Kiel registrite je 11:36, 2 jun. 2014 redakti KuboF Hromoslav (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj, Administrantoj 14 724 redaktoj e kategorio per parametro en ŝablono, aliaj projektoj, aspektigo de bildoj ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 03:53, 5 jun. 2014 redakti malfari Iketsi (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 13 630 redaktoj e Portalo, anstataŭigis: {{Portalo Animaloj}} → {{Portalo\|Zoologio}}, \|thumb\| → \|eta\| (4), Image: → Dosiero: (2), \|right → \|dekstra (2) per AWB Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 23: \|komunejo = }} '''Delfenoj''' (''Delphinidae'') estas [[familio (biologio)\|familio]] de [[maro\|maraj]] kaj [[rivero\|riveraj]] [[mamuloj]] el la [[ordo]] [[cetacoj]], [[subordo]] [[dentocetacoj]]. Al la familio apartenas 40 [[specio]]j. Delfenoj vivas en ĉiuj maroj. La vorto ''delfeno'' venas de la [[greka\|malnovgreka]] vorto δελφίς [delFIS] («spirito de la maro»), eble derivita de la [[greka]] δελφὐς [delFUS] («utero»). Linio 34: == Anatomio == [[Dosiero:~~anatomio_de_delfeno~~anatomio de delfeno.jpg\|~~thumb~~eta\|600px\|~~right~~dekstra\|Anatomio de delfeno montranta skeleton, organojn kaj korpan formon.]] Delfenoj estas kutime longaj je inter unu metro kaj duono kaj kvar metroj. La plej granda delfeno estas la [[Granda orcino\|orcino]] kiu atingas longecon de ok metroj. Ĝia fluforma korpo estas bone adaptita al rapida naĝado. En la kapo troviĝas ronda [[organo]], la ''melono'', kiu utilas kiel [[eĥolokalizilo]]. Delfenoj distingeblas de aliaj dentocetacoj pro jenaj ecoj: Linio 45: === Haŭto === La haŭto de delfenoj estas [[spongo\|spongeca]] [[dermo]], milda kiel sateno. Ĉiuj delfenoj forĵetas ĉirkaŭ ĉiujn du horojn la eksterajn haŭtĉelojn. Tiu daŭra regenerado malpligrandigas la flukontraŭstaron kaj ebligas grandan rapidecon (ĝis preskaŭ 60  km/h) kaj elakvajn saltojn ĝis alteco de 7 metroj. Tia eco de la haŭto estas pristudita por homaj regener-esploroj kaj por ŝipkonstruado. === Dentoj === Linio 66: \|----- \| Homo \| 70  kg \| 1500 g \| 2,10 \|-{{GrizaLinio}} \| Tursiopo \| 170  kg \| 1600 g \| 0,94 \|----- \| Foceno \| 70  kg \| 600 g \| 0,86 \|-{{GrizaLinio}} \| Komuna delfeno \| 110  kg \| 840 g \| 0,76 \|----- \| Azia elefanto \| 4000  kg \| 7500 g \| 0,18 \|-{{GrizaLinio}} \| Komuna rorkvalo \| 100.000  kg \| 7000 g \| 0,008 Linio 102: === Eĥosondado === [[Dosiero:Delfinekko.gif\|frame\|~~right~~dekstra\|Delfen-eĥo]] La principo de la delfena [[eĥosondilo\|eĥosondado]] estas la sama kiel tiu de la [[vesperto]]j. Ĝi bezonas unu [[organo]]n por elsendi [[sono]]jn kaj [[ultrasono]]jn kaj alian por ricevi la sonojn reflektitajn de la obstaklo. Linio 112: == Naskiĝo == La naskiĝinta delfenido longas inter 0,8 kaj 1 metron. La unua bezono de la delfenido estas spirado, ĝi devas tuj supreniri al la akvosurfaco por enspiri aeron. La unua