Gbea lingvaro: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Piet-c (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Piet-c (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 20:
|- style="background: #ffffff;"
|}
[[Dosiero:Gbea lingvaro.png|
La '''gbea lingvaro''' estas grupo de proksimume 20 parencaj lingvoj, kiuj parolatas en vasta areo inter orienta [[Ganao]] kaj okcidenta [[Niĝerio]]. La suma nombro de parolantoj de la gbea lingvaro estas inter 4 kaj 8 milionoj da homoj.
La '''gbea lingvaro''' estas grupo de proksimume 20 parencaj lingvoj, kiuj parolatas en vasta areo inter orienta [[Ganao]] kaj okcidenta [[Niĝerio]]. La suma nombro de parolantoj de la gbea lingvaro estas inter 4 kaj 8 milionoj da homoj. La plej disvastiĝinta lingvo el la lingvaro estas la [[Evea lingvo]] (''Ewe'') kun 3 milionoj da parolantoj en [[Ganao]] kaj [[Togolando]], sekvas la [[Fonua lingvo]] (''Fon'') (1.7 milionoj da parolantoj ĉefe en [[Benino]]. La gbea lingvaro apartenas al la [[Kvaa lingvaro]], branĉo de la [[Niĝerkonga lingvaro|niĝerkonga lingvofamilio]], kaj dispartigeblas al kvin ĉefaj lingvoj respektive dialektaroj: la [[evea lingvo|evea]] (''Ewe''), [[gena lingvo|gena]] (''Gen''), [[fonua lingvo|fonua]] (''Fon'') kaj [[aĝa lingvo|aĝa]] (''Aja '') lingvoj, plus la grupo de [[fla-feraaj lingvoj]] (''Phla-Pherá'').▼
La plej disvastiĝinta lingvo el la lingvaro estas la [[Evea lingvo]] (''Ewe'') kun 3 milionoj da parolantoj en [[Ganao]] kaj [[Togolando]], sekvas la [[Fonua lingvo]] (''Fon'') (1.7 milionoj da parolantoj ĉefe en [[Benino]].
{{-}}
▲
La plej multaj parolantoj de la gbea lingvaro venis de pli orientaj regionoj de Afriko al la nunaj loĝlokoj en pluraj ondoj de translokiĝo inter la 10-a kaj 15-a jarcentoj. Iuj el la parolantoj de la [[fla-feraaj lingvoj]] tamen supozeble estis la originaj enloĝantoj de la areo, kaj miksiĝis kun la parolantoj de la gbea lingvaro, kaj la parolantoj de la [[gena lingvo]] probable devenas de regiono pli norda. Fine de la 18-a jarcento, multaj parolantoj de la gbea lingvaro sklaviĝis kaj transportiĝis al [[Ameriko]], sekve de kio la lingvoj de la gbea lingvaro influis plurajn kreolajn lingvojn de la [[Karibio]].
▲[[Dosiero:Gbea lingvaro.png|thumb|left|300px|<center>mapo, kiu montras la distribuon de la ĉefaj lingvoj el la gbea lingvaro (laŭ Capo 1988 kaj 1991)]]
Ĉirkaŭ la jaro [[1840]], germanaj misiistoj lingvistike ekesploris la gbean lingvaron. Dum la unua duono de la 20-a jarcento, la germana afrikanisto ''Diedrich Hermann Westermann'' estis gvida esploristo de la lingvaro. La unua interna klasifiko de la lingvaro estis publikigita dum [[1988]] fare de ''H. B. Capo'', kion sekvis kompara [[fonologio]] [[1991]]. La gbea lingvaro apartenas al la [[tonala lingvo|tonalaj lingvoj]], [[Lingva tipologio#Analizaj lingvoj|analizaj lingvoj]] kaj la baza vortordo estas ''Subjekto Verbo Objekto''.
| |||