Kiel registrite je 10:48, 10 mar. 2013 redakti Addbot (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 193 405 redaktoj e Roboto: Forigo de 26 interlingvaj ligiloj, kiuj nun disponeblas per Vikidatumoj (d:q156654) ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 10:28, 24 okt. 2013 redakti malfari Sliwinski (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Patrolantoj 65 207 redaktoj kompletigo laŭ pola vikipedio Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: La '''pola koridoro''' (germane: Polnischer Korridor) – konata ankaŭ kiel [[Pomerio\|pomeria]] aŭ simple [[koridoro]] - elpensaĵo de germana nomigo de la 20-aj jaroj de la 20-a jarcento por areo de la pola vojevodio Pomerio. La '''pola koridoro''' estas 32–112 km larĝa tera strio, kiu certigis por la pola ŝato aliron al la [[Balta maro]] post la [[unua mondmilito]]. La koridoro situis ĉe la suba parto de [[Vistulo\|rivero Vistula]] kaj entenis okcidentan [[Prusio]]n kaj regionon [[Posen]] ([[Poznań]]). Tiuj teritorioj estis donitaj al [[Pollando]] laŭ la [[Traktato de Versajlo]] (1919) de la venkita [[Germanio]]. Ĉar tiu koridoro situis inter [[Pomeranio]] kaj [[Orienta Prusio]], tiu decido tre ĉagrenis la germanojn. La koridoro, 32–112 km larĝa tera strio, estiĝis pro la sekvaj kazoj: # Ĝi estis historia pola teritorio (antaŭ trionigo de Pollando fine de la 18-a jc.), loĝata fare de pola plimulto. # la decido kongruis kun la 13-a punkto el la [[14 punktoj de Wilson]], laŭ kiu oni devas certigi liberan aliron al la Balta maro por Pollando. # la transdonita teritorio ne entenis Danzig-on ([[Gdańsk]]), kiu urbo estis tiutempe tute germana urbo kaj kiun oni deklaris urboŝtato. Pollando evoluigis kiel alternativon al Danzig la havenurbon [[Gdynia]]. Oni certigis por la germanoj liberan veturon tra la koridoro. ==Kritiko de la "koridoro"== La pola koridoro estis tiu [[preteksto]] (''Vorwand''), kiu eksplodigis la [[dua mondmilito\|duan mondmilito]]. La nazia diktatoro de Germanio, [[Adolf Hitler]], postulis en marto de 1939 transdonon de Danzig kaj estigon de eksterteritoriaj vojoj tra la koridoro al orienta Prusio. Pollando rifuzis la postulojn kaj akiris garantion de la [[Francio\|francoj]] kaj [[Britio\|britoj]] kontraŭ la germana agreso. Post kiam Germanio okupis Pollandon (septembro 1939), la pola koridoro, Danzig, Posen kaj aliaj polaj teritorioj transformiĝis al germana gubernio. Post la dua mondmilito la pola koridoro malaperis kaj iĝis kun Gdańsk kaj la suda parto de orienta Prusio parto de Pollando. La lokaj germanoj estis forpelitaj. En antaŭmilita germana propagando oni akcentis tiun ĉi regionon kiel disdividantan [[Orienta Prusio\|Orientan Prusion]] de la cetero de [[Germanio]]. La germanan difinon "koridoro" de polaj teritorioj kritikis en sia parolo la 5-an de majo 1939, dum kunsido de [[Sejmo (Pollando)\|Pola Sejmo]] tiutempa ministro pri eksterlandaj aferoj [[Józef Beck]], dirante interalie: ''La samaj konsideroj rilatas al komunikado tra nia pomeria vojevodio. Mi substrekas la vorton "[[Pomerio\|pomeria]] [[vojevodio]]". La vorto "koridoro" estas artefarita elpensaĵo, ĉar temas ĉi tie pri pramalnova pola teritorio kun eta procento de [[germanoj\|germanaj]] [[setlado\|setliĝintoj]]'' ==Historio== La