Amikeco: Malsamoj inter versioj

'''Amikeco''' estas speco de interhoma rilato, kiu okazas inter du aŭ pli da homoj, kiuj ŝatas unu la alian kaj ĝuas reciproke la kompanion. Eĉ pliopli, tiu estas rilato de reciproka [[korinklino]] inter homoj, kiuj ĝenerale enhavas bonan interopinionopinion unu pri la alia, interhelpon, komunajn interesojn kaj [[ŝatokupo]]jn. Amikeco estas sento rilata al [[amo]], sed kun tute aliaj nuancoj, ĉar ĝi ne inkluzivas [[Enamiĝinteco|enamiĝon]], aŭ [[Romantika amo|romantikajn esprimojn de amo]]. Eble oni povintus resumi la esencon de tiu ĉi termino, uzante simplajsimplajn vortojvortojn kiel "pozitiva„pozitiva rilato inter homoj, kiuj estas malfremdaj unu al la aliajalia kaj kundividas iujiujn komunajn personajn interesojn"interesojn“. Tamen alimaniere oni rajtas difini amikecon kiel koraj rilatoj bazitaj sur reciproka bonkoreco.

Kiel ĉiu alia homa rilato, tiu ĉi ankaŭ povas esti long- aŭ mallongdaŭra, ŝanĝiĝanta en intenco kaj naturo tra la paso de la tempo. Ĝi estas pli forta formo de interhoma ligo ol [[Asocio|asociiĝo]], kaj estis studita en akademiaj kampoj kiel komunikado, [[sociologio]], [[socia psikologio]], [[antropologio]] kaj [[filozofio]]. Kvankam ekzistas multaj formoj de amikeco, kelkaj el kiuj povas varii de loko al loko, certaj trajtoj ĉeestas en multaj specoj de tiaj ligoj. Tiaj trajtoj inkluzivas elektipreferi esti unu kun la alia, ĝui tempon pasigitan kune kaj povi okupiĝi pri pozitiva kaj subtena rolo unu rilate al la alia.

Aliaj lingvoj havas proprajn terminojn por variaj tipoj de amikeco, tra la gamo de la homaj sentoj, praktikoj, proksimeco, kaj rilateco.

== Psikologie kaj socialesocie ==

Plej multaj homoj opinias, ke iliaj amikoj bone konas ilin. Tamen, studoj{{kiu?}} montris, ke plejofteplej ofte temas pri iluzio rilata al la deziro plibonigi [[Memestimo|memestimon]]. Kredante, ke niaj amikoj zorgas pri ni, ni konstruas nian memestimon.

Amikeco en la sociologia kunteksto estas forte rilata al malamikeco. OftaOfte komuna malamiko estas tre efika rimedo por cementi ligojn inter amikoj, kaj unu el la iloj por tio estas onidiro. Amikoj emas troigi la pozitivajn kvalitojn de siaj malamikojamikoj kaj ignori iliajn negativajn kvalitojn, kaj male, t.e. kunumante amikoj en emas troigi la negativajn kvalitojn de siaj malamikoj kaj ignori iliajn pozitivajn kvalitojn.

Amikecoj estas faritaj en malsamaj manieroj depende de kulturo kaj religia alligiteco. Kelkaj amikecoj estas faritaj per demandado: "Ĉu„Ĉu vi ŝatus esti mia amiko?"“ aŭ alie, ĝi foje estas akompanata de [[Promeso|promesoj]] kaj [[Ĵuro|ĵuroj]]. La formulo de [[sangofrateco]] estas ĉiam malpli ofta. Amikeco, amo, zorgado kaj partopreno en la sorto de aliaj ne estas io hazarda, sed nepre necesa por spirita matureco kaj [[feliĉo]]. Se iu ne kapablas establi kaj konservi amikecojnamikecon, tia manko povas esti kaŭzita de somata, mensa aŭ spirita malsano.

Esploro{{kiu?}} montras ankaŭ, ke amikeco povas havi genetikan fonon: la plej fortaj ligoj ligas nin kun homoj genetike similaj al ni. Ĉi tio povas klarigi la ekziston de rasa [[antaŭjuĝo]] kaj aliaj formoj de [[ksenofobio]] samtempe.

La ago mem amiki ankaŭ havas biologian bazon - ĝi estas proksime rilata al la t. n. unua impreso. La esploro{{kiu?}} montras, ke ni faras [[Senkonscio|senkonscian]] decidon pri la deziro pli bone koni homon ene de nur 10 minutoj de la unua kontakto kun li.

[[Aristotelo]], konsiderita la "Patro„patro de Filozofio"filozofio“, en sia verkadoverko ''[[Nikomaĥa Etiko]]'', dediĉas LibronLibrojn 8 kaj Libro 9 -— el la dek libroj, kiuj formas ĝin -— poral parolidiskuto pri la valoro de amikeco. Laŭ Aristotelo, amikeco estas unu el la [[Virto|virtojvirto]]j, kvankam -— male al la kardinalaj virtoj -— ĝi ne estas norma virto. Tiu ĉi filozofo asertas ankaŭ, ke ekzistas pluraj specoj de amikeco: ideala (''teleia philia'', kiu estas valoro en si mem) kaj tiuj, kiuj ĉiu plenumas celon ([[plezuro]] aŭ utileco).

