|
''Okcidento''' estas la mala direkto de [[oriento]], la kieno de kiu iras la [[tero|terglobo]] dum sia diurna turniĝo.
[[Historio]] > [[Civilizoj]] > okcidenta civilizo
----
'''Okcidenta civilizo''' (500- ) estas la [[civilizo]], kiu evoluis en okcidenta [[Eŭropo]] post la falo de la [[romia imperio]]. Ĝi estas miksaĵo de [[grekoj|greka]], [[Romio|romia]], [[keltoj|kelta]], [[ĝermanoj|ĝermana]] kaj (per [[kristanismo]]) [[judoj|juda]] kulturo, sed la fundamenton ĝi heredis de la [[romia imperio]]. Dum 1500-2000, ĝi disvastiĝis al [[Ameriko]], [[Oceanio]] kaj [[subsahara Afriko]], nun enhavante 33% de homaro. Nuntempe ĝi estas la plej granda kaj avangarda civilizo, sed antaŭ [[1750]], la [[ĉina civilizo|ĉina]] kaj [[islama civilizo]] estis egala aŭ pli alta ol la okcidenta civilizo. Kvankam ĝia teknologio kaj ekonomio estas tre alta, ĝi estas civilizo tre
sanga kaj malstabila politike (ekzemple, du mondmilitoj kaj la [[holokaŭsto]]).
Per [[Romio]], la Okcidento estas ido de [[helena civilizo]]. La Okcidento esence estas kristanigita formo de [[helena civilizo]], sed ekde [[1900]], ĝi evoluis [[postkristana|postkristane]].
En senco pli ĝenerala, ŝatata de profesoroj de literaturo, la Okcidento estas la kultura tradicio kiu komencis kun [[Homero]].
En la [[13-a jarcento]] la Okcidento nomis sin la "latinoj", dum la grekoj de la [[bizanca imperio]] nomis la Okcidenton la "frankoj" aŭ "francoj". En la [[20-a jarcento]], la Okcidento nomis sin la "moderna mondo" aŭ la [[Unua Mondo]].
La landoj de [[Turkio]], [[Japanio]], [[Rusio]], ktp, estas duon-okcidentaj.
<table border=1 cellpadding=3>
<tr><td> '''origino'''</td><td> okcidenta [[Eŭropo]], 500-1000, ido de [[helena civilizo]] per [[Romio]]</td></tr>
<tr><td> '''[[jarcentoj|daŭro]]'''</td><td> 500 - nun</td></tr>
<tr><td> '''[[geografio|loko]]'''</td><td> la landoj, kiuj estas tradicie [[katolikismo|katolikaj]] aŭ [[protestantismo|protestantaj]]: okcidenta [[Eŭropo]], [[Ameriko]], [[Oceanio]], urbega [[subsahara Afriko]].</td></tr>
<tr><td> '''[[urboj]]'''</td><td>[[Romo]], [[Florenco]], [[Parizo]], [[Londono]], [[Berlino]], [[Novjorko]], [[Los-Anĝeleso]], ktp.</td></tr>
<tr><td> '''[[lingvo]]'''</td><td> 500-1500: [[latina lingvo]]; post 1500: la
[[franca lingvo|franca]],
[[angla lingvo|angla]] kaj
[[germana lingvo]], ktp.
</td></tr>
<tr><td> '''[[skribo]]'''</td><td> [[latina skribo]]</td></tr>
<tr><td> '''[[mezuro]]'''</td><td> [[romia mezuro]], poste [[metrika sistemo]], ankaŭ [[angla mezuro]]</td></tr>
<tr><td> '''[[kalendaro]]'''</td><td> [[julia kalendaro]], poste [[gregoria kalendaro]]</td></tr>
<tr><td> '''[[erao]]'''</td><td> [[kristana erao]]</td></tr>
<tr><td> '''[[numeraloj]]'''</td><td> [[romiaj numeraloj]], poste la [[arabidaj numeraloj]]</td></tr>
<tr><td> '''[[ideologio]]/[[religio]]'''</td><td> [[kristanismo]] ([[katolikismo]], [[protestantismo]]), poste [[modernismo]] ([[humanismo]], [[socialismo]], [[liberalismo]], ktp)</td></tr>
<tr><td> '''novigoj'''</td><td>
[[kalsono]],
[[butero]],
[[pantalono]],
[[hospitalo]],
[[universitato]],
[[presarto]],
[[transoceana navigado]],
[[moderna scienco]],
[[kapitalismo]],
[[motoro]],
[[nacio]],
[[industria teknologio]],
[[publika klerigo]],
[[antibiotiko]],
[[raketo]],
[[atombombo]],
[[komputilo]],
[[Interreto]],
ktp.</td></tr>
</table>
Iuj ecoj de la Okcidento:
'''Sinteno pri la vero:''' La genio de la Okcidento eble devenas de ĝia naiva kaj aŭdaca ideo pri la [[vero]]: la vero estas afero de preciza difino kaj formulo, atingebla de homo, kaj ne la afero de mistika sperto, tradicio, rito aŭ prava praktiko. Tio montriĝas en la [[Kredo Nicea]] kaj en la formuloj de [[Ejnstejno]]. Kaj en tia naiva vido de la vero, la Okcidento penas trovi sian savon. Tiu ideo devenas de [[greka filozofio]] kaj estas konata al aliaj civilizoj (ekzemple, la islama), sed nur en la Okcidento ĝi estas fundamenta elemento.
'''Universalismo:''' De [[kristanismo]] al [[moderna scienco]], la Okcidento ne rigardas sin kiel etna civilizo, sed kiel universala civilizo -- civilizo por la tuta homaro, la fina produkto de homa evoluo. Tuta historio, laŭ tiu vidpunkto, nur estis preparado, blindaj paŝoj aŭ antaŭombro de ĝia evangelio de la momento (kristanismo, [[Enlumiĝo]], [[industriiĝo]], [[kapitalismo]], [[komunismo]], [[tutmondiĝo]], ktp). Tio faras la civilizon tre memfida.
Eĉ ĝia [[postmodernismo]], [[multkulturismo]] kaj tutmondiĝo nur estas penoj por interkrampi la mondon en la Okcidenton.
[[Esperanto]] mem estas produkto tre okcidenta en konstruo kaj spirito: ĝi estis konstruita el la skribo kaj ĉefaj lingvoj de la Okcidento sed intence estas universala lingvo por la tuta mondo.
Kvankam okcidenteco estas relativa afero, oni ofte subkomprenas ''okcidenta'' kiel ''[[Eŭrazio|okcident-eŭrazia]]'', precipe kiam temas pri [[kulturo]].
----
Vd. ankaŭ: [[Okcidenta Civilizo]] - [[Nordo]] - [[Sudo]]
|