komencon de "Gdanska koridoro" oni povas vidi en formo de [[landlimo]]j de antaŭdisdividita [[Respubliko de Ambaŭ Nacioj]], kiu havis aliron al la maro troviĝanta inter [[Prusio\|prusaj]] teritorioj. Sur tiu ĉi teritorio estis en plimulto pola loĝantaro, [[kaŝuboj]] (ne deklarantaj unusignife sian nacian apartanecon) kaj [[nacieco\|naciece]] miksita popolo. Post [[dispartigoj de Pollando]] la teritorion okupis [[Reĝlando Prusio]]. En Pollando la teritorio estis "pola Pomerio", difinata kiel kuniganta la teritorion de Pollando kun la [[Balta Maro]] kaj estanta en la [[Dua Pola Respubliko]] administra regiono de Pomeria vojevodio. Ĝi estiĝis la 28-an de junio 1919 konforme al la 13-a punkto de la [[14 punktoj de Wilson]]. Ĝin konsistigis teritorioj de eksaj [[provincoj de Prusio\|provincoj de Orienta Prusio]] (germane ''Westpreußen'') kaj Provinco Poznań (germane ''Posen''), kreitaj de la teritorioj foprenitaj de Pollando flanke de [[Reĝlando Prusio]] post [[dispartigoj de Pollando]] en la 18-a jarcento. Oficiala transpreno de tiu ĉi teritorio flanke de Pollando okazis la 20-an de januaro 1920. La 14 punktoj de Wilson senpere koncernis ne nur revenigon de Pollando kiel [[sendependeco\|sendependan]] [[ŝtato]]n, sed ankaŭ aliron al la maro - denove faritan inter germanaj teritorioj. Post la [[Unua mondmilito]], surbaze de [[Versajla traktato]] fragmento de antaŭa Pomeria vojevodio estis donita al Pollando kaj konsistigis novan Pomerian vojevodion. Gdańsk ricevis statuson de [[Libera Urbo Dancigo]] kaj ne estis ene de la "koridoro". Malprecize reguligita ĝia statuso kaŭzis iom-post-ioman kreskon de la konflikto inter antaŭmilita Pollando kaj Garmanio pri formo kaj limo de kontrolo de ambaŭ ŝtatoj super la urbo. Politiko de [[Vajmara Respubliko]] de la 20-aj jaroj de la 20-a jarcento strebis [[anekso]]n de pola Pomerio laŭ internacia arbitracio. Germana registaro proponis ankaŭ neoficiale al Pollando aliron al la maro damaĝe al [[Litovio]] (tra la havenurbo [[Palanga]]). Ultimata postulo de [[Adolf Hitler]] de oktobro 1938 koncernis transdonon de Danzig kaj estigon de eksterteritoriaj vojoj tra la koridoro al orienta Prusio. Pollando rifuzis la postulojn kaj akiris garantion de la [[Francio\|francoj]] kaj [[Britio\|britoj]] kontraŭ la germana agreso. La pola koridoro estis unu el [[preteksto]]j (''Vorwand''), kiu eksplodigis la [[dua mondmilito\|duan mondmilito]]. Post kiam Germanio okupis Pollandon ([[invado en Pollandon\|septembro 1939]]), la pola koridoro, Danzig, Posen kaj aliaj polaj teritorioj transformiĝis al germana gubernio. Post la [[dua mondmilito]] la pola koridoro malaperis kaj iĝis parto de Pollando kun [[Gdańsk]] kaj la suda parto de orienta Prusio. La lokaj germanoj estis forpelitaj. == Vidu ankaŭ == * [[14 punktoj de Wilson]] * [[Koridora trajno]] ==Eksteraj ligiloj== * [http://jpilsudski.org/przemowienia-odezwy-rozkazy/97-przemowienie-jozefa-becka-z-dn-5-maja-1939-r-video Parolo de ministro Beck en Sejmo la 5-an de majo 1939 (video)] * [http://www.adiutor-mars.com.pl/katalog_wyd/opisy/korytarz_2000.htm Problemo de "koridoro" en polaj-germanaj rilatoj kaj en internacia forumo 1919-1939. Politika studo] [[Kategorio:Geografio de Pollando]]

Pola koridoro: Malsamoj inter versioj