Fervojo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e r2.5.1) (robota aldono de: sq:Komunikacioni hekurudhor |
Blahma (diskuto | kontribuoj) profunda vikiigo de la originala artikolo "Fervojo" el Enciklopedio de Esperanto, fakte tamen tuj transprenota en apartan artikolon pri la asociao IAEF pri kiu ĝi temas plej multe |
||
Linio 2:
'''Fervojo''' estas transportsistemo, en kiu la [[veturilo]]j moviĝas per [[rado]]j sur [[relo]]j, kaj kies sekurigado respondas al atingebla granda [[kineta energio]]. La [[trajno]]j estas pelataj dekomence per vapormaŝinoj, hodiaŭ ĉefe per elektraj kaj termikaj [[motoro]]j.
La rado-relo-sistemo distingas fervojon de [[magnetvojo]]. La grando de atingebla kineta energio diferencigas inter [[fervojo]] kaj [[tramvojo]] aŭ [[funikularo]]. Dum ĉe [[tramvojo]] la kondukisto povas haltigi tramon en videblecdistanco al obstaklo (precipe en surŝosea trafiko), por fervojaj trajnoj necesas garantii liberan [[trako]]n ĝis sufiĉe frue anoncata haltsignalo. Ankaŭ ĉe funikularo la kineta energio estas tre limigita. Estas ankaŭ [[unurela fervojo]] (aŭ [[unurelvojo]]), en kiu la [[veturilo]]j moviĝas aŭ sur unu relo, aŭ pendante de unu relo (ofte ne el fero).
== Fervojo kaj Esperanto ==▼
=== Fondiĝo de la esperantista-fervojista movado ===
=== Antaŭ la unua mondmilito ===
En
=== Inter la mondmilitoj ===
Post la [[unua mondmilito]] IAEF estis restarigita en [[1921]] dum la [[UK 1921|13-a]] UK en [[Prago]], danke al la klopodoj de [[Stevan Stojnić]] kaj [[Ilija Puhalo]] kaj dum multaj jaroj ĝi havis sian sidejon en [[Zagrebo]] en [[Jugoslavio]]. En kelkaj landoj fondiĝis naciaj (memstaraj) Esperanto-societoj de fervojistoj: la [[Italio|itala]] fondiĝis en [[1922]], la [[Svislando|svisa]] en [[1925]], la "Nagola"<!-- ??? --> en [[Japanio]] en [[1928]], la [[Hispanio|hispana]] en [[1928]] (de [[Emilio del Barrio]]) kaj en [[Finnlando]].
La asocio IAEF tamen en la lastaj jaroj antaŭ la apero de la [[Enciklopedio de Esperanto]] ([[1934]]) montris neviglan agadon
==== Publikaj atingoj ====
La agado de
== Vidu ankaŭ ==
{{Projektoj▼
|commons=Railroad▼
|commonscat=Rail transport▼
}}▼
{{projektoj|commons=Train|commons_title=Trajno}}▼
{{projektoj|wikinewscat=Fervojo}}▼
* [[Ĉina orienta fervojo]]
Linio 19 ⟶ 43:
* [[Vagono]]
==
▲{{el}} [http://espleono.uw.hu/fervojo.html ampleksa paĝaro en Eo pri funkciado de fervojoj]
{{EdE|F}}
▲== Fervojo kaj Esperanto ==
▲'''Fervojo'''. Armand Berllande, franca fervojisto en Villeneuve St-Georges, publikis alvokon en ,Esperanto',la 20-a de marto [[1909]], en kiu li instigis kunligon de la Esperantistaj fervojistoj. Kaj dum la [[Universala Kongreso]] en [[Barcelono]] 7 kaj 8 sept. okazis du fakkunvenoj de [[fervojisto]]j, kiujn ĉeestis 11 personoj el 6 nacioj. Fondiĝis int. Asocio de Esperantistaj Fervojistoj kaj oni akceptis la jenan programon: propagandi Esperanton inter la fervojistoj, starigi specialan vortareton, instigi internacia interŝanĝon de profesiaj ideoj, eldoni adresaron, faciligi interŝanĝon de infanoj de fervojistoj dum la libertempa jarperiodo, faciligi la alveturon de Esperantistaj fervojistoj al la E-kongresoj. Por 1910 oni elektis prezidenton Berlande, vicprezidenton Wellons, Usono, kaj Schwartz, Aŭstrio, sekretaron-kas, Bontemps, Franc, helpsekretaron Sandecki, Rusujo, kaj ankaŭ delegitojn por 9 landoj.
