Akvoorgeno: Malsamoj inter versioj

|[[Dosiero:Wasserorgel.png|eta|AkvorgenoAkvoorgeno, desegnita laŭ la priskribo de Heron de Aleksandrio]]

|[[Dosiero:Hydraulis.jpg|eta|Rekonstruaĵo de akvorgenoakvoorgeno]]

La '''akvorgenoakvoorgeno''' (greke '''hydraulos''') estas [[muzikilo]] kun fajfilaro konata ekde la antiko, kies egalan [[aerpremo]]n subtenas akvo. Je tio oni mergas malsupre malferman ujon en akvujon. Per pumpado aero estas premata en la ujon, per kio la akvo estas forigita el la ujo. La akvopremo tenas la aerpremon en la ujo plejparte konstanta, kvankam la pumpiloj ne generas konstantan aerfluon.

[[Herono]] de Aleksandrio priskribis tian akvorgenonakvoorgenon ('''''organon hydraulikon''''' greke: „akvofajfilo“), kiun konstruis [[Ktesibios]] ĉ. [[250 a.K.]]. Ĝian konstruadon ankaŭ eksplikas [[Vitruvio]] (De Architectura 10, 8). En la [[romia imperio]] oni utiligis la akvorgenonakvoorgenon en la cirko kaj teatrejo, je riĉaj romianoj ĝi servis al dommuziko.

Dum la [[renesanco]] oni konstruis alude al la antika akvorgenoakvoorgeno orgenaŭtomatojn funkciantajn per akvo, ekz. en la Villa d'Este en [[Tivoli]].

Iom grandaj akvorgenojakvoorgenoj havis plurajn fajfilvicojn unuope registreblajn. Krom labiofajfilojn oni eble ankaŭ uzis lamenfajfiloj kun surbataj aŭ kontraŭbataj lamenoj, kiun aludas la nomo ''hydraulos'' (hydor: akvo; aulos: antika anĉinstrumento kun unuopa- aŭ duobla anĉo).

Oni supozas, ke orgenpartoj trovitaj je elfosado [[Dion]], [[Avenches]] kaj proksime de [[Budapeŝto]] devenas de akvorgenojakvoorgenoj el la 1-a jarcento a.K. (Dion) resp. el malfruantika tempo.

* [http://www.history-of-physics.com/de/antike/griechenland_wasserorgel.htm Vitruvia akvorgenoakvoorgeno.]