Pelopso: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Fimako (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
[[Dosiero:Pelops.jpg|thumb|250px|'''''Pelopso''''', laŭ [[Guillaume Rouille]], [[1553]].]]
Laŭ la [[helena mitologio]], '''Pelopso''' (el la [[antikva greka lingvo|greka]] Πέλοψ, nigr-okula) estis reĝo, unue, de la urbo [[Pizo (Grekio)|Pizo]], sed poste li disvastigis sian povon sur la tuta [[Peloponezo]] (fakte, tiu vorto signifas «la insulo de Pelopso»). Ankaŭ la naŭ insuloj kiuj troviĝas antaú la trezena marbordo ricevis la nomon ''Pelopsaj insuloj'' honore al li<ref>Paŭzanio. ''Priskribo de Grekio'', 2.34.4</ref>.
Pelopso fondis la dinastion de [[Atreo]], kiu ricevis ĝian nomon de lia plej fama filo. Pro tio, kaj pro la granda povo kiun li kaj lia idaro akiris, Pelopso estis kultita kiel eponima heroo de Peloponezo, ĉefe en [[Olimpio]].
==Genealogio kaj origino==
[[Dosiero:Lineage Tantalus.JPG|thumb|350px|Genealogia arbo de la ĉefaj membroj de la familio de Pelopso.]]
Pelopso estis filo de [[Tantalo (mitologio)|Tantalo]] kaj [[Diono]] (filino de la [[titano]] [[Atlaso (mitologio)|Atlaso]]) aŭ [[Taigeto]]<ref>Higeno. ''Fabloj'', 82.</ref>.
Kvankam li naskiĝis en [[Frigio]] aŭ [[Lidio]], li lasis sian hejmon en [[Sipilo]], elpelite de [[Ilo]]<ref>Paŭzanio. ''Priskribo de Grekio'', 2.22.4.</ref>, kaj vojaĝis al [[Grekio]], kie akiris la urbo-regnon de Pizo (aŭ Olimpio) post venki la antaŭan reĝon, [[Enomao]]<ref>[[Tucidido]], 1.9.</ref>. Tamen, kroma versioj asertas ke li naskiĝis en [[Eneto]] ([[Paflagonio]])<ref>[[Apolodoro el Rodiso]], 2.358.</ref> aŭ [[Olenos]], en [[Aĥeo]]<ref>Skolastiko pri Pindaro, l.c.</ref>. Fine, kvara versio asertas ke li estis [[Arkadio|arkada]], kaj ke li, per ruzaĵo, mortigis kaj disigis la korpon de la tiea reĝo [[Stinfalo]]<ref>Apolodoro, 3.12.6.</ref>. Sendube, tiu estis la plej antikva versio, tial kial la eksterlandeco de Pelopso iĝis posta aldono al la historio. Homero mem asertis ke li devenis el Grekio, kaj nomis lin "''ĉeval-dresisto''" kaj "''la plej ŝatata de Pozidono''"<ref>[[Homero]]. ''[[Iliado]],'' 2.104.</ref>.
Li havis multnombran idaron, danke al sia edzino [[Hipodamio]], filino de Enomao. Inter ili elstaris [[Piteo]] (kiu fondis la urbon [[Trezeno]]), [[Alkatoo]], [[Diaso]], [[Plisteno]], [[Atreo]] (reĝo de [[Mikeno]]), [[Tiesto]], [[Kopreo]] kaj [[Hipalcimo]]. Tamen, la nombro kaj nomoj de la pelopidoj varias laŭ la diversaj aŭtoroj kiuj listas ilin.
Pelopso kaj Hipodamio havis ankaŭ multajn filinojn, kelkaj el kiuj unuiĝis al la familio de [[Perseo]] per edziĝo. Tiel, [[Astidamio #Astidamio, filino de Pelopso|Astidamio]] edziniĝis al [[Alceo #Alceo, filo de Perseo|Alceo]], [[Nicipo]] al [[Stenelo]] kaj [[Eŭridico]] al [[Elektriono]].
