Malto: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
KuBOT (diskuto | kontribuoj)
e Roboto: Kategorio per parametro en ŝablono
e polurado, anstataŭigis: thumb| → eta| (3), |right → |dekstra (2) per AWB
Linio 35:
| MEP jaro = 2007
| MEP pokapa = $ 23.200
}}'''Malto''' aŭ la '''Malta Respubliko''' ([[Malta lingvo|maltlingve]]: ''Repubblika ta' Malta'') estas [[eŭropo|sudeŭropa]] [[insulo|insula]] [[ŝtato]] en [[Mediteraneo]]. La malta [[insularo]] konsistas el la tri loĝataj insuloj [[Malto (insulo)|Malto]] (ĉ. 246  km²), [[Gozo]] (maltlingve: ''Għawdex'', ĉ. 67  km²) kaj [[Comino]] (''Kemmuna'', ĉ. 3  km²) kaj la neloĝataj insuloj [[Cominotto]] (''Kemmunett''), [[Filfla]] (''Filfola''), [[St. Paul's Islands]] kaj [[Fungus Rock]]. La ĉefinsulo Malto konsistas el du regionoj kaj kvin distriktoj. Gozo kaj Comino estas kune la tria regiono kaj la sesa distrikto. La nomo ''Malto'' devenas de la [[fenica lingvo|fenica]] vorto ''malet'', kiu signifas ''rifuĝejon'', la [[grekoj]] nomis la insulon ''Melite''.
 
Malto sendependiĝis de la [[Unuiĝinta Reĝlando]] la [[21-an de septembro]] [[1964]]. Ĝi iĝis membro de la [[Eŭropa Unio]] la [[1-an de majo]] [[2004]] kaj de tiam estas ĝia plej malgranda [[ŝtato]].
 
== Geografio ==
La malta [[insularo]] situas en strategia situo en la [[Mediteraneo]] 95  km sude de [[Sicilio]] kaj 290  km oriente de [[Tunizio]]. Ĝi konsistas el la sekvaj priloĝataj insuloj:
* '''Malto''', 246 km&sup2nbsp;km²
* '''[[Gozo]]''' (''Ghawdex''), 67 km&sup2nbsp;km² (ĉirkaŭ 30.000 loĝantoj)
* '''[[Comino]]''' (''Kemmuna'') 3 km&sup2nbsp;km² (priloĝata precipe dum la turisma sezono)
Al Malto apartenas ankaŭ tri insuletoj [[Cominoto]], [[Filfla Island]] kaj [[St. Paul’s Island]]. La plej granda parto de la marbordo de ĉiuj insuloj estas [[roko|roka]]. La surfaco konsistas el diversaj specoj de tralasema [[kalkŝtono]], kiun oni uzas ankaŭ kiel konstrumaterialon. La plej alta punkto estas '''Ta’Dmejrek''' (253 m). [[Geografio|Geografie]] kaj [[geologio|geologie]] Malto apartenas al [[Eŭropo]].
 
[[Klimato]] estas tipa por tiu ĉi regiono de la Mediteraneo: mildaj, humidaj [[vintro]]j (ĉ. 15°) kaj varmaj [[somero]]j (ĉ. 33°) kun preskaŭ neniuj akvaj precipitaĵoj (ĉ. 500  mm jare, ĉefe inter oktobro kaj marto).
 
=== Urboj ===
El birda perspektivo ŝajnas, ke la tuta nordoriento de la ĉefinsulo Malto estas ununura granda urbo. Sekve de tre larĝskala konstruado proksimume dum la lastaj tridek jaroj, la limoj de unuopaj urboj de tiu ĉi aglomeraĵo iĝis distingeblaj nur per lokaj ŝildoj.
 
Inter la plej grandaj urboj estas:
Linio 71:
== Teritoria organizado ==
{{ĉefartikolo|Teritoria organizado de Malto}}
[[Dosiero:Malta - administrative division.svg|thumbeta|rightdekstra|250px|Teritoria organizado de Malto]]
La ŝtato estas dividita en tri administraj regionoj kiuj arigas 68 lokajn konsiliojn. La du niveloj establiĝis per Leĝo de Loka Konsilio de la [[30-a de junio]] [[1993]]. Ekzistas meza nivelo, la statistikaj distriktoj, sen administra valoro.
 
Linio 82:
 
=== Loĝantaro ===
Plimulto da loĝantoj de Malto vivas en la ĉefa insulo Malto, plejparte en urbaj aglomeraĵoj. Pro malgranda areo, la [[loĝdenso]] estas preskaŭ 1249 loĝantoj po km²² (la plej alta en Eŭropo kaj la tria plej alta en la mondo). Pli ol 90 % de la loĝantoj vivas en urboj. Proksimume 3 procentoj da loĝantoj estas fremduloj, precipe [[britio|britoj]]. Preskaŭ la sama nombro de loĝantoj vivas daŭre eksterlande (en [[Kanado]], [[Aŭstralio]] kaj ankaŭ en [[Usono]]).
 
Kontraŭe al la ĉefinsulo, Gozo havas pli multe da verdaĵoj. Ĝi ĉefe havas agrikulturan karakteron kaj havas kongruan strukturon de sia loĝantaro, kaj samtempe ankaŭ pli malgrandan loĝdenson. [[Comino]] estas enloĝata nur en la turisma sezono (gastoj de unu [[hotelo]], aliloke ekster la sezono ĝi havas proksimume ĉirkaŭ kvar loĝantoj).
Linio 95:
 
=== Etna origino ===
[[Dosiero:Valletta.jpg|thumbeta|rightdekstra|250px|Panoramo de la ĉefurbo [[Valletta]]]]
Pri la origina loĝantaro dum la [[megalito|megalita]] tempo ekzistas nur konjektoj. Loĝigo per la nuntempa loĝantaro komenciĝis ĉirkaŭ la jaro [[2000 a.K.]] post kiam Malto estis neloĝata dum ĉirkaŭ 500 jaroj. Laŭ ĝis nun neverkontrolita teorio, la unuaj loĝantoj de Malto alvenis el [[Sicilio]]. Dum posta evoluo okazis parta miksiĝo de la loĝantaro kun aliaj nacioj.
 
 
=== Malta lingvo ===
Linio 127 ⟶ 128:
 
== Politiko kaj politika sistemo de Malto ==
[[Dosiero:Edward Fenech Adami.jpg|thumbeta|[[Edward Fenech Adami]], prezidento de Malto]]
La eksa [[Britio|brita]] kolonio Malto akiris sendependecon la [[21-an de septembro]] [[1964]], kaj la [[13-an de decembro]] de [[1974]] ĝi proklamis sin kiel sendependan [[respubliko]]n, sed ĝi plu restis membro de la [[Komunumo de Nacioj]]. Ekde la [[1-a de majo]] de [[2004]] Malto estas membro de la [[Eŭropa Unio]].