mamsuĉado povas atendi ĝis 24 horojn. Komence la delfenido mamsuĉas dum dek sekundoj, dufojojn en ĉiu horo. La rostro de la delfenido proksimiĝas al la mama fendo de la patrino kaj la enŝoviĝita lango alkroĉiĝas al la interna mampinto. Tiu sistemo malhelpas la perdiĝon de la grasoplena kaj proteinoriĉa lakto en la marakvo. Linio 127: == Nutriĝo == Delfenoj estas rapidaj [[rabobestoj]], kiuj ĉasas siajn rabaĵojn. Ili lokigas siajn rabaĵojn per la [[eĥosondilo]]. Kutime delfenoj havas samformajn konikajn dentojn, kiuj servas nur por teni la rabaĵon. La kaptitaj [[fiŝo]]j aŭ [[kalmaro]]j estas glutitaj sen maĉado. La dentoj korespondas al la specifaj rabaĵoj: specioj kun multe da dentoj nutriĝas ĉefe per fiŝoj, dum specioj kun malmultaj dentoj plejofte ĉasas kalmarojn. Iuj delfenoj foje ĉasas [[krustacoj]]n. La nura delfeno, kiu nutriĝas per aliaj marmamuloj, kiel [[otario]]j aŭ aliaj [[cetacoj]] aŭ delfenoj estas la [[orko]]. Kelkaj delfenoj uzas komunan strategion por ĉasado: la delfenaro ĉirkaŭas la rabaĵaron aŭ pelas ĝin al la bordo. == Sinteno == [[Dosiero:Dauphins penmarch.jpg\|~~thumb~~eta\|Delfenoj ĉe suda Bretonio]] Delfenoj vivas en grupoj tre koheraj. La socia vivo ŝajnas necesa al la psika ekvilibro de la delfenoj, sed nenia [[hierarkio]] ekzistas en la grupoj. Delfenoj helpas unu la alian. Kiam delfeno ne povas naĝi pro vundo aŭ malsano, du delfenoj akompanas ĝin subtenante ĝin sub ĝiaj brustaj naĝiloj. Naskonta delfenino estas ĉirkaŭita de la aliaj femaloj por protekti la novnaskiton kontraŭ eventualaj atakoj aŭ helpi se okazas malfacilaĵoj. Delfenoj rekonas sin en spegulo aŭ sur video-bildo, kion hundoj kaj katoj ne kapablas fari. Ekzistas multaj raportoj pri delfenoj helpantaj dronantajn homojn aŭ homojn atakatajn de [[skvalo]]j. Ili savis maristojn falintajn en la maron, kondukante ilin ĝis la bordo. == Delfenoj kaj homoj == [[Dosiero:NMMP dolphin with locator.jpeg\|~~thumb~~eta\|Delfeno de la [[Usono\|usona]] [[armeo]], dresita por lokalizi [[marmino]]jn]] === Tenado de delfenoj === ==== Por turistaj celoj ==== Linio 173: == Subfamilioj kaj genroj == [[Dosiero:Orca-800.jpg\|~~thumb~~eta\|[[Orko]] aŭ orcino]] Vidu ankaŭ la biologian klasadon de [[cetacoj]]. Linio 243: <gallery> ~~Image~~Dosiero:Armoiries Forez.png\|''El [[gorĝo (heraldiko)\|gorĝo]], kun delfeno el [[oro]]. ~~Image~~Dosiero:Dauphin of Viennois Arms.svg\|''El [[oro]] kun delfeno el [[lazuro]], ties kresto, naĝiloj kaj vosto el [[gorĝo (heraldiko)\|gorĝo]] ''. </gallery> == Eksteraj ligiloj == {{Projektoj}} {{Portalo ~~Animaloj~~\|Zoologio}} * [http://www.cetaceen.de/fm19/ Delfenoj (Delphinidae)] * [http://www.wale-delfine.de/ Balenoj kaj delfenoj] Linio 262: {{elstara}} {{ADLS\|2006\|48}} [[Kategorio:Cetacoj]]▼ {{LigoLeginda\|fa}} {{LigoLeginda\|zh}} {{LigoElstara\|fa}}▼ ▲[[Kategorio:Cetacoj]] ▲{{LigoElstara\|fa}} [[ml:ഡോള്‍ഫിന്‍]]

Delfenoj: Malsamoj inter versioj