Liberec: Malsamoj inter versioj

 

== Situo ==

Liberec troviĝas proksimume 91 km nord-nordoriente de [[Prago]]. La urbo situas en la [[Libereca baseneto]] de la [[Zitava baseno]] inter la [[Montokresto Ještěd-Kozák]] kaj la [[Jizera montaro]]. Piedpunkto de la urbodomo situas en alteco de 374 m super maro, plej alta punkto de la urba katastro estas la pinto de [[Ještěd]] (1012 m), punkto plej malalta situas en la urboparto [[Machnín]] (361 m). La urbon trafluas [[Luzacia Niso]] kaj ties alriveroj, ekzemple [[Nigra Niso]] aŭ [[Harcova rojo]], sur kiu troviĝas la [[Akvobaraĵo Harcov]]. Naturaj akvosurfacoj estas fiŝlagoj: ekzemple fiŝlagoj Vesecký (nomata Teich), Kačák (Žabák) en [[Krásná Studánka]] aŭ fiŝlago Seba.

 

kaj precipitaĵoj sur la urba tereno en la jaroj 1961–1990.]]

== Klimato ==

La klimato de la urbo estas determinata de ĝia troviĝo en la [[modera klimato|modera]] [[klimatzono]], sed influiĝas ankaŭ de ĝia situo en kaldronvalo inter du [[montarmasivo]]j. Ĉar tiuj ĉi montokrestoj malhelpas la cirkuladon de humida [[Atlantiko|atlantika]] aero, en la urbo sufiĉe oftas [[precipitaĵo]]j. Ilia averaĝa sumo estas 803,4 mm jare – plej pluva monato estas [[aŭgusto]] kun 88,4 mm, plej seka [[februaro]] kun 46,2 mm. Averaĝa [[temperaturo]] de la aero estas 7,2[[Celsia grado|°C]], plej varma monato estas [[julio]] kun 16,2 °C, plej malvarma [[januaro]], kiam la averaĝa temperaturo estas −2,5 °C.

 

== Historio ==

Liberec estis unuafoje menciita en dokumento de [[1348]], kaj ekde [[1622]] ĝis [[1634]] ĝi troviĝis inter la posedaĵoj de [[Albreĥto de Wallenstein]]. Post ties morto ĝi apartenis al la familioj Gallas kaj Clam Gallas, kvankam ilia regado super la urbo jam antaŭlonge ĉesis. La [[teksa industrio]] estis enkondukita en [[1579]].

 

 

== Vidindaĵoj ==

* [[Urbodomo de Liberec|Urbodomo]] – [[novresanco|novrenesanca]] konstruaĵo el la jaro [[1893]], verko de [[Vieno|viena]] arĥitekto [[Franz Neumann]], unu el la [[#Urbaj simboloj|simboloj]] de la urbo kaj la regiono

* [[Liberec (kastelo)|Kastelo Liberec]] - kastelo de la grafo Clam Gallas, konstruita en la [[17-a jarcento]]

</gallery>

 

* [[Gimnazio de F. X. Šalda]]

 

== Ekonomio ==

=== Tekstila industrio ===

Tradicia [[industrio]] en la urbo estis ĉiam [[tekstila industrio]] - precipe [[drapindustrio]] kaj [[tolindustrio]]. La unuaj drapistaj majstroj Urban Hoffmann el [[Závidov]] kaj Christoph Krause studinta en [[Frýdlant]] venis al Liberec en [[1579]].

 

=== Ekspozicioj kaj foiroj ===

En [[1851]] okazis en Liberec unua [[ekspozicio]] de [[malpeza industrio]], per kio komenciĝis la historio de ekspozicioj kaj [[foiro]]j sur la teritorio de Ĉeĥio. En [[1925]] ĝi kune kun [[Prago]], [[Frankfurto ĉe Majno]], [[Lepsiko]] kaj aliaj urboj kunfondis la [[Asociacio de internaciaj foiroj|Asociacion de internaciaj foiroj]]. La foiraj aktivaĵoj kulminis en la jaroj [[1920]]-[[1930]], kiam la societo Reichenbergmesse ("Liberecaj foiroj") organizis dudekon de signifaj foiroj. [[Nun en 2009|Nuntempe]] la ekspoziciejon prizorgas firmao Diamant Expo spol. s r.o.

