Vegana fromaĝo: Malsamoj inter versioj

'''Vegana fromaĝo''' estas ne-lakta aŭ vegetaĵa, plantofromaĝo, kiun uzas veganoj kaj aliaj homoj, kiuj volas eviti [[Bestodevena produkto|bestajn produktojn]]. Same kiel kun [[plantlakto]], vegana fromaĝo povas esti farita el semoj, kiel [[sezamo]] kaj [[sunfloro]]; [[Seka frukto|nuksoj]], kiel ekzemple [[akaĵuarbo|akaĵunuksoj]], [[pinsemo]]j, kaj [[migdalo]]; kaj [[Sojfabo|sojfaboj]], [[Arakido|arakidoj]], [[Kokoso|kokosoleo]], [[nutra gisto]], [[tapioko]], kaj [[rizo]], inter aliaj ingrediencoj<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://articles.chicagotribune.com/2013-01-16/features/sc-food-0111-veggie-cheese-20130116_1_coconut-oil-brie-vegetarian|titolo=Vegan cheese replaces lingering brie craving: Vegan brie takes just minutes of actual work|familinomo=Stepkin|nomo=Kay|dato=16a de januaro 2013|retejo=[[Chicago Tribune]]|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180303133322/http://articles.chicagotribune.com/2013-01-16/features/sc-food-0111-veggie-cheese-20130116_1_coconut-oil-brie-vegetarian|arkivdato=3a de marto 2018|alirdato=3a de marto 2018}}</ref>. Vegana [[fromaĝo]] sen [[kolesterolo]] estas bona fonto de sojfabla proteino<ref>Dixie Mahy, Miyoko Schinner, ''Artisan Vegan Cheese'', Book Publishing Company, 2013, p. v.</ref> .

Ne-lakta fromaĝo originis en Ĉinio en la 16-a jarcento, farita kun fermentita [[Tofuo|tohuo]] aŭ tuta [[Sojfabo|sojo]]<ref>{{citaĵo el ĵurnalo|familinomo1=Kanner |nomo1=Ellen |titolo=The Cult and Culture of Vegan Cheese |ĵurnalo=Holistic Primary Care |dato=Printempo 2019 |volumo=20 |issue=1 |paĝo=21-22}}</ref>.

Poste memfaritaj veganaj fromaĝoj estis faritaj el sojfaruno, [[margarino]] kaj [[Gisto|gista]] ekstrakto. Kun pli malmola margarino, ĉi tio povas produkti malmolan veganan fromaĝon, kiu povas esti tranĉita; pli mola margarino produktas pli molan disvastigeblan fromaĝon<ref name="The vegan dairy">{{citaĵo el la ĵurnalo|familinomo1=Lightowler |nomo1=Helen |familinomo2=Davies |nomo2=Jill |titolo=The vegan dairy |ĵurnalo=Nutrition & Food Science |dato=1a de januaro 1998 |volumo=98 |issue=3 |paĝoj=153–157 |doi=10.1108/00346659810208305 |url=https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/00346659810208305/full/html |issn=0034-6659}}</ref>.

La produkto fariĝis komerce havebla ĉirkaŭ la 1970-aj aŭ 1980-aj jaroj<ref name="FreshnLean">{{Citaĵo el la reto|url=https://www.freshnlean.com/vegan-cheese-evolution/|titolo=The Evolution of Vegan Cheese|dato=22a de junio 2015|eldoninto=Fresh n' Lean|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180403155412/https://www.freshnlean.com/vegan-cheese-evolution/|arkivdato=3a de aprilo 2018|alirdato=3a de aprilo 2018}}</ref>. Ĉi tiuj komencaj produktoj estis malpli bonkvalitaj ol lakta fromaĝo aŭ hodiaŭa vegana fromaĝo, kun [[Vakso|vakseca]], kalkeca aŭ plasteca teksturo<ref name="FreshnLean"/>.

