Patrice Lumumba: Malsamoj inter versioj

Lumumba lernis en protestanta misia lernejo, poste laboris en Kindu-Port-Empain, kie li aliĝis al kluba agado de lernintaj afrikanoj (évolués). Li verkis versojn kaj eseojn alpor Kongaj gazetoj. Li sukcese akiris plenrajtan belgan ŝtatanecon. Li translokiĝis en Léopoldville (hodiaŭ Kinshasa), kie li labrislaboris kiel poŝta oficisto. Pli poste li laboris en la postejo de Stanleyville (nun Kisangani) kiel librotenisto.

Lumumba [[egy]] 1955 iĝis regiona gvidanto de [[sindikato]], en kiu membris nur konganoj. Tiu sindikato alixgis nek al la kristanoj, nek la la socialistoj. Li do fervore agadidagadis en la konga organizo de la Belga Liberala Partio. Lumumba studvojaĝis en Belgion en 1956 – je invito de la koloniafera ministro – kun aliaj konganoj. Post lia hejmenveturo, oni arestis lin akuzante pri [[malversacio]] en la posto. Unu jaron poste, oni juĝis lin je 12-monata prizono kaj monpuno.

La belga registaro anoncis en 1959 la kvinjaran programon delade la konga sendependeco, kies unua etapo estis la elektoj en decembro de 1959. La naciaj fortoj akuzis la belgojn, ke ili celas per la programo nur kreadon de pupregistaro, antaŭ deklaro de la sendepnedeco. Ili sciigis deklaris bojkoton de la elektoj, pro kio la belga registaro ekuzis perforton. La 30-an de oktobro komenciĝis ribelo en Stanleyville, kiu postulis ĉ. 30 mortintojn. Oni arestis Lumumba pro ekscito.

La MNC tiam ŝnĝisŝanĝis la taktikon kaj anoncis partoprenon en la balotoj. La partio akiris 90% da voĉoj en Stanleyville. En januaro de 1960, la belga registaro kunvokis rondtablan konferencon en Bruselo, por priparoli la politikajn ŝanĝojn. MNC ne volis partopreni la konferencon sen Lumumba, tiel oni liberigis la politikiston.

La partoprenantoj de la konferenco interkonsentis, ke en majo okazu tutlandaj balotoj kaj oni deklaros la 30-an de junio sendependecon de la lando. En la elektoj gajnis MNC kaj Lumumba iĝis gvidanto de Kongo. Ĉar oni ne povis obstakli lian enpotenciĝon, ponioni petis lin formi la registaroregistaron, kio okazis la 23-an de junio 1960.

Kelkajn tagojn post deklaro de la sendependiĝo, partoj de la armeo ribelis kaj ne volis cedi al la belga komandanto. Eluzante la perturbojn, la mineral-riĉa regiono Katanga deklaris sendependiĝon. Belgio sendis trupojn per preteksto, ke oni volas defendisdefendi la belgajn ŝtatnojn. Oni uzis la belgajn fortojn en Katanga por defendo de la disiĝa reĝimo de Moise Ĉombe.

Kongo petis helpon de UN por forpelo de la belgoj kaj restarigo de la ordo. Lumumba provis ĉion eblan, sed li fakte ne reggisregis la armeon, la administrado estis malsperta kaj nebone edukita. La UN-trupoj kondutismem sinkondutis perfortajperforte, la politikaj aliancanoj ne estis fideblaj, la nelgajbelgaj trupoj ne volis forlasi la landolandon kaj eĉ Katanga ne revenis al Kongo.

Ĉar neniu volis fakte helpi lin, Lumumba petis aviadilojn de la Sovetunio por liveri trupojn al Katanga. Li invitis en aŭgusto reprezentantojn de la sendependaj afrikaj landoj al Léopoldville, por ke ili apogu liajn klopodojn. Liaj kuraĝaj paŝoj fortimigis multajn, precipe la okcidentajn kapitalismajn landojn kaj fidulojn de prezidento Kasavubu. La preziento sekvis moderan politikon kaj povis imagi limigitan aŭtonomion de la regionoj.

En novembro, Lumumba volis forlasi Léopoldville – kie li estis sub protekto de UN- kaj volis veturi al Stanleyville, sed kaptis kaj arestis lin soldatoj de Kasavubu kaj arestis la 2-an de decembro. Oni liveris lin la 17-an de januaro 1961 al Katanga, kie oni murdis lin.