo|germanlingvan]] ĵurnalon en Ameriko – ''Die Philadelphische Zeitung'' – kvankam ĝi malsukcesis post nur unu jaro ĉar kvar aliaj ĵus fonditaj germanaj artikoloj rapide regis la gazetan merkaton.<ref>[http://german.about.com/library/weekly/aa071299.htm "Germanaj Gazetoj en Usono kaj Kanado"]. Prenite la 7an de oktobro 2014.</ref> Franklin presis [[Moravaj dialektoj|moravajn]] religiajn librojn en la germana. Franklin ofte vizitis [[Betlehemo, Pensilvanio|Betlehemon, Pensilvanion]] restantan ĉe la [[Moravia Suna Gastejo]].<ref>Frantz, Johano B. (1998). [https://journals.psu.edu/index.php/phj/article/viewFile/25467/25236 "Franklin kaj la Pensilvaniaj Germanoj"]. ''Pensilvania Historio:'' 21–34.</ref> En broŝuro de 1751 pri demografia kresko kaj ĝiaj implikoj por la kolonioj, li nomis la [[Pensilvaniaj germanoj|Pensilvaniajn germanojn]] "Palatine Boors", kiuj neniam povis akiri la "Kompleksecon" de la anglaj setlantoj kaj aludis al "Nigruloj kaj Tawneys" kiel malfortigado de la socia strukturo de la kolonioj. Kvankam Franklin ŝajne rekonsciiĝis baldaŭ poste, kaj la frazoj estis preterlasitaj de ĉiuj postaj printadoj de la broŝuro, liaj vidpunktoj eble ludis rolon en sia politika malvenko en 1764.<ref>Philip, Gleason (2000). "Ĝeno en la Kolonia Melting Pot". ''Revuo por Usona Etna Historio''. '''20''' (1): 3-17.</ref>
Franklin vidis la presilon kiel aparato instrui koloniajn usonanojn en morala virto. En ''la ĵurnalismo de Benjamin Franklin'', Ralph Frasca argumentas, ke li vidis tion kiel servon al Dio, ĉar li komprenis moralan virton rilate al agoj, tial bonfaro donas servon al Dio. Malgraŭ siaj propraj moralaj faloj, Franklin vidis sin kiel unike kvalifikita instrui usonanojn pri moralo. Li provis influi usonan moralan vivon per la konstruado de presa reto bazita sur ĉeno de partnerecoj de la Karolinoj ĝis Nov-Anglujo. Franklin per tio inventis la unuan gazetan ĉenon. Ĝi estis pli ol komerca entrepreno, ĉar kiel multaj eldonistoj, ĉar li kredis, ke la gazetaro havas publikan servan devon.<ref>Frasca, Ralph (1997). "Jurnalismo de Benjamin Franklin". ''[[Fides et Historio]]''. '''29''' (1): 60–72.</ref>
Kiam Franklin establis sin en Filadelfio, iomete antaŭ 1730, la urbo fanfaronis pri du "mizeraj malmultegaj" novaĵoj, ''La Usona Semajna Merkato'' de [[Andrew Bradford]] kaj la Universala Instruisto en ĉiuj artoj kaj sciencoj, kaj Pensilvania Gazetode Samuel Keimer. [26] Ĉi tiu instruado en ĉiuj artoj kaj sciencoj konsistis el semajnaj eltiraĵoj de la Universala Vortaro de Chambers. Franklin rapide forprenis ĉion ĉi kiam li transprenis la Instruiston kaj igis ĝin la Pensilvania Gazeto. La Gazeto baldaŭ fariĝis la karakteriza organo de Franklin, kiun li libere uzis por satiro, por la teatraĵo de sia spriteco, eĉ por pura eksceso de malĝojo aŭ de amuzo. De la unua, li havis manieron adapti siajn modelojn al siaj propraj uzoj. La serio de eseoj nomata "La Okiĝema-Korpo", kiun li verkis por la usona Merkuro de Bradford en 1729, sekvis la ĝeneralan Addisonian formon, jam modifita por taŭgas homaj kondiĉoj. La timema Pacienco, en ŝia okupata malgranda butiko, plendanta pri la senutilaj vizitantoj, kiuj malŝparas ŝian valoran tempon, rilatas al la sinjorinoj, kiuj alparolas sinjoron Spektanton. La Okupo-Korpo mem estas vera Cenzura Morumo, ĉar Isaak Bickerstaff estis en Tatler. Kaj kelkaj fikciaj gravuloj, Ridentius, Eugenius, Cato, kaj Kretico, reprezentas tradician 18-ajarcentan klasikismon. Eĉ tiu Franklin povus uzi por nuntempa satiro, ĉar Cretico, la "semisto Filozofo", estas evidente portreto de la rivalo de Franklin, Samuel Keimer. [27]
== Franklin, la verkisto, presisto, kaj socia helpanto ==
| |||