Komence de la 1990-aj jaroj, la sola marko de vegana fromaĝo havebla en Usono estis ''Soymage''<ref name="AllAmericanVegan">{{Citaĵo el la reto|url=http://allamericanvegan.com/2011/08/15/a-guide-to-vegan-cheese/|titolo=A Guide to Vegan Cheese|familinomo1=Winograd|nomo1=Jennifer|familinomo2=Winograd|nomo2=Nathan|dato=15a de aŭgusto 2011|eldoninto=All American Vegan|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180403155800/http://allamericanvegan.com/2011/08/15/a-guide-to-vegan-cheese/|arkivdato=3a de aprilo 2018|alirdato=3a de aprilo 2018}}</ref>. De tiam diversiĝis la nombro kaj specoj (t.e. [[mocarelo]], [[Ĉedaro (fromaĝo)|ĉedaro]] ktp.) pli vaste haveblaj veganaj fromaĝoj<ref name="FreshnLean" /><ref name="AllAmericanVegan" />. Ankaŭ, sen-sojaj opcioj poste estis esploritaj<ref name="The vegan dairy"/>.

lastatempe la merkato por vegana fromaĝo kreskis tutmonde. Laŭ merkata esplorado, Eŭropo havis la plej grandan merkatan kotizon de 43%, sekvata de [[Nordameriko]], [[Azio]]-[[Pacifiko]], [[Sudameriko]] kaj [[Mezoriento]] kaj [[Afriko]]<ref name="tech">{{citaĵo el ĵurnalo |familinomo1=Research Ltd. |nomo1=Infiniti |titolo=Global vegan cheese market 2019-2023 |ĵurnalo=TechNavio |dato=2019 |paĝoj=129|url=https://www.technavio.com/report/global-vegan-cheese-market-industry-analysis}}</ref>. La tutmonda vegana fromaĝa merkato antaucvidas merkatan valoron de 3,9 miliardoj da dolaroj antaŭ la fino de 2024, pli ol 2,1 miliardoj da dolaroj en 2016<ref>{{Citaĵo el la reto|dato=2017-12-29|titolo=Global Plant-Based Cheese Market to Reach $3.9 Billion by 2024!|url=https://www.onegreenplanet.org/vegan-food/global-plant-based-cheese-market-expanding/|alirdato=2020-07-01|retejo=One Green Planet|lingvo=angla}}</ref>.

Laŭ la Plant-Bazita Manĝaĵa Asocio, la usona merkato por plant-bazitaj manĝaĵoj antaŭvidas atingi 4 miliardojn da dolaroj en vendoj antaŭ 2024<ref>{{citaĵo el la reto |titolo=2018 U.S. Retail Sales Data for Plant-Based Foods |url=https://plantbasedfoods.org/consumer-access/nielsen-data-release-2018/ |retejo=Plant Based Foods Association |eldoninto=Plant Based Foods Association |alirdato=24a de oktobro 2019}}</ref>. La ekspansio estas helpata de pliigita inklino al vegetaraj fontoj, kreskantaj urbaj loĝantaroj kaj pli granda prefero al internaciaj manĝaĵoj<ref>{{citaĵo el ĵurnalo |familinomo1=Research Ltd. |nomo1=Infiniti |titolo=Global vegan cheese market 2019-2023 |ĵurnalo=TechNavio |dato=2019 |paĝoj=129}}</ref><ref>{{citaĵo el la reto |titolo=Artisanal vegan cheese comes into its own |url=https://www.sfchronicle.com/food/article/Artisanal-vegan-cheese-comes-into-its-own-6005937.php#/0 |retejo=San Francisco Chronicle |eldoninto=Hearst Newspapers |alirdato=13a de novembro 2019}}</ref>. Multoblaj nutraĵaj ĉenoj vastigis sian geografian ĉeeston ene de specialaj butikoj kaj superbazaroj por trakti la antaŭviditan kreskon por veganaj fromaĝoj, kun jara vendokresko atendata je 8%<ref name=tech/>.