▲En dec. 1910 eliris la faka organo Fervoja Esperantisto, kiu aperadis ĝis militkomenco. Meze de 1911 la asocio jam havis pli ol 200 anojn el 15 nacioj. Dum la UK en Antwerpen 1911 oni aranĝis 3 fervojistajn kunvenojn; ĉeestis 15 kolegoj el 7 nacioj. Oni precipe pritraktis la fakan vortaron de Bal. Nova prezidento fariĝis Schwartz, vicprezidento Engst, Germanio, sekretario Petzold, Germanio, en sekretorio Bontemps. Dum la UK en Krakow, 1912, la malmultaj fervojistoj kunvenis trifoje. Oni elektis prez. Tarnow, Germ., vicprez. Szymanowski, Germ., sekr. Petzold, kas. Engst, redaktoroj Berlande kaj Chilot, Franc. La nombro de la membroj estis en 1912 214, en 1913 jam 227. La kunsidoj fervojistaj dum la UK en Bern, 1913, estis vizitataj nur de 8, resp. 6 anoj. La ĉiam ĉefa demando estis ankaŭ ĉi tie la havigo de monrimedoj. La agado de Berlande kaj de aliaj fervoraj E-istoj kaŭzis, ke en diversaj urboj fondiĝis fervojistaj grupoj, ekz. en Nymburk (Bohemujo), Lyon, Boxtel (Holando), ktp. Eĉ landaj ligoj fondiĝis. La unua estis la Unuiĝo de Germanaj Fervoj-E-istoj, fondita 2 okt. 1910.
▲Post la milito IAEF estis restarigita en 1921 en Prago, danke al la klopodoj de S. Stojnic kaj I. Puhalo kaj dum multaj jaroj ĝi havis sian sidejon en Zagreb, Jugoslavujo. En kelkaj landoj estas fonditaj naciaj (memstaraj) E-societoj de fervojistoj, la itala fondiĝis en 1922, la svisa en 1925, la ,Nagola' en Japanio en 1928, la hispana en 1928 de E. del Barrio kaj en Finnlando. En 1925 reprezentantoj de fervojasocio (9.000 membroj) en Kattowicze, Polujo, akceptis rezolucion, rekomendante al ĉiuj membroj lerni E-n. Samjare en Aŭstrujo A. E-Delegitaro starigis E-kursojn por fervojistoj: oni permesis en tiu lando portadon de oficiala E-insigno (verda kvinpinta, glata stelo sur blanka fono) eĉ dum deĵoro. En 1927 la ministro de trafiko en Jugoslavujo per akto de 21 marto aprobis, ke en ĉiuj vagonoj de la jugoslava fervojaro, destinitaj por int. trafiko, sur oficialaj afiŝoj kaj avizoj estu aplikata E: sed ĝis nun tiu ĉi reformo ne realiĝis. En int. vagonoj de la Hungaraj Ŝtatfervojoj estas bildoj de Budapeŝto kun kvinlingva klariga teksto, la kvina lingvo estas E.
▲La agado de E-istaj fervojistoj instigis diversajn fervojkompaniojn kaj liniojn eldoni gvidlibron, prospektojn, kaj aliajn presaĵojn ankaŭ en E. Speciale rimarkindaj estas la luksaj eldonaĵoj de la aŭstria minsiterio por fervojoj en 1911 kaj en 1912, post la milito belaj eldonaĵoj de la ĉeĥoslovakaj kaj japanaj fervojoj. Diversaj fakaj gazetoj havis E-fakon kun pli-malpli konstanta karaktero, ekz. la sveda fervojista gazeto "Signalen".
▲IAEF en la lastaj jaroj montris neviglan agadon, eĉ la oficiala organo La Fervojisto ĉesis aperi.
▲{{Projektoj
▲|commons=Railroad
▲|commonscat=Rail transport
▲}}
▲{{projektoj|commons=Train|commons_title=Trajno}}
▲{{projektoj|wikinewscat=Fervojo}}
[[Kategorio:Fervojo|-]]
| |||