Li ankaŭ havis amanton: la [[nimfo]] [[Aksioko]] aŭ [[Danaiso]], kun kiu Pelopso estis patro de [[Krisipo]], sia plej ŝatata filo.
{| class="wikitable"
Linio 23 ⟶ 27:
** [[Alkatoo]]
** [[Astidamio #Astidamio, filino de Pelopso|Astidamio]]
** [[Argeio]]
** [[Atreo]]
** [[Cinosuro]]
** [[Diaso]]
** [[Elio]]
** [[Epidaŭro]]
** [[Euridico]]
** [[Hipalcimo]] aŭ [[Hipalmo]]
** [[Hipaso]]
** [[Kleono]]
** [[Kopreo]]
** [[Korintio]]
** [[Letreo]]
** [[Lisidiko]]
Linio 41 ⟶ 50:
==Inter dioj==
La patro de Pelopso, Tantalo, estis reĝo de la monto [[Sipilo]], en [[Anatolio]]. Por fari oferon al la [[olimpanoj|olimpaj dioj]], li dispartigis sian propran filon, Pelopso, kaj kuiris lian karnon, kiun li servis al la dioj. Nur [[Demetro]] (aŭ [[Temiso]] laŭ alia versio), kiu estis tre afliktita pro la forkapto de sia filino [[Persefono]], ne rimarkis la homan devenon de tiu ofero kaj manĝis sian porcion, la maldekstra ŝultro de Pelopso. Tamen, la ceteraj dioj, terurigitaj, kunigis la diversajn partojn de Pelopso kaj revivigis lin. [[Hefesto]] faris eburan ŝultron, kiu anstataŭis tiun, kiun Demetro formanĝis (pro tio oni diris ke la pelopidoj havis blankegan ŝultrojn<ref>Higeno. ''Fabloj'', 83.</ref>), kaj tiel la junulo iĝis eĉ pli bela ol antaŭe. Pro tio, eĉ [[Pozidono]] enamiĝis de li, kaj portis lin al [[Olimpo]], kie Pelopso iĝis amanto de la dio kaj kutime uzis la magian ĉaron de la mara dio. Poste, [[Zeŭso]] forpelis Pelopson el la dia loĝejo, ĝenita pro la fakto ke lia patro Tantalo denove ofendis la diojn, tial kial li ŝtelis ilian manĝadon kaj disdonis ĝin al la mortemuloj, montrante tiel unu el la plej sakrajn sekretojn de la olimpanoj.
[[Dosiero:Pelops and Hippodamia racing.jpg|thumb|left|'''''Pelopso''' ĉare kuras por Hipodamio, kiu staras apud li''. Reliefo konservita ĉe la Metropola Art-Muzeo de [[Novjorko]].]]
Linio 67 ⟶ 76:
El la [[kultado de herooj|kultado]] de Pelopso en [[Olimpio]] devenis la mitaro pri la establo de la [[Olimpiaj ludoj]], la plej fama ekzemplo de unuiĝo de la [[helenoj]]. En sanktejo de tiu urbo, oni dediĉis [[ktoniko|ktonikajn]] verŝ-oferojn al ''malhel-vizaĵa'' Pelopso, kontraste al la luma ritaro kiun oni organizis tage al ''ĉiela dio'' [[Zeŭso]] en la sama loko<ref>[[Walter Burkert]], 1983:96.</ref>.