[[Dosiero:Havana_-_Cuba_-_2711.jpg|eta|Tri junaj amikoj en [[Havano]]]]

[[Dosiero:3_barefoot_females_smiling_and_sitting_on_a_bench.jpg|eta|GrupoInterago de amikoj sidantaj sur benko kaj interagas]]

Familia amikeco estas kutime pli proksima amikeco, pro la [[sangorilato]] kaj simila [[temperamento]] de familianoj, precipe inter [[Gepatro|gepatroj]] kaj iliaj infanoj. Tamen estas preskaŭ establita fakto, ke la dumviva amo de infanoj al siaj gepatroj estas malpli ol la amo de gepatroj al siaj infanoj.

En Rusio oni kutimas doni al tre malmultaj homoj la statuson de amiko. Nur inter amikoj ni{{kiu?}} nomas unu la alian laŭnome (aŭ per la [[diminutivo]] aŭ [[kromnomo]]) dum inter simplaj "konatoj" ni nomas unu la alian per la plena nomo, al kiu aldoniĝas ankaŭ la [[patronomo]]. Geamikoj povas esti delongaj laboristoj, najbaroj kun kiuj interŝanĝi vizitoj aŭ invitoj por tagmanĝi, ktp Fizika kontakto inter amikoj estas konsiderata tute normala eĉ inter samseksaj homoj, kiuj [[Brakumo|brakumas]], [[Kiso|kisas]] kaj [[Marŝado|marŝas]] kun krucitaj brakoj aŭ man en mano en publiko, sen la plej eta [[embaraso]] aŭ implico de seksa naturo. Koncerne la politikajn implicojn de amikeco, en la tempo de la [[Stalinismo|stalinisma]] reĝimo amikecoj estis rigarditaj kun certa suspekto, ĉar [[lojaleco]] inter amikoj povus esti kontrasta kun lojaleco al la [[Partio (politiko)|Partio]]. ''"Laŭ„Laŭ difino, amiko estas homo, kiu ne forlasas vin eĉ kiam li estas rekte minacata, homo, al kiu vi povas facile konfidi en ĉiaj aferoj, homo, kiu neniam perfidos vin, eĉ se subprematasubpremata“''". Iasence, amikeco iĝis la lasta [[bastiono]] de politika malkonsento en [[Sovetunio]].

Iuj [[mamuloj]] kaj [[birdoj]] povas havi amikecajn rilatojn unu kun la alia. Ekzistas ankaŭ amikecoj inter [[Dorlotbesto|dorlotbestoj]] kaj iliaj posedantoj, kiu laŭ la emocia atesto de la homa parto, disvolviĝas multe pli ol la dependeco pri manĝigadonutrado kaj prizorgado. Foje ekzistas amikeco inter membroj de malsamaj [[Specio|specioj]], kiel inter kato kaj hundo, kiuj estas kreskigitakreskis kune.

Kvankam en la origina signifo la termino indikas amikecon inter individuoj, ĝi estas foje uzata ankaŭ en la kunteksto de politikaj rilatoj por indiki apartan kondiĉon de rilatoj inter ŝtatoj aŭ popoloj (vd. "franc„franc-germana"germana“ amikeco) ligitaj per [[afineco]] kaj [[Komuna intereso|komunaj interesoj]]. Ĉi-rilate, indas mencii faman deklaron de la angla ŝtatisto [[Benjamin Disraeli]], kiu diris: ''"Nacioj neniam havas stabilajn amikojn aŭ eĉ stabilajn malamikojn. Nur konstantajn interesojn.''" Alia ekzemplo estas la [[Imago|imaga]] amiko, kiu ĉeestantas ekskluzive en la imago de la imaganto, kiu ofte estas tre imagiva. Foje la imaga amiko povas krei problemojn por la [[psiko]], ĉar la infano provas konvinki sin pli kaj pli pri lia ekzisto, tiel ke li kredas je ĝi preskaŭ laŭvorte kaj traktante lin kiel realan personon, ekzemple tenante lian lokon kiel se li sidus tie, aŭ eĉ serioze parolis kun li aŭ malkaŝi siajn sekretojn al li. Foje la imaga amiko ankaŭ povas esti vera persono, ekzemple [[famulo]], kun kiu, tamen, fakte, vi ne havas neniujn aŭ preskaŭ neniujn rilatojn, ĉar fakte la famulo ne konas vin kaj vi ne konas la famulon person sed nur laŭ lia publika imago.[[Dosiero:David_and_Jonathan.jpg|eta|Davido kaj Jonatano, ilustraĵo de franca senŝeligilo, ĉirkaŭ 1300]]