Taĝ-Mahalo: Malsamoj inter versioj

Pro la daŭra industria evoluo de Barato, la ĉirkaŭa aero iĝis polua, kiu damaĝis la monumenton, flavigante la origine blankajn murojn. Post tio oni permesas la alproksimiĝon de la konstruaĵo nur je distanco de 2 km per aŭtomobilo aŭ aŭtobuso.

 

En 1631, ŝaho Jahan, imperiestro dum la periodo de la [[Mogola imperio]] de plej granda prospero, estis afliktita kiam lia tria edzino, [[Mumtaz Mahal]], persa princino, mortis dum la naskiĝo de ilia 14-a filo, [[Gauhara Begum]].<ref>{{cite web|url=http://www.pbs.org/treasuresoftheworld/a_nav/taj_nav/main_tajfrm.html |title=Public Broadcasting Service |publisher=PBS |accessdate=2a de Februaro 2010}}</ref> Konstruado de la Taĝ-Mahalo komenciĝis en 1632.<ref name="TajMahalHistory">{{cite web|url=http://www.ourworldwonders.com/TajMahal/History.htm|title=Taj Mahal History}}</ref> La kortegaj kronikoj de la funebro de ŝaho Jahan ilustras la amrakonton tradicie tenita kiel inspiro por Taĝ-Mahalo.<ref>Muhammad Abdullah Chaghtai ''Le Tadj Mahal D'Agra (Hindi). Histoire et description'' (Brussels) 1938 p. 46.</ref><ref>'Abd al-Hamid Lahawri ''Badshah Namah'' Eld. Maulawis Kabir al-Din Ahmad and 'Abd al-Rahim under the superintendence of [[William Nassau Lees]]. Vol. I Calcutta 1867 pp. 384-9 ; Muhammad Salih Kambo ''Amal-i-Sal\lih or Shah Jahan Namah'' Eld. Ghulam Yazdani Vol.I (Calcutta) 1923 p. 275.</ref> La ĉefa maŭzoleo estis kompletigita en 1648 kaj la ĉirkaŭaj konstruaĵoj kaj ĝardeno kvin jarojn poste estis finitaj. Imperiestro ŝaho Jahan mem priskribis la Taj en tiuj vortoj:<ref>{{Cite book

| last = Mahajan

}}</ref>

 

Elmontri tiel la gloron de la kreinto.}}

 

La Taĝ-Mahalo asimilas kaj vastigas laŭ dezajnotradicioj de [[persa arkitekturo]] kaj pli frua [[mogola arkitekturo]]. Specifa inspiro venis de sukcesaj konstruaĵoj de [[Timuridoj]] kaj [[Mogoloj]]; la [[Gur-Emir]] (la tombo de [[Timuro]], prapatro de la Mogola dinastio, en [[Samarkando]]),,<ref>Chaghtai ''Le Tadj Mahal'' p. 146.</ref> la [[Tombo de Humajun]], la Tombo de Itmad-Ud-Daulah (foje nomita la Bebo Taj), kaj la propra tombo de ŝaho Jahan nome [[Jama Masjid]] en [[Delhio]]. Dum pli fruaj mogolaj konstruaĵoj estis ĉefe konstruitaj el ruĝa [[grejso]], ŝaho Jahan antaŭenigis la uzadon de blanka [[marmoro]] inkrustita kun duongemoj, kaj konstruaĵoj sub lia patroneco atingis novajn nivelojn de rafinado.<ref>Copplestone, p. 166.</ref>

 

[[Dosiero:Taj site plan.png|366px|eta|Taĝmahala mapo. 1: Plenluna Ĝardeno norde de la rivero [[Jamuna]]. 2: Terasareo: Tombo, Moskeo kaj Javabo. 3: Ĉarbagh (ĝardenoj). 4: Enirejo, atendejo, kaj aliaj tomboj. 5 Taj Ganji (bazaro).]]

 

</gallery>

 

La eksteraj ornamadoj de la Taĝ-Mahalo estas inter la plej fajnaj en [[mogola arkitekturo]]. Ĉar la surfacareo ŝanĝas, la ornamado estas rafinita proporcie. La dekoraciaj elementoj estis kreitaj surŝmirante farbon, stukon, ŝtoninkrustaĵojn, aŭ ĉizadojn. En linio kun la islama malpermeso kontraŭ la uzo de antropomorfaj formoj, la dekoraciaj elementoj povas esti grupigitaj en ĉu kaligrafio, abstraktaj formoj aŭ vegetalaj ĉeftemoj.