La plej oftaj specoj de vegana fromaĝo fabrikataj, distribuataj kaj produktataj per ĉi tiu merkato estas [[mocarelo]], [[Parma fromaĝo|parmezano]], [[Ĉedaro (fromaĝo)|ĉedaro]], [[Gaŭdo-fromaĝo|gaŭdo]], kaj kremecaj ne-laktaj platbazitaj fromaĝoj. Ĉi tiuj veganaj fromaĝoj estas konsumataj en restoracioj, nutraĵvendejoj, bakejoj, veganaj lernejaj manĝoj kaj en hejmoj. Veganaj fromaĝoj atendas kreski kaj diversiĝi meze de la 2020-aj jaroj<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.digitaljournal.com/pr/3992412|titolo=Vegan Cheese Market 2018 – Global Sales,Price,Revenue,Gross Margin and Market Share - Press Release - Digital Journal|retejo=www.digitaljournal.com|alirdato=2018-11-06}}</ref><ref>{{Citaĵo el novaĵo|url=https://amazingnewshub.com/vegan-cheese-market-2018/121168/|titolo=Vegan Cheese Market 2018 {{!}} Industry Key Players, Growth, Trends, Analysis & Forecast to 2025|dato=2018-10-29|verko=Amazing Newshub|alirdato=2018-11-06|lingvo=angla}}</ref>.

Vegana fromaĝo ĝenerale pli multekostas ol lakta fromaĝo por konsumantoj<ref name="Vegetarian Journal 2017"/>.

Etikedado kiel ''vegana fromaĝo'', kiel aliaj veganaj laktaĵaj analogaĵoj, estas kontestata, kun grupoj de lakt-industrioj premantaj malpermesi la uzon de terminoj kiel "fromaĝo" ĉe ne-laktaĵoj<ref>{{citaĵo el novaĵo|familinomo1=Lane |nomo1=Sylvan |titolo=Senators ask FDA to crack down on non-dairy milks, cheeses |url=https://thehill.com/policy/finance/479762-senators-ask-fda-chief-to-crack-down-on-non-dairy-milks-cheeses |alirdato=18a de aprilo 2020 |verko=TheHill |dato=24a de januaro 2020 |lingvo=angla}}</ref>.

En februaro 2019, [[Vankuvero|vankuvera]] vegana fromaĝbutiko estis ordonita de la ''Canadian Food Inspection Agency'' ĉesi nomi siajn produktojn ''fromaĝo '' ĉar ĝi estis "misgvida" al konsumantoj, malgraŭ tio ke la butiko deklaris ke ilia fromaĝo ĉiam estis etikedita kiel "sen laktaĵoj" kaj "plantbazita"<ref>{{citaĵo el la reto|url=https://globalnews.ca/news/4973607/vegan-cheese-fight-vancouver|titolo=Vancouver vegan cheese shop told they can no longer use the word 'cheese' in packaging|alirdato=2019-02-18|verko=[[Global News]]}}</ref>. La CFIA poste inversigis la malakcepton kaj deklaris ke ekzistas neniu obĵeto pri uzado de la nomenklaturo "100% senlakta plant-bazita fromaĝo" kondiĉe ke "ĝi estu verema"<ref>{{citaĵo el la reto|url=https://dailyhive.com/vancouver/cfia-permit-blue-heron-creamery-cheese|alirdato=2019-02-25|verko=[[Daily Hive]]|titolo=CFIA to permit Blue Heron Creamery to use the word 'cheese' on label &#124; Dished}}</ref>.

En 2019, vegana fromaĝbutiko en [[Brixton]] ([[Unuiĝinta Reĝlando]]) ricevis la ordonon ĉesi priskribi produktojn kiel fromaĝon ĉar ĝi 'erarigas aĉetantojn', kvankam la butikistoj asertis, ke iliaj "produktoj estis klare markitaj kiel "sen laktaĵoj."<ref>{{citaĵo el la reto|url=http://www.cityam.com/273426/britains-first-all-vegan-cheese-shop-causes-stink-farmers|titolo=Britain's first all-vegan cheese shop causes a stink as dairy industry demands it changes branding|alirdato=2019-02-17|verko=[[City A.M.]]}}</ref>

