Manuskriptoj de la Morta Maro: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
RG72 (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Narvalo (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
[[Kategorio:Kategorionomo]]'''La manuskriptoj de la [[Morta Maro]]''' aŭ '''rulaĵoj de [[
==Historio de la malkovro==
Linio 7:
Oni trovis la dokumentojn en kvin gravaj lokoj de Judeo: en [[Hirbet Kumrán]], [[Vádi al-Muraba]], [[Nahal Hever]] (Vádi Khabra) kaj [[Nahal Ceélim]] (Vádi Szeijál), [[Vádi Dálije]] kaj [[Masada]]. En tiu artikolo la rigardo etendiĝas, kvankam supraĵe, ankaŭ tiuj similaj objektoj.
La unuajn manuskriptojn trovis beduena paŝtista junulo en Hirbet Kumrán, [[1947]]. Oni trovis en 11 kavernoj ĉe
Plej bone konserviĝis la manuskriptoj el la unua kaverno de
En la 2-a kaverno oni trovis fragmentojn, en la 3-a trovis kupran rulaĵon listigantan la templajn trezorojn kaj ties kaŝejojn. La verkojn de la esena komunumo kaŝis la 4-a kaverno (400 manuskriptoj el la Malnova Testamento).
Linio 15:
Oni trovis en la 11-a kaverno ankaŭ apokrifajn manuskriptojn, nekonatajn psalmojn. Verŝajne tie kaŝiĝis la Templa rulaĵo, aĉetita en 1967 ĉe la beduenoj, (tiu skizas la konstruplanojn de la ideala jerusalema templo).
Vádi al-Muraba troviĝas je 18 km de
La tria kaŝejo estis malkovrita en 1952, kiam paŝtistoj prezentis grekan traduko de la minoraj profetoj el la 1-a jc. p.K. Oni ankaŭ prezentis leteroj de Bar Kochba kaj jurajn dokumentojn el la epoko. Similajn dokumentojn oni trovis ĉe la 4-a trovejo.
La 5-a trovejo estas Masada. Oni trovis tie libron de la [[Predikanto]] dateblan je 75 a.K. en la hebrea lingvo kaj aliajn bibliajn kaj judajn tekstojn.
Linio 38:
[[Dosiero:Deadseascrolls.jpg|thumb|Fragmentoj de al rulaĵoj iam ekspoziciitaj en la arkeologia muzeo de [[Amano]]]].
==Graveco de la manuskriptoj de
Ili utilas por la historio de tiu hebrea epoko kaj aparte por la ĉeesto de samaj pensadoj kaj konceptoj en la kristana literaturo (tio konstateblas en la evnagelo de Johano kaj en la apokalipsaj temoj).
Linio 45:
Plua graveco revstas tiuj dokuemtoj pro la nesperita eblo kompari la aktualajn bibliojn kun la smabialij tekstoj de la antikaj biblioj.
==Komparo de la nunaj biblioj kun la
La rimarkindeco de la rulaĵoj rilatas ankaŭ al [[ekdotiko]] [http://fr.wikipedia.org/wiki/Critique_textuelle]. Antaŭ la malkovro de tiu rulaĵoj kaj pergamenoj, la plej antikvaj bibliaj manuskriptoj hebreaj datiĝis je la naŭa jarcento (masoreta teksto) inter kiuj alkalukiĝas la [[Codex Leningradensis]] [http://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%B3dice_de_Leningrado]. Nun oni povas legi samtekstojn datiĝantajn je la dua jarcento antaŭ Kristo. Antaŭ la dudeka jarcento la plej antikvaj tekstoj de la Malnova Testamento estis tiuj de [[Codex Vaticanus]] kaj [[Codex Sinaiticus]] de la duono de la kvara jarcento, kaj de aliaj fragmentoj. Studuloj nun trovas, ke la du tekstoj, tiu
==Scienca siglado de la
La koncernaj grotoj en kiu estis trovitaj la rulaĵoj kaj pergamenoj estis numeritaj de 1 ĝis 11 kaŭ la kronologio de la malkovroj, kaj markitaj per litero
1QIs<math>^{a}</math> kaj 1QIs<math>^{b}</math>
Linio 66:
Tamen la datado per la [[mas-spektrogramo]] rezultigis ankaŭ datojn pli antikvajn por iuj fragmentoj: por Q534, mezvalore de 388 antaŭ Kristo; por 4Q365, 339 antaŭ Kristo.
==Ĉu
Kvankam grandas la nombro de temoj traktitaj en la manuskropta amaso, ties enhavo ĝenerale estas uniforma. Fakte, la dokumentoj inkludas nur religian literaturon, nome ili neniam indulgas la eksterreligian literaturon kaj tute mankas pripensadoj pure sciencaj kaj historiaj. La komponaĵoj plej odorantaj pri sciencemo estas la kalendaroj dum astronomiaĵoj, kiel ''4QBrontologion'', estas plenigitaj je religiaj celoj: evidente ili estis konceptitaj kaj skribitaj por liturgiaj motivoj aŭ por ordigi la religian vivon de komunumo. Vidu, konfirme de tio, ankaŭ la liston de la arboj en ''4QEnoch'' kaj temo de la cirkulado de la sango en ''4QD''.
Linio 72:
La kalendaro fiksas la [Pasko]n en malsamaj tagoj ol tiu de la jerusalema templo. Tio komprenigis la kialon de la malsamaj manieroj fiksi la tagon de la [[paraskevo]] (la antaŭtago de la hebrea pasko) en la evangelioj: ili sekvas malsamajn kalendarojn.
==Origino de la
La epitetoj kiujn la manuskriptoj distribuas al la membroj de la komununo ne allasas eblon identigi, almenaŭ en diversaj dokumentoj, la sekton inter tiuj jam konitaj. Multe oni diskutis pri la origino de la manuskriptoj: la plej komuna opibio restas tiu laŭ kiu la manuskriptoj estas la produkto de la hebrea sekto nomata [[Esenoj|esena]], setlanta najbare de
Ne mankas tamen diversaj alternativaj interpretoj, aŭ nur parte similaj aŭ tute malsimilaj.
Linio 84:
==Manuskriptoj de Murabba‘at==
Metitaj al lumo el 5 grotoj situantaj 15 mejlojn sudueste de jerusalemo, 12 mejlojn sude de
==Manuskriptoj de Masada==
Linio 94:
* rulaĵo kun la psalmoj 81-85,
* kopio de la libro de Siraĥ
* kopio de la liturgio de la Sabato de
[[Dosiero:Deadseascrolls.jpg|thumb|En muzeo de Amano]]
Linio 175:
| version =
| pages =
| publisher =
| date = 1976
| doi =
| |||