Ĉie en la komplekso, [[Surao]]j de la [[Korano]] estas utiligitaj kiel dekoraciaj elementoj. Lastatempa fakularo indikas ke la fragmentoj estis elektitaj fare de Amanat Ĥano.<ref>[http://www.tajmahal.org.uk/calligraphy.html Taj Mahal Calligraphy].</ref><ref name = "k100"/> La tekstoj rilatas al temoj de juĝo kaj estas:

 

{{Div col|cols = 2}}

Surao 112a;– Al-Iĥlas ''La pureco de fido''

{{Div col end}}

 

 

La kaligrafio estis kreita fare de kaligrafiisto nomita Abd-ul-Haq, en 1609. Ŝaho Jahan transigis la titolon de "Amanat Ĥano" al li kiel kompenso pro lia "brila virtuozeco".<ref name="IAAO"/> Proksime de la linioj de la Korano en la fundamento de la interna kupolo estas la surskribo, "Verkita fare de la sensignifa estaĵo, Amanat Ĥano Ŝirazi."<ref>{{cite web|url=http://www.pbs.org/treasuresoftheworld/taj_mahal/tlevel_2/t4visit_3calligraphy.html |title=Public Broadcasting Service |publisher=PBS |accessdate=2 February 2010}}</ref> Multe de la kaligrafio estas kunmetita de floreca ''tuluta'' (trioneca) skribmaniero, produktita el [[jaspo]] aŭ nigra marmoro,<ref name="IAAO"/> inkrustita en blankaj marmorpaneloj. Pli altaj paneloj estas skribitaj en iomete pli granda skribmaniero por redukti la distordan efikon kiam rigardite de malsupre. La kaligrafio trovita sur la marmortombaj [[cenotafo]]j en la tombo estas precipe detala kaj delikata.

</gallery>

 

La interna kamero de la Taĝ-Mahalo paŝas longen preter tradiciaj dekoraciaj elementoj. Ĉi tie, la inkrustaĵa laboro ne estas pietraduraa, sed ŝtontranĉita de altvaloraj kaj duonaltvaloraj [[gemo]]j. La interna kamero estas okflanka kie la dezajno enkalkulas eniron de ĉiu flanko, kvankam nur la pordo al la ĝardeno en la sudo estas uzita.

 

La internaj muroj estas proksimume 25 metrojn (82 ft) altaj kaj estas pintitaj per "falsa" interna [[kupolo]] ornamita per suna ĉeftemo. Ok piŝtakaj arkoj difinas la spacon sur grunda nivelo kaj, ĉar kun la ekstero, ĉiu pli malalta ''piŝtako'' estas kronita per dua ''piŝtako'' koncerne duonvoje supren laŭ la muro. La kvar centraj supraj arko-balkonoj aŭ rigardejoj, kaj la ekstera fenestro de ĉiu altano havas malsimplan ekranon aŭ [[jalio]] tranĉita el marmoro. Aldone al la lumo de la balkonoj, lumo eniras tra tegmentaj malfermaĵoj kovritaj per ĉatrioj ĉe la anguloj. Ĉiu kamera muro estis altagrade ornamita per panelaj bareliefoj, malsimplaj lapidaraj inkrustaĵoj kaj delikataj kaligrafiaj paneloj, reflektantaj en miniaturo detalojn de la dezajnaj elementoj viditaj ĉie en la ekstero de la komplekso.

 

La okangula marmorekrano aŭ ''jalio'' kiu limigas la tombajn cenotafojn estas produktita de ok marmorpaneloj kiuj estis ĉizitaj trae per malsimpla trapikita laboro. La ceteraj surfacoj estis inkrustitaj en ekstreme delikata detalo kun duongemoj formantaj vindajn vitobranĉojn, fruktojn kaj florojn.

 

Islama tradicio malpermesas kompleksan ornamadon de tomboj. Tial, la korpoj de Mumtaz kaj Ŝaho Jahan estis metitaj en relative simpla [[kripto]] sub la interna kamero kun iliaj vizaĝoj turnitaj dekstren kaj direkte al [[Mekao]]. La tomba cenotafo de Mumtaz Mahal estas metita en la precizan centron de la interna kamero sur rektangulan marmorbazon de 1.5 je 2.5 metroj (4 ft 11 in je 8 ft 2 in).

