Kurda lingvaro: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Vulgaristo (diskuto | kontribuoj)
eNeniu resumo de redakto
formatigo de titoloj, +Projektoj, +Bibliotekoj, multaj kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 1:
- La [[Nordaj kurdaj dialektoj|norda varianto]] nomiĝas ''kurmanji'' / ''kurmancî'' (pr. kurmanĝi), parolata de pli ol 90% de la kurdoj,[[Dosiero:Kurdish-inhabited area by CIA (1992).jpg|eta|dekstre|'''''Kurdio/Kurdistano''''' : '''La ŝtatoj sur kies teritorio etendiĝas partoj de Kurdio, evitas la esprimon Kurdio aŭ eĉ simple malpermesas uzon de tio.'''|alt=Kurdio/Kurdistano : La ŝtatoj sur kies teritorio etendiĝas partoj de Kurdio, evitas la esprimon Kurdio aŭ eĉ simple malpermesas uzon de tio.|500x500ra]]
 
La '''kurda lingvo''' (Kurde: Kurdî) estas kolektiva nomo por familio de kvin kurdaj lingvovariantoj parolataj de la [[kurdoj]]. Ĝi apartenas al [[irana lingvaro|irana grupo]] de la [[hindirana lingvaro]], kiu estas unuagrada branĉo de la [[hindeŭropa lingvaro]]. La kurdaj lingvovariantoj estas parolataj en [[Turkio]], [[Sirio]], [[Irako]] ([[Aŭtonoma Regiono Kurdistano]]), [[Irano]], [[Armenio]], [[Turkmenio]] kaj [[Azerbajĝano]]. Depende de la fontoj, ĝi havas inter 35 milionojn kaj 40 milionojn da parolantoj, plejparte dulingvaj.
 
Depende de la lando, ĝi uzas tri diversajn [[alfabeto]]jn: la [[latina alfabeto|latinan]], la [[cirila alfabeto|cirilan]] kaj la [[Araba-persa alfabeto|arab-persan]], adaptitajn al la specifaj sonoj de la lingvovariantoj.
 
== Lingvo-variantoj ==
La kurda lingvo estas dividata en diversaj variantoj : ĉefe nordaj kaj sudaj variantoj.
 
[[Kurmanĉi|''Kurmancî'']] (prononcu : kurmanĝi) estas dividata en tri variantoj (norda ''Kurmancî'' - meza ''Kurmancî'' kaj suda ''Kurmancî'').
 
Meza ''kurmancî'' nomiĝas '''soran[[Kurmanĉi|î]]' (la sorana lingvovarianto).'' La [[Sorana lingvo|sorana]] estas parolata en okcidenta [[Irano]] kaj en la sudo de la [[Aŭtonoma Regiono Kurdistano]] (Irako).
 
[[Kurmanĉi|''Kurmancî'']] (prononcu : kurmanĝi) estas parolata en la nordaj partoj de [[Kurdio]] (plejparte [[Turkio]]), en [[Sirio]], [[Irako]] kaj [[Irano]], samkiel en [[Armenio]], [[Libano]] kaj en la landlima regiono inter [[Turkmenio]] kaj Irano.
 
Kurmanĉi kaj la sorana multe diferencas ne nur en lingvaĵo, sed ankaŭ en la fakto, ke kurmanĉi uzas la latinan alfabeton dum la sorana uzas la (arab-)persan alfabeton (ne araban, ĉar fakte en en la sorana oni skribas ankaŭ vokalojn)<ref>(angla) Martijn Kingma, ''[http://minorities.nl/kurdish-television-stay/ Is Kurdish television here to stay ?]'' (ĉu kurda televido estas ĉi tie por resti ?), Minorities and multilingualism, Universitato de Groningen, la 17-an de novembro 2016, alirite la 5-an de aŭgusto 2018.</ref>.
Linio 28:
| |
| |______[[sorana lingvo|Sorani]]
|
Kurda________|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ______Kelhorî
| |
| ______Kelhorî |
|_[[Sudaj Kurdaj dialektoj|Sudaj Dialektoj]]|______ Feylî
| |
|_[[Sudaj Kurdaj dialektoj|Sudaj Dialektoj]]|______ Feylî |
| _______Lekî
|
|_______Lekî
 
'''Atentu''': Kontraŭe al tiu disdivigo, la vikipedia artikolo pri la [[Zazaa lingvo]] tamen asertas, ke tiu lingvo, kvankam lingve simila al la kurda, ne kalkuleblas kiel ĝia varianto.
== Lingvo-kodoj ==
 
== Lingvo-kodoj ==
ISO-639/1 : '''KU'''
ISO-639/2 : '''KUR'''
Linio 58 ⟶ 57:
 
== Skriboj ==
 
Depende de la lando, ĝi uzas tri diversajn [[alfabeto]]jn: la [[latina alfabeto|latinan]], la [[cirila alfabeto|cirilan]] kaj la [[Araba-persa alfabeto|arab-persan]], adaptitajn al la specifaj sonoj de la lingvovartiantoj.
 
La [[latina alfabeto]] estas la ĉefa alfabeto de la plej parolata kurda lingvovarianto (kurmanĝi) parolata inter 8-10 milionoj da homoj.
 
'''laŭ la latina alfabeto'''
Linio 73 ⟶ 71:
 
{| style="font-size:200%;text-align:center;font-weight:bold;line-height:1.25em"
| a || b || c || ç || d || e || ê || f || g || h || i || î || j || k || l || m || n || o || p || q || r || s || ş || t || u || û || v || w || x || y || z
|}
 
Linio 81 ⟶ 79:
|+
! Kurda || a || e || ê || i || î || o || u || û ||
|--
| Esperanta|| a || _ || e || _ || i || o || _ || u ||
|}
 
kaj 23 [[konsonanto]]jn:
Linio 90 ⟶ 88:
|+
! Kurda || b || c || ç || d || f || g || h || j || k || l || m || n || p || q || r || s || ş || t || v || w || x || y || z ||
|--
| Esperanta || b || ĝ || ĉ || d || f || g || h || ĵ || k || l || m || n || p || _ || r || s || ŝ || t || v || ŭ || ĥ || j || z ||
|}
 
'''laŭ arab-perda alfabeto '''
ى, ێ, ﮪ , ﻭﻭ, ﻭ , ﯙ , ﻥ , ﻡ , ﻝ, ڵ, ﮒ, ﮎ, ﻕ, ڤ, ﻑ, ﻍ, ﻉ, ﺵ, ﺱ, ﮊ, ﺯ, ڕ, ﺭ, ﺩ, ﺥ, ﺡ, ﭺ, ﺝ, ﺕ, ﭖ, ﺏ, ﺋ, ﺍ
'''laŭ la cirila alfabeto :'''
Linio 133 ⟶ 131:
== Referencoj ==
{{InterWiki|code=ku|lingvo=kurda}}
{{Projektoj}}
{{Bibliotekoj}}
 
[[Kategorio: Kurda lingvo| ]]
[[Kategorio: Lingvoj laŭ alfabeto]]
[[Kategorio: Lingvoj de Armenio]]
[[Kategorio: Lingvoj de Azerbajĝano]]
[[Kategorio: Lingvoj de Irano]]
[[Kategorio: Lingvoj de Irako]]
[[Kategorio: Lingvoj de Sirio]]
[[Kategorio: Lingvoj de Turkio]]