12-a de septembro: Malsamoj inter versioj

{{KalendaroSeptembro}}

{{septembro}}

 

Je la 12-a de septembro okazis, interalie:

* [[1556]]: Germana-romia imperiestro, ĉefduko de Aŭstrio kaj reĝo de Hispanio [[Karlo la 5-a (Sankta Romia Imperio)|Karlo la 5-a]] abdikis

* [[1609]]: [[Henry Hudson]] malkovris enfluejon de la nuna rivero [[Hudsono (rivero)|Hudsono]].

* [[1715]]: Okaze de la surtroniĝo de nova reĝo [[Ludoviko la 15-a (Francio)|Ludoviko la 15-a]] (post morto de [[Ludoviko la 14-a (Francio)|Ludoviko la 14-a]]) estas liberigitaj en Francio ĉiuj la nepagipovaj ŝuldantoj (enkarcerigitaj kiel tiam kutimis), kaj ĉiuj [[protestantismo|protestatoj]] senditaj sur la [[galero]]j pro "krimo de religio".

* [[1733]]: [[Stanisław Leszczyński]] iĝis reĝo de Pollando

* [[1907]]: [[Sevilo]]: futbalklubo [[Real Betis Balompié]] fondiĝis

* [[1909]]: '''Germana kemiisto [[Fritz Hofmann]] patentigis [[sinteza kaŭĉuko|sintezan kaŭĉukon]]'''

** [[1914]]: Ŝipoj de la [[mararmeo]] de [[Aŭstralio]] invadis [[Germana Novgvineo|Germanan Novgvineon]]

** [[1915]]: '''[[Armena genocido]]: francaj soldatoj savis pli ol 4 000 [[armenoj]]n''', postvivantajn dum sindefendo en la [[montarmasivo]] Musa Dagh ([[Provinco Hatay]]) - priskribita de [[Franz Werfel]]

* [[Dua mondmilito]]:

** [[1939]]: [[invado en Pollandon|La 12-a tago de la germana-pola milito]] (pli da eventoj): nokte de la 11-a/12-a de septembro '''surpriza nokta [[sturmo]] al [[Kałuszyn]] de skadro de la pola [[regimento]] rekonkeris la urbon de la germana 11-a Infanteria Divizio, kies komandanto sinmortigis''' - dum la unua sturmo el 85 [[kavalerio|kavalerianoj]] travivis 33; dum kelkaj tagoj, revenĝe pro la defendo de [[Mogilno]] kontraŭ batalgrupoj kaj poste taĉmentoj, germanoj murdas pli ol 110 personojn, en tio 65 membrojn de Civitana Gardo; '''[[Wehrmacht]] murdis en urbo Szczucin (proksime al [[Dąbrowa Tarnowska]]) per vivbruligo aŭ mortpafo 40 polajn [[militkaptito]]jn kaj 30 civilajn [[rifuĝinto]]jn''' - iom poste oni murdis 25 [[judoj]]n, kiuj enterigis [[viktimoj]]n de la [[masakro]]; pola [[ĉasaviadilo|ĉasaviadila]] skadro por Armeo "Poznań" atakis germanajn [[kolumno]]jn sur la vojo de la [[distrikto Sieradzki]] kaj [[distrikto Poddębicki]] kaj [[bombaviadilo]]jn; '''ĉirkaŭ 200-persona [[ukraino|ukraina]] taĉmento aliĝis al [[germanoj]] por batali kontraŭ Pollando'''; en [[Poznań]] estis fermita la [[Universitato de Adam Mickiewicz en Poznań|universitato]]; batalo de [[Brwinów]] je unu tago malfruigis marŝon de germanaj taĉmentoj ĝis [[Varsovio]] - mortfalis 120 soldatoj, 200 vundiĝis, la resto retiriĝis al [[Nacia Parko Kampinos|Arbaro Kampinos]]; [[Kontraŭpolismo]]: '''ĉefo de [[Wehrmacht]] [[Wilhelm Keitel]] anoncis, ke en Pollando devas esti likviditaj reprezentantoj de intelektularo, [[nobelo]]j kaj judoj''' - soldatoj de Wehrmacht pafmortigis 279 civilojn en 13 lokoj; germanaj policoj pafmortigis 112 personojn en 6 lokoj

** [[1940]]: [[Germana okupado de Pollando]]: [[Ordnungspolizei|germana polico]] murdis en [[Jaworzno]] 17 judojn; [[Kontraŭpolismo]]: dum konferenco '''[[Hans Frank]] diris ''Neniu polo devus rangiĝi pli supren ol fabrika majstro'''''

** [[1941]]: En Pogórska Wola (proksime al [[Tarnów]]) '''[[Gestapo]] pafmortigis 6 [[poloj|polinojn]] pro [[konspiro|konspira]] agado, interalie [[skiado|skiistinon]] [[Helena Marusarzówna]]'''; [[armilo|armilaj]] entreprenoj laborigis en [[Varto]]-Lando 32 mil personojn; [[Holokaŭsto]]: '''germanoj [[ekzekuto|ekzekutis]] en [[Vilno]] 3334 judojn'''