 

</gallery>

 

La komplekso estas metita sur ''[[ĉarbago]]'' aŭ [[mogola ĝardeno]] ĉirkaŭ 300 kvadratmetrojn granda (980 ft). La ĝardeno utiligas larĝajn padojn kiuj disigas ĉiun el la kvar areoj de la ĝardeno en 16 alfundiĝintajn parterojn aŭ florbedojn. Larĝa marmora akvocisterno en la centro de la ĝardeno, duonvoje inter la tombo kaj la enirejo kun reflekta baseno sur nord-suda akso, reflektas la bildon de la maŭzoleo. La larĝa marmora akvocisterno estas nomita al Haŭd al-Kaŭtar, en referenco al la "Tanko de Abundo" promesita al [[Mohamedo]].<ref name = Begley>{{Cite journal

| last = Begley

La plej multaj mogolaj ĉarbagoj estas rektangulaj kun tombo aŭ [[pavilono]] en la centro. La ĝardeno de la Taĝ-Mahalo estas nekutima en tio ke la ĉefelemento, la [[tombo]], situas ĉe la fino de la ĝardeno. Kun la eltrovo de [[Mahtab Bago]] aŭ "Plenluna Ĝardeno" sur la alia flanko de la rivero [[Jamuna]], la interpreto de la [[Arkeologia Enketo de Barato]] estas ke la Jamuna rivero mem estis integrigita en la dezajno de la ĝardeno kaj estis intencita por esti vidita kiel unu el la riveroj de Paradizo.<ref>{{cite journal|last=Wright|first=Karen|date=1a Julio 2000|title=Works in Progress|journal= Discover |location= Waukesha, [[Viskonsino]], [[Usono]]|publisher= Kalmbach Publishing |url=http://discovermagazine.com/2000/jul/featworks}}</ref> La simileco en strukturo de la ĝardeno kaj ĝiaj arkitekturaj trajtoj kun la [[Ŝalimaraj Ĝardenoj]] indikas ke ili eble estis dezajnitaj fare de la sama arkitekto, Ali Mardan.<ref>{{Cite book| last = Allan| first = John | title = The Cambridge Shorter History of India| publisher=S. Chand, 288 pages| location =Cambridge |edition = First | year = 1958 }} p. 318.</ref> Fruaj raportoj pri la ĝardeno priskribas ĝian abundegon de vegetaĵaro, inkluzive de abundaj [[rozo]]j, [[narciso]]j, kaj [[fruktarbo]]j.<ref>[http://travel.howstuffworks.com/taj-mahal-landmark.htm The Taj by Jerry Camarillo Dunn Jr].</ref> Ĉar la [[Mogola Imperio]] malkreskis, la proponaro de la ĝardeno ankaŭ malkreskis, kaj kiam la britoj transprenis la administradon de Taĝ-Mahalo dum la tempo de la [[Brita Imperio]], ili ŝanĝis la pejzaĝadon por simili tiun de [[gazono]]j de [[Londono]].<ref name="Koch, p. 139">Koch, p. 139.</ref>

 

La komplekso de la Taĝ-Mahalo estas limigita sur tri flankoj de [[Krenelo|krenelenhavaj]] ruĝgrejsaj muroj, dum la rivera flanko estis lasita malferma. Ekster la muroj estas pluraj kromaj maŭzoleoj, inkluzive de tiuj de aliaj edzinoj de ŝaho Jahan, kaj pli granda tombo por la favorita servisto de Mumtaz. Tiuj strukturoj, konstruitaj ĉefe el ruĝa [[grejso]], estas karakterizaj de la pli malgrandaj mogolaj tomboj de la epoko. La alĝardenaj internaj flankoj de la muro estas alfrontitaj per kolonitaj [[Arkado|arkadoj]], trajto karakteriza por hinduismaj temploj kiu poste estis integrigita en mogolaj moskeoj. La muro estas intermetita kun kupolhava ''ĉatrio'', kaj malgrandaj konstruaĵoj kiuj eble rigardis areojn aŭ gardoturojn kiel la Muzikejo, kiu nun estas utiligita kiel muzeo.