La sanktejo de Pelopso en Olimpio, la ''Pelopion, sur kiu versis glora sango''<ref>Pindaro. ''Unua Olimpia Odo''.</ref> estis priskribita de Paŭzanio<ref>Paŭzanio. ''Priskribo de Grekio'', 5.13.1-3.</ref> kiel konstruaĵo
Pelopso ricevis kultadon kiel ktonika diaĵo, al kiu oni nokte oferis nigran vir-ŝafon. La restaĵoj de Pelopso restis en korbo ĉe la sanktejo de [[Artemiso|Artemiso Kordaks]]<ref>Paŭzanio. ''Priskribo de Grekio'', 6.22.1.</ref>, kvankam poste oni montris grandegan skapolon teorie de li<ref>[[Adrienne Mayor]]. ''The First Fossil Hunters: Paleontology in Greek and Roman Times''. Eld. Princeton University Press, 2000. Mayor klarigas la uzadon de gigantaj fosiliaj ostoj en la greka kultado kaj mitaro.</ref>, kiun laŭ [[Johano Tzetzes]] oni portis al Trojo por ebligi la venkon de la aĥea armeo. Laŭ Paŭzanio<ref>Paŭzanio. ''Priskribo de Grekio'', 5.13.4.</ref>, tiu osto sinkis en la maro, kun la ŝipo kiu portis ĝin reen al Pizo, sed multaj jaroj poste fiŝkaptisto ([[Demarmeno]] el [[Eretrio]]) trovis ĝin en sia reto. Demarmeno demandis al Orakolejo de Delfo kion fari kun tiu osto, kaj la pitio konsilis lin donaci ĝin al la [[Eleo|eleaj]], kiujn tiam nomumis Demarmenon oficiala gardisto de la relikvo<ref>Paŭzanio. ''Priskribo de Grekio'', 13.3.</ref>. Oni ankaŭ diris ke el tiu osto estis farita la [[paladio]]<ref>[[Klemento el Aleksandrio]]. ''Ad Gents'', 30.d.</ref>.
Tial kial antikvaj grekoj sciis nenion, kompreneble, pri dinosaŭroj kaj mamutoj, kiam aperis iliajn restaĵojn oni atribuis ilin al legendaj herooj aŭ duon-dioj, klopodante tiel pravigi la teorion pri ke la homoj de la Heroa Epoko estis eksterordinare altaj. Tiun kutimon oni uzis ankaŭ por politikaj celoj, kiuj rilatigis la regantojn al tiuj mitaj prauloj. Por tion fari utilis ankaŭ rakontoj pri tiacelaj profetaj sonĝoj aŭ antaŭdiraĵoj.▼
▲Tial kial antikvaj grekoj sciis nenion, kompreneble, pri dinosaŭroj kaj mamutoj, kiam aperis iliajn restaĵojn oni atribuis ilin al legendaj herooj aŭ duon-dioj, klopodante tiel pravigi la teorion pri ke la homoj de la Heroa Epoko estis eksterordinare altaj. Tiun kutimon oni uzis ankaŭ por politikaj celoj, kiuj rilatigis la regantojn al tiuj mitaj prauloj. Por tion fari utilis ankaŭ rakontoj pri tiacelaj profetaj sonĝoj aŭ antaŭdiraĵoj.
==Aliaj personoj kun la sama nomo==
Alia rolulo de la mitologio, pranepo de la antaŭa, nomiĝis ankaŭ Pelopso. Li estis filo de Agamemno kaj [[Kasandro]] kaj estis, kune kun sia ĝemelo [[Teledamo]], la emblemo de la [[Pelopidoj]], sed ambaŭ estis murditaj de la uzurpinto [[Egisto]] dum ilia infanaĝo, malgraŭ la plen-pova estonteco kiun oni esperis de ili.▼
Krom la antaŭa, du roluloj de la helena mitologio ankaŭ nomiĝis Pelopso:
▲
#Heroo el [[Opus]] kiu ankaŭ konkuris por edziĝi Hipodamion, sed malvenkis, do Enomao mortigis lin, antaŭ la alveno de la ĉefa Pelopso<ref>Skolastiko pri Pindaro, Ol.1.127.</ref>.
== Bibliografio ==
| |||