Irigacia sistemo de Turpan
La irigacia sistemo de Turfan estas subtera sistemo por la akvoprovizado (irigacio) de la urbo Turpan en Ŝinĝango, Ĉinio.
Irigaciaj sistemoj, nomitaj Karez-irigaziaj sistemoj jam ekzistis en la okcidenta Han-Dinastio. Ili ekzistas i.a. en Turpan, Hami (Kumul) kaj Kutscha (Kuqa). La Persa vorto kanato aŭ Karez; ĉine Kan'erjing ĉine) nomigas horizontale en la monton fositaj tuneloj aŭ horizontalaj putoj.
En la turpan-valo troviĝas pli ol 100 da tiuj. Per tiu sistemo oni povas uzi la subteran akvon, kiu devenas de la degelinta neĝo de la montaro Tjanŝano. La profundeco de puto estas ĝis 70 m kaj la longeco de subtera kanalo ĉ. 10 km.[1] La Kanaloj de la irigacia sistemo de Turpan havas longecon de entute ĉ. 5000 km.[2]
Kune kun la Granda Ĉina Muro kaj la Granda Kanalo de Ĉinio oni nomigas la sistemon "la tri homfaritajn grandajn konstru-projektojn" (sanda gongcheng ĉine) bezeichnet.
Kun la nomo Kan'erjing dixia shuili gongcheng ĉine ĝi estas listigita ekde 2006 en la listo de la monumentoj de Ĉinio (6-1077).
vidu ankaŭ redakti
Eksteraj ligiloj redakti
- Karez - the Underground Canal (engl.)
- Roger D. Hansen: Karez (Qanats) of Turpan, China (engl.)
- The Karez (engl.) Arkivigite je 2010-06-05 per la retarkivo Wayback Machine
- "Kan'erjing"
- Kan'erjing (Subterranean Canals) Arkivigite je 2012-04-15 per la retarkivo Wayback Machine
- US$30 Mln to Protect Karezes (engl.)
- Karez System (engl.)
- Karez Well (engl.)