 

La ĉefa enirejo (''darŭaza'') estas monumenta strukturo konstruita ĉefe el marmoro kiu estas rememoriga pri [[mogola arkitekturo]] de pli fruaj imperiestroj. Ĝiaj arkaj pordegoj spegulas la formon de la arkopordegoj de tombo, kaj ĝiaj ''piŝtakaj'' arkoj asimilas la kaligrafion kiu ornamas la tombon. Ĝi uzas bareliefon kaj pietraduraajn inkrustitajn ornamaĵojn kun floraj ĉeftemoj. La volbitaj plafonoj kaj muroj havas kompleksajn geometriajn dezajnojn, kiel tiuj trovitaj en la aliaj grejsaj konstruaĵoj de la komplekso.

 

Ĉe la malproksima fino de la komplekso, ekzistas du grandiozaj ruĝaj grejsaj konstruaĵoj kiuj alfrontas la flankojn de la tombo. Iliaj dorsoj egalas la okcidentajn kaj orientajn murojn, kaj la du konstruaĵoj estas precize spegulaj bildoj unu de la alia. La okcidenta konstruaĵo estas moskeo kaj la aliaj estas la ''jaŭab'' (respondo), kies primara celo estis arkitektura ekvilibrigo, kvankam ĝi eble estis utiligita kiel [[gastejo]]. La distingoj inter tiuj du konstruaĵoj inkluzivas la mankon de [[mihrabo]] (niĉo en la muro de moskeo alfrontante [[Mekao]]n) en la ''jaŭab'' kaj ke la plankoj de ''jaŭab'' havas geometrian dezajnon, dum la moskea planko estis metita kun konturoj de 569 preĝtapiŝoj en nigra marmoro. La baza dezajno de la moskeo de longa halo dominita de tri kupoloj estas simila al aliaj konstruitaj fare de ŝaho Jahan, precipe por sia Masjid-Jahan Numa, aŭ [[Jama Masjid]], [[Delhi]]. La mogolaj moskeoj de tiu periodo dividas la rifuĝ-halon en tri areoj, kun ĉefa rifuĝejo kaj iomete pli malgrandaj rifuĝejoj sur ambaŭ flankoj. Ĉe la Taĝ-Mahalo, ĉiu rifuĝejo malfermiĝas sur grandega kupolo. Tiuj malproksimaj konstruaĵoj estis kompletigitaj en 1643.

 

</gallery>

 

{{polurinda}}

La Taĝ-Mahalo estis konstruita en terpeco en la sudo de la murita grandurbo de Agra. Ŝaho Jahan donacis maharaĝon Jai Singh granda palaco en la centro de Agra en interŝanĝo por la tero. [31] Areo de ĉirkaŭ tri akreoj estis elfosita, plenigitaj kun malpuraĵo por redukti elfluadon, kaj ebenigis je 50 metroj (160 ft) super riverbordo. En la tombareo, putoj estis fositaj kaj plenigitaj kun ŝtono kaj rubo por formi la bazojn de la tombo. Anstataŭe de vipita bambuo, laboristoj konstruis kolosan brikeŝafodon kiu spegulis la tombon. La eŝafodo estis tiel grandega ke skipestroj taksis ke prenus jarojn por malmunti.

Mir Abdul Karim kaj Mukkarimat Khan de Ŝirazo - handled ekonomio kaj administrado de ĉiutaga produktado.

 

Abdul Hamid Lahauri, la verkinto de la Badshahnama, la oficiala historio de la regadon de ŝaho Jahan, vokas Taĝ-Mahalo rauza-I munawwaran, kio signifas la lumigitan aŭ gloran tombon.

 

Ekde la malfrua 19-a jarcento, partoj de la konstruaĵoj falis malbone en kadukiĝon. Dum la tempo de la hinda ribelo de 1857, la Taĝ-Mahalo estis malbeligita fare de britaj soldatoj kaj registaroficistoj, kiuj ĉizis eksteren juvelŝtonojn kaj lapislazulon de ĝiaj muroj. Ĉe la fino de la 19-a jarcento, brita vicreĝo Lord Curzon ordigis vastan restarigprojekton, kiu estis kompletigita en 1908. [40] [41] Li ankaŭ komisiis la grandan lampon en la interna kamero, modeligita post unu en Kairo moskeo. Dum tiu tempo la ĝardeno estis restrukturita kun Brit-stilaj gazonoj kiuj daŭre estas modloko hodiaŭ.

 

En 1942, la registaro starigis skafaldaron en antaŭĝojo de aeratako de Japanese Air Force. [ citaĵo bezonis ] Dum la Indi-Pakistanaj militoj de 1965 kaj 1971, skafaldaroj denove estis starigitaj por misinformi bombistpilotojn.

