Kiel registrite je 17:52, 7 nov. 2009 redakti RG72 (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 161 561 redaktoj →‎Kieva Regno ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 18:46, 7 nov. 2009 redakti malfari RG72 (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 161 561 redaktoj Neniu resumo de redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 19: == Kieva Regno == {{ĉefartikolo\|Kieva Regno}} La unua ŝtato orientslava estis la [[Kieva Regno]] (ankaŭ konata kiel ''Kieva Rusujo'', ''Kieva Rus''), kiu en [[838]] sendis unuan ambasadon en [[Konstantinopolo]]n, ĉefurbon de [[Bizanca Imperio]]. En [[988]] Kieva Regno adoptis [[kristanismo]]n de tiu imperio, kio kontribuis la fortigon de la centriga ŝtato. De tiam la rusa kulturo ricevis aliron al la granda bizanca, greka kulturo, kio influis karakteron de la rusa ŝtato, aparte dum la sekvontaj sep jarcentoj. Dum [[12-a jarcento]] Kieva Regno dispartigis je kelkaj memstaraj regnoj, kiuj konkurencis inter si por figuri kiel heredantoj de ties civilizo kaj por la teritoria potenco en la regiono. Tio malhelpis ilin kontraŭstari [[mongoloj\|mongolajn]] invadojn, kiuj de [[1223]] regule atakis rusajn regnojn. Aŭtune [[1237]] ĉ. 120-140 miloj da mongoloj gvidataj de [[Batuo-Ĥano]], la nepo de [[Ĝingis-Ĥano]], intervenis la rusajn regnojn kaj ĝis [[1239]] frakasis ilin unuope. De [[1238]] rusoj estiĝis trbutuloj de [[Ora Hordo]]. Samtempe nord-okcidentaj regnoj batalis por teritorioj kontraŭ [[svedoj]], [[litovoj]] kaj [[germanoj]]. La {{daton\|5\|aprilo}} [[1242]] dum grava [[Glacia batalo]] apud [[Pskov]] rusa princo [[Aleksandro Nevskij]] malvenkis trupojn de la [[Livonia Ordeno]], kio portempe haltigis ekspansion de tiu. La [[Granda Duklando de Litovio]] iĝis unu el ĉefaj rivaloj de la rusa ŝtato. == Granda Duklando de Moskvo == Inter [[1310]] kaj [[1390]] mongoloj 14 fojojn invadis rusajn regnojn, precipe apudlimajn. En tiu tempo okazas plialtigado de la [[Granda Duklando de Moskvo\|Moskva princlando]], kies regantoj iĝis plej potencaj inter ĉiuj. La {{daton\|8\|septembro}} [[1380]] okazis grava [[Kulika batalo]], rezulte de kiu mongoloj estis frakasitaj, ties gvidanto [[Mamaj]] kuris kaj estis murdita en Ora Hordo. {{ĉefartikolo\|Granda Duklando de Moskvo}} Post la [[13-a jarcento]], komence malgranda, sed pli kaj pli influa, la Moskva princlando ekregis la malnovan spacon kulture homogenan. En [[1263]] (fakte — de [[1276]]) [[Danielo de Moskvo]] ({{ru}} ''Даниил Александрович'') ([[1261]] - la {{daton\|4\|marto}} de [[1303]]), la pli maljuna filo de Aleksandro Nevskij, iĝis la unua granda duko de Moskvo. De tiu tempo okazas plialtigado de la Moskva princlando, kies regantoj iĝis plej potencaj inter ĉiuj. Iom post iom moskvaj grandaj dukoj kolektigis apud sia princlando rusajn teritoriojn. En [[1454]] al tiu estis aligita [[Moĵajsk]], en [[1456]] — [[Serpuĥov]], en [[1462]] — [[Suzdal]] kaj [[Niĵnij Novgorod]], en [[1463]] — [[Jaroslavlo]], en [[1474]] — [[Rostovo]], en [[1485]] — [[Tver]], en [[1483]] — [[Rjazan]], en [[1477]] — [[Novgorod]]. La eminenta reprezentanto de tiu strategio estis [[Ivano la 3-a]], ''la Granda'' ([[1462]]–[[1505]]), kiu kreis la bazon de la nova rusa ŝtato. Ĉefaj rivaloj de la rusa ŝtato tiutempe estis la [[Respubliko de Ambaŭ Nacioj]] kaj [[Ora Hordo]]. ~~== Moskva princlando ==~~ Inter [[1310]] kaj [[1390]] mongoloj 14 fojojn invadis rusajn regnojn, precipe apudlimajn. La {{daton\|8\|septembro}} [[1380]] okazis grava [[Kulika batalo]], rezulte de kiu mongoloj estis frakasitaj, ties gvidanto [[Mamaj]] kuris kaj estis murdita en Ora Hordo. La forto de la lasta konstante malpliiĝas, en Hordo estiĝas fakte memstaraj ĥanujoj: en [[1445]] — [[Kazana ĥanujo]], en [[1459]]—[[1460]] — [[Astraĥana ĥanujo]]. En [[1478]] Ivano la 3-a fine rifuzis pagi la tributon al Ora Hordo kaj post sensanga kontraŭstaro de la rusaj kaj la mongolaj armeoj ĉe rivero Ugra, hordanoj foriris sen batali. De tiam sendependeco de la rusa ŝtato iĝis plena. ~~Post la [[13-a jarcento]], komence malgranda, sed pli kaj pli influa, la [[Moskva princlando]] ekregis la malnovan spacon kulture homogenan.~~ [[Danielo de Moskvo]] (en la rusa Даниил Александрович) (1261 - 4 de marzo de 1303), la pli maljuna filo de Nevski, fondis princlandon centritan en la urbo de Moskvo kiu sukcesis elpeli la [[tataro]]jn el tiu parto de Rusio. Dum la [[14-a jarcento]] la grandaj princoj de Moskvo akiris terojn por grandigi la popolanaron kaj la riĉecon sub sia povo. La ĉefa reprezentanto de tiu strategio estis [[Ivano la 3-a]], ''la Granda'' ([[1462]]–[[1505]]), kiu kreis la bazon de la nova rusa ŝtato. [[Dosiero:Kremlinpic4.jpg\|thumbnail\|192px\|right\|Portreto de Ivano la Terura]] La progreso de la aŭtokratia povo alvenis al sia kulmino per la regado ([[1547]]–[[1584]]) de [[Ivano la 4-a]], konata kiel ''la Terura'', kiu unuafoje uzis la titolon de ''[[caro]]'', kaj koncentris la tutan povon, subpremante la nobelulojn ĉe ĉia suspekto de kontraŭstaro. Li ankaŭ eldonis novan leĝkodon, reformis la klerikaron, kaj konstruigis la [[Katedralo de Sankta Bazilo\|katedralon de Sankta Bazilo]], ankoraŭ troviĝanta en la [[Ruĝa Placo]] de Moskvo. Je lia morto, komenciĝis periodo nomata ''Tumulta Epoko'', kun malstabileco, lukto por la povo kaj grandaj malsategoj. Diversaj invadoj malgrandigis la teritorion. Linio 44 ⟶ 42: == Rusia imperio == {{ĉefartikolo\|Rusia imperio}} ===18-a jarcento=== En la komenco de la [[18-a jarcento]] la Moskva reĝlando iĝis la granda [[Rusia Imperio]], de [[Pollando]] en oriento ĝis la [[Pacifika Oceano]]. En la jaro [[1700]] Petro la 1-a, konata kiel ''[[Petro la Granda]]'', alianciĝis kun [[Turkio]], ĉar li konkludis, ke atingebleco al la [[Balta maro]] estas pli grava ol atingebleco al la [[Nigra maro]]. Aliance kun [[Danio]] kaj [[Saksio]], Petro komencis militon kontraŭ [[Svedio]], kiu ricevis la nomon de [[Granda Nordia Milito]] ([[1700]]—[[1721]]), kaj rezulte de kiu rusoj revenis kontroli la orientan parton de la Finna golfo, [[Ingrio]]n kaj [[Karelio]]n.

Historio de Rusio: Malsamoj inter versioj