En 2020, vegana fromaĝa kompanio Miyoko's Creamery pledis proceson kontraŭ la Kalifornia Departemento pri Manĝaĵo kaj Agrikulturo post kiam la departemento ordonis al la kompanio ĉesi uzi laktaĵajn vortojn sur ĝia pakaĵo<ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://www.sfchronicle.com/food/article/Vegan-company-Miyoko-s-Creamery-sues-California-15038385.php|titolo=Vegan company Miyoko's Creamery sues California over labeling restrictions|dato=2020-02-07|retejo=SFChronicle.com|lingvo=angla|alirdato=2020-02-09}}</ref>. En 2018, la kompanio estis procesita en Novjorko pro proceso, laŭ kiu supozataj klientoj estis erarigitaj per la etikedo "vegana butero"<ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://www.foodnavigator-usa.com/Article/2018/11/02/Miyoko-s-Kitchen-sued-over-vegan-butter-labels-Products-bask-in-dairy-s-halo|titolo=Miyoko’s Kitchen sued over vegan butter labels: ‘Products bask in dairy’s halo’|familinomo=foodnavigator-usa.com|retejo=foodnavigator-usa.com|lingvo=angla|alirdato=2020-02-09}}</ref>. La fondinto de la kompanio, Miyoko Schinner, estas ĉefa defendanto por la liberaj esprimaj rajtoj de veganaj manĝaĵoj<ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://www.foodnavigator-usa.com/Article/2018/11/02/Miyoko-s-Kitchen-sued-over-vegan-butter-labels-Products-bask-in-dairy-s-halo|titolo=Miyoko’s Kitchen sued over vegan butter labels: ‘Products bask in dairy’s halo’|familinomo=foodnavigator-usa.com|retejo=foodnavigator-usa.com|lingvo=angla|alirdato=2020-02-09}}</ref><ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://plantbasedfoods.org/miyokos-scores-plant-based-victory-in-hometown-of-petaluma/|titolo=Miyoko’s Scores Plant-Based Victory in Hometown of Petaluma!|familinomo=Simon|nomo=Michele|dato=2018-12-06|retejo=Plant Based Foods Association|lingvo=angla|alirdato=2020-02-09}}</ref>.

Oftaj veganaj fromaĝaj fontoj inkluzivas [[Sojlakto|sojan]], [[Migdallakto|migdalan]] kaj [[Rizlakto|rizan]] laktojn, krom aliaj laktaj alternativoj<ref name=tech/>. Nutraĵaj sciencistoj uzas "miksaĵon de gumoj, proteinoj, solidigaĵoj kaj grasoj" por krei la buŝan senton kaj fandadon de lakta fromaĝo<ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://www.npr.org/sections/thesalt/2012/04/30/151687828/cracking-the-code-making-vegan-cheese-taste-cheesier|titolo=Cracking The Code: Making Vegan Cheese Taste Cheesier|familinomo=Estabrook|nomo=Rachel|dato=30a de aprilo 2012|eldoninto=[[NPR]]|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180403160527/https://www.npr.org/sections/thesalt/2012/04/30/151687828/cracking-the-code-making-vegan-cheese-taste-cheesier|arkivdato=3a de aprilo 2018|alirdato=3a de aprilo 2018|quote=Sed por anstataŭigi veran veganan fromaĝon, vi ne povas uzi kazeinon. Do la plej nova defio de [Jonathan] Gordon estis fari fromaĝon tute liberan de bestaj kromproduktoj, sed kiu tamen konservas la propraĵojn, kiujn ni amas pri fromaĝo. "La kapablo de la formulilo estas uzi ĝuste la ĝustajn kvantojn kaj miksaĵon de gumoj, proteinoj, solidoj kaj grasoj por havi dezirindan, fromaĝecan mordon kaj buŝan senton atingante realisman fandadon (ĉi tio estas tre malfacila)," li diras La Salo. Tiuj gumoj anstataŭas la kazeinon, funkciante kiel "emulsiigiloj" kaj "stabiligantoj" por teni la aliajn ingrediencojn, laŭ Crowe. (La aliaj ingrediencoj inkluzivas proteinan bazon kiel sojo aŭ rizo, akvo, oleo, ameloj, gustoj kaj koloroj.)}}</ref>. Unu vegana fromaĝa produkto celas solvi ĉi tiun malfacilaĵon per farado de fromaĝo kun kazeino produktita de gisto anstataŭ de bovinoj<ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://www.theveganrd.com/2014/09/real-vegan-cheese-and-real-nutrition-science/|titolo=Real Vegan Cheese and Real Nutrition Science|familinomo=Messina|nomo=Ginny|dato=28a de septembro 2014|eldoninto=The Vegan RD|archive-url=https://web.archive.org/web/20180403161202/https://www.theveganrd.com/2014/09/real-vegan-cheese-and-real-nutrition-science/|arkivdato=3a de aprilo 2018|alirdato=3a de Aprilo 2018}}</ref>.