 

Zorgoj por la struktura integreco de la tombo ĵus estis voĉigitaj pro malkresko en la grundakvonivelo en la Yamuna rivervalo kiu falas kun rapideco de proksimume 5 futoj jare. En 2010, fendetoj aperis en partoj de la tombo, kaj la minaretoj kiuj ĉirkaŭas la monumenton montris signojn de klinado, ĉar la ligna fundamento de la tombo povas esti putranta pro manko de akvo. En 2011 estis raportite ke kelkaj prognozoj indikis ke la tombo povis kolapsi ene de 5 jaroj.

 

La Taĝ-Mahalo altiras grandan nombron da turistoj. Unesko dokumentis pli ol 2 milionojn da vizitantoj en 2001, inkluzive de pli ol 200,000 de transoceana. [48] Dunivela prezigadsistemo estas modloko, kun signife pli malalta investaĵo por hindaj civitanoj kaj pli multekosta unu por fremduloj. La plej multaj turistoj vizitas en la pli malvarmetaj monatoj da oktobro, novembro kaj februaron. Polua trafiko ne estas permesita proksime de la kompleksa kaj turistoj devas aŭ piediri de parkejoj aŭ kapti elektran buson. La Khawasspuras (nordaj kortoj) nuntempe estas reenpostenigita por uzo kiel nova gastcentro.

 

The-grundoj estas malfermaj de 06:00 ĝis 19:00 labortagoj, krom vendredo post kiam la komplekso estas malferma por preĝoj ĉe la moskeo inter 12:00 kaj 14:00-a La komplekso estas malferma por nokto rigardanta en la tago de la plenluno kaj du tagojn antaŭ kaj, [53] ekskludante vendredojn kaj la monaton da Ramadano. Pro sekureckialoj [54] nur kvin eroj - akvo en travideblaj boteloj, malgrandaj vidbendaj kameraoj, daŭre fotiloj, poŝtelefonoj kaj malgrandaj la monujoj de sinjorinoj - estas permesitaj ene de la Taĝ-Mahalo.

 

Iam-ajna poste ĝia konstruo, la konstruaĵo estis la fonto de admiro transcendanta kulturon kaj geografion, kaj tiel personaj kaj emociaj respondoj konstante superbrilis skolastikajn taksojn de la monumento.

Jean-Baptiste Tavernier, unu el la unuaj eŭropaj vizitantoj al la Taĝ-Mahalo

En 2000, la kasacia kortumo de Hindio malakceptis la peticion de P. N. Oak [63] por deklari ke hindua reĝo konstruis la Taĝ-Mahalon. [60] [64] En 2005 simila peticio estis malakceptita fare de la Allahabad Kasacia Kortumo. [65] Tiu kazo estis alportita fare de Amar Nath Mishra, socialhelpanto kaj predikisto kiu diras ke la Taĝ-Mahalo estis konstruita fare de la hindua King Parmar Dev en 1196.

 

 

<gallery caption="Taĝ-Mahala Bildaro" mode="packed">

File:Taj 08.jpg|La tombo enkadrigita de la enirejo

</gallery>

 

En la kvina kanto de la verko de [[Abel Montagut]] nome ''[[Poemo de Utnoa]]'' okazas asembleo de la Gobanoj (eksterteranoj). Tie oni akceptas, ke oni plikuraĝigu la malfortigitan Utnoan (nome la ĉefrolulo [[Noa]]) pere de la drogo ''anoŭdo''. Inna malsupreniras kaj liveras ĝin al Noa. Je ties efiko aperas antaŭ li la poeto [[Valmikio]] kiu montras al li la enormajn atingojn de la estonta homaro, se li sukcesas savi ĝin, nome, en Azio, el [[Ĉina Murego]] al insulo [[Srilanko]]. Poste aperas la japana pentristo [[Hokusajo]] kiu siavice montras aliajn mirindaĵon el [[Azio]]. Jen kiel oni prezentas Taĝ-Mahalon:

 

:al kara amatino, la preferata tenere.<ref>[[Abel Montagut]], ''[[Poemo de Utnoa]]''. Pro Esperanto. Vieno, 1993. ISBN 3-85182-007-X. 225 p., p. 116.</ref>

 

<references/>

 

[[Kategorio:Konstruaĵoj en Barato]]

[[Kategorio:Maŭzoleoj]]