 

=== Transporto ===

Liberec akiris '''[[fervojo|fervojan]] ligon''' en la jaro [[1859]], kiam malfermiĝis trakoj al [[Pardubice]] kaj la germana [[Zittau]]. Hodiaŭ eliras la urbon kvin unurelaj kaj neelektrifitaj fervojaj trakoj. La [[Ĉeĥaj fervojoj]] funkciigas kabinan '''[[Kabina telfero al Ještěd|telferon al Ještěd]]''' longan 1188&nbsp;m kun altecdiferenco de 402&nbsp;m, kies suba stacio troviĝas en la libereca urboparto Horní Hanychov proksime de la samnoma finhaltejo de la urba publika transporto.

 

 

=== Urba publika transporto ===

La urba publika transporto de Liberec konsistas el sistemo de [[aŭtobuso|aŭtobusaj]] kaj [[tramo|tramaj]] linioj funkciigataj de la [[Trafika entrepreno de la urbo Liberec]]. Centra haltejo de la urba publika transporto estas la haltejo Fügnerova en samnoma strato.

 

 

La prezoj iam estis malavantaĝo de la libereca publika transporto, ĉar la biletoj estis la plej multekostaj en Ĉeĥio. Reage al tio en [[2004]] la urbo la prezojn malplialtigis. Ekde la [[1-a de januaro]] [[2008]] kostas 40-minuta bileto por plenkreskulo 16 [[ĉeĥa krono|kronojn]], por infanoj aĝantaj 6-15 jarojn 8 kronojn. La bileto kutime validas 40 minutojn, sed dum semajnfino ĝi validas 60 minutojn. Post la 20-a horo oni ĉiam kontrolas biletojn - la pasaĝero devas montri sian bileton al la ŝoforo.

==== Vidu ankaŭ ====

* [[Listo de tramlinioj en Liberec]]

 

== Famuloj el Liberec ==

* [[Christoph Demantius]] ([[1567]] – [[1643]]), komponisto kaj poeto

* [[József Antal Schönbauer]], [[zoologo]] en [[Hungara reĝlando]]

 

== Urbaj simboloj ==

'''[[Blazono]]'''n de la urbo Liberec formas arĝenta [[ŝildo]], sur kiu aperas [[rubeno|rubenkolora]] [[remparo|rempara]] murego kun duopo de [[turo]]j kaj [[krenelo|krenelaro]]. Sur [[arĝento|arĝentaj]] [[ĉarniro]]j pendigitaj pordflankaĵoj de la [[pordego]] estas malfermitaj, la supran duonon de la pordego fermas ora falkrado kun per arĝento forĝitaj pintoj. En ĉiu el la turoj troviĝas malfermita pordeto, super kiu estas [[pafbreĉo]] kaj longoforma [[fenestro|fenestreto]] dividita kruce. La turoj havas rubenkoloran tegmenteton finitan per ora [[kapsulo]] kun blua, flirtanta [[flago|flageto]]. Sur la muro super la pordego pendas ŝildo de [[lazuro|lazurblua]] koloro kun arĝenta [[rado]], kiu estis la simbolo de familio [[Redern]]. Ĉe la krenelaro inter la turoj staras kun dismetitaj kruroj ora [[leono]] kun [[krono]] sur la kapo, ruĝa [[lango]] kaj rektigita [[vosto]].

 

 

== Esperanto en Liberec ==

[[Nun en 2009|Hodiaŭ]] ekzistas en Liberec [[Esperanto-klubo]] de [[Stanislav Knížek]] ("Klub esperantistů Stanislava Knížka v Liberci"), kiu en [[1996]] havis 17 membrojn kaj periodaĵon "Libereca Informilo".<ref name="ĉea-jarlibro"/>

 

=== Pionira epoko ===

Membro(j)n en Liberec registris jam en [[1907]] la tiam fondita [[Bohema Unio Esperantista]] kaj en [[1924]] okazis en Liberec kun 175 patoprenantoj dua nacia kongreso organizata komune de [[Ĉeĥoslovaka Asocio Esperantista]] kaj [[Germana Esperanto-Ligo en Ĉeĥoslovakio]].<ref name="ĉea-jarlibro">[http://members.chello.cz/malovec/Jarlib96.htm Jarlibro de Ĉeĥa Esperanto-Asocio]</ref><ref name="historio">[[Historio de la Esperanto-movado en Ĉeĥoslovakio]]</ref>

 

{{Liberec}}

{{Municipoj de Regiono Liberec|Distrikto Liberec}}

 

[[Kategorio:Liberec| ]]