En aŭgusto 2019, Botanikaj Internaciaj Manĝaĵoj rememorigis la Organikajn Disvastiĝojn de Naturli kaj Funky Fields post kiam nedeklaritaj alergenoj troviĝis en la enhavo. La Aŭstralia Aŭtoritata Normo pri Nutraĵoj raportis spurojn de lakto en la formo de selakta proteino<ref>{{citaĵo el la reto |titolo=Naturli' and Funky Fields |url=https://www.foodstandards.gov.au/industry/foodrecalls/recalls/Pages/Naturli-and-Funky-Fields-vegan-spreads.aspx |retejo=Food Standards Australia & New Zealand |eldoninto=Food Standards Australia & New Zealand |alirdato=23a de oktobro 2019}}</ref>.

Plej multo de la vegana fromaĝo enhavas neniun kolesterolon kaj malpli saturitan grason ol lakta fromaĝo<ref name="Vegetarian Journal 2008">{{citaĵo el ĵurnalo |titolo=Vegan Cheese: New and Improved Versions |ĵurnalo=Vegetarian Journal |dato=2008 |issue=3 |url=https://www.vrg.org/journal/vj2008issue3/2008_issue3_vegan_cheese.php}}</ref>. Plej multo de la vegana fromaĝo malriĉas je kalcio, kvankam la marko Go Veggie havas similan kalcian enhavon al lakta fromaĝo. Vegana fromaĝo ĝenerale ne estas bona fonto de proteino kompare kun lakta fromaĝo<ref name="Vegetarian Journal 2017">{{citaĵo el ĵurnalo |titolo=A Guide to Vegan Cheese |ĵurnalo=Vegetarian Journal |dato=2017 |issue=2 |url=https://www.vrg.org/journal/vj2017issue2/2017_issue2_vegan_cheese.php}}</ref>.

Studo de 1998 komparanta ĉedaran fromaĝon kun unu speco de vegana fromaĝo trovis, ke la vegana fromaĝo havas malpli altajn kaloriojn, grasojn kaj proteinojn, kvankam proteina enhavo de lakta fromaĝo varias laŭ tipo. La vegana fromaĝo havis pli altan [[Riboflavino|riboflavinon]] kaj [[Kobalamino|vitaminon B12]], kio igas ĝin akceptebla anstataŭaĵo por [[Ĉedaro (fromaĝo)|ĉedara fromaĝo]] laŭ tiuj nutraĵoj. Aliflanke, la vegana fromaĝo ne donis [[Vitamino A|vitaminon A]] aŭ [[Vitamino D|vitaminon D]], kontraste kun ĉedara fromaĝo. La vegana fromaĝo estis utila fonto de [[kalcio]], sed ne tiel bona kiel tiu de ĉedaro<ref name="The vegan dairy"/>.

Veganaj fromaĝoj faritaj kun [[nutra gisto]], inkluzive de iuj alternativoj al [[parma fromaĝo]], povas doni vitaminon B12, dum aliaj veganaj fromaĝoj ne<ref name="Vegetarian Journal 2017"/>.