** Generalo [[Władysław Anders]] kaj stabestro [[Leopold Okulicki]] flugas de [[Moskvo]] al [[Buzuluk]], la sidejo de formiĝanta [[Pola Armeo en Sovetunio]] - antaŭ forflugo la generalo petas pri kreo de la 3-a kaj pluaj [[divizio]]j de pola [[infanterio]] kaj ordonas establi en apuda Tockoje junularan formacion; polaj sodatoj de diversaj [[regimento]]j disiras en grupoj por helpi dum [[rikolto]]j en [[Skotlando]]; [[Orienta Fronto (Dua mondmilito)|Orienta Fronto]]: de [[Kremenĉuk]] [[Wehrmacht]] atakis kaj konkeris 3 urbojn en [[Poltava provinco]]; en [[Krimeo]] trupoj de Suda Fronto retiriĝis al [[Perekopa terkolo]]; en [[golfo]] de [[Beaufort-maro]] usona [[militoŝipo|militoŝipa]] [[kutro]] ekregis norvegan ŝipon transportantan al [[Gronlando]] germanan [[meteologio|meteologian]] skipon

* [[1953]]: Usona senatano kaj posta prezidento [[John F. Kennedy]] nuptis ĵurnalistinon [[Jacqueline Kennedy Onassis|Jacqueline Lee Bouvier]]

* [[1958]]: '''Publika montro de [[integra cirkvito]] projektita de usona inventisto [[Jack Kilby]]'''

* [[1959]]: '''La unua [[televida serio|televidelsendo]] de [[Bonanza]]''' - rekonebla de la titola [[melodio]] kaj daŭranta ĝis 1973

* [[1966]]: [[NASA]]: [[Gemini 11]], antaŭlasta homporta [[kosmoflugo|kosmofluga]] misio de la [[Projekto Gemini]] lanĉita

* [[1990]]: '''En [[Moskvo]] oni subskribis traktaton malfermantan vojon al [[Germania reunuiĝo]]''' - unuflanke de [[Germana Demokratia Respubliko]] kun [[Federacia Respubliko Germanio]] kaj duaflanke de [[Aliancita Kontrolkonsilantaro]]

* [[1991]]: [[Senkomunismigo]]: en [[Kievo]] oni malmuntis [[monumento]]n omaĝe al t.n. [[Oktobra Revolucio]] ([[bolŝevismo|bolŝevika]] puĉo)

* [[1992]]: '''[[NASA]] lanĉis la duan mision de [[Kosmopramo Endeavour]] kadre de la 50-a skipa [[kosmoflugo]]''' kun [[Afrik-usonanoj|afrik-usonanino]], [[japanoj|japano]] kaj usona geedza paro

* [[2007]]: Japana ĉefministro [[Abe Shinzo]] kaj ĉefministro de Rusio [[Miĥail Fradkov]] demisiis

* [[1829]]: [[Anselm Feuerbach]], germana pentristo, akademiano, reprezentanto de [[klasikismo]] (m. [[1880]])

* [[1831]]: [[Álvares de Azevedo]], brazila poeto, rakontisto kaj verkisto (m. [[1852]])

* [[1878]]: [[Josep M. Terricabras]], kataluna kuracisto kaj [[esperantisto]] prizorganta aŭstrajn infanojn post la [[unua mondmilito]] (m. [[1928]])

* [[1885]]: [[Francisco Azorín Izquierdo]], hispana arkitekto el [[Kordovo]], membro de [[Sennacieca Asocio Tutmonda]], dufoja reprezentanto de [[Hispana Laborista Socialista Partio]] en [[SAT-kongreso]]j, aŭtoro de esperantlingva ''[[Universala Terminologio de la Arkitekturo]]'', ĉefaŭtoro de ''[[Ilustrita Vortaro de Esperanto]]'', patro de esperantisto [[Francisco Azorín Poch]] (m. [[1975]])

* [[1924]]: [[Amílcar Cabral]], [[Kabo-Verdo|kabverda]] politikisto, batalanto por sendependeco (m. [[1973]])

* [[1924]]: [[Gábor Karádi]], hungara-usona inĝeniero, [[hidrologo]] okupiĝanta pri [[hidroelektra centralo|hidroelektraj centraloj]] kaj [[hidraŭliko]], profesoro, membro de [[Hungara Scienca Akademio]]

* [[1944]]: [[Barry White]], usona ritmenblusa kantisto, konata de [[soulo|soulaj]] kaj [[diskoo|diskoaj]] furorkantoj (m. [[2003]])

* [[1945]]: [[Milo Manara]], itala [[bildliteraturisto]] de [[grafika novelo|grafikaj noveloj]]

* [[1929]]: [[Rainis]], latva verkisto, aŭtoro de esperantigita [[tragedio]] ''[[Amo estas pli forta ol morto]]'' (n. [[1865]])

* [[1941]]: [[Helena Marusarzówna]], pola skiistino, kurierino [[Tatroj|transtatra]], fratino de [[Stanisław Marusarz]], soldatino de [[Pola Partizana Ŝtato|Pola Subtera Ŝtato]], ekzekutita, postmorte distingita per la Milita Ordeno ''[[Virtuti Militari]]'' (n. [[1918]])

* [[1950]]: [[Endre Gaál]], rumania hungara advokato, redaktoro (n. [[1882]])

* [[1952]]: [[René Grousset]], franca historiisto kaj [[orientalisto]], esploristo de [[stepo|stepaj]] popoloj de [[Centra Azio]] (n. [[1885]])

== Specialaj tagoj kaj festoj ==

 

** Plej sankta nomo de [[Maria]], la [[festo]] enkondukita de papo [[Inocento la 11-a]] en [[Hispanio]], [[Aŭstrio]], [[Pollando]] kaj [[Germanio]] en la 17-a jarcento por memorigi ĉi-tagan venkon el 1683 super [[turkoj]] de la pola reĝo [[Johano la 3-a Sobieski]]

** [[Siro de Pavia]] - episkopo de [[Pavio]]