Mongola Imperio: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Forigis la dosieron The_Big_Statue_of_Chinggis_Khaan.JPG forigitan el la Komunejo de INeverCry: Per [[:c:Commons:Deletion requests/File:The Big Statue of Chinggis Khaan.JPG|] |
KuBOT (diskuto | kontribuoj) e Forigo de la ŝablono(j) LigoElstara kaj/aŭ LigoLeginda laŭ VP:FA; kosmetikaj ŝanĝoj |
||
Linio 3:
La '''Mongola Imperio''' (en [[Mongola lingvo|mongola]]: ''Mongol-jn Ezent Güren''; en mongola [[cirila alfabeto]]: Монголын эзэнт гүрэн; ankaŭ en rusa Орда ("Hordo") en [[Rusio|rusaj]] [[kroniko]]j) ([[1206]]–[[1368]]) estis la plej granda samlandara [[imperio]],<ref>Morgan. ''The Mongols''. p. 5.</ref> kiu konsistis el pli ol 35 milionoj da km<sup>2</sup> kaj pli ol 100 milionoj da homoj. (La [[Brita imperio]] estis pli granda laŭ areo, tamen tiu imperio estis transoceana.) Ĝi estis fondita de [[Ĝingis-Ĥano]] en [[1206]] post kiam li unuigis la mongolajn tribojn kaj ĝi ampleksis multon el la teritorio de sudorienta [[Azio]] al meza [[Eŭropo]]. Origine en la [[stepo]]j de [[Centra Azio]], la Mongola Imperio eventuale etendis el [[Centra Eŭropo]] al la [[Japana Maro]], etende norden ĝis [[Siberio]], oriente kaj suden al la [[Hindia subkontinento]], [[Hindoĉinio]], kaj al la [[Irana Altebenaĵo]], kaj orienten tiom for kiom ĝis [[Levantenio]] kaj [[Araba Duoninsulo|Arabio]].
Tiu imperio unuigis [[Mongoloj|mongolajn]] kaj [[Tjurkaj popoloj|tjurkajn]] tribojn de historia [[Mongolio]] sub la esrtreco de [[Ĝingis-Ĥano]], kiu estis proklamita reganto de ĉiuj mongoloj en 1206. La imperio rapide kreskiĝis sub lia regado kaj poste sub tiu de liaj posteuloj, kiuj sendis invadojn en ĉiuj direktoj.<ref>Diamond. ''Guns, Germs, and Steel''. p. 367.</ref><ref>''The Mongols and Russia'', de George Vernadsky</ref><ref>''The Mongol World Empire, 1206–1370'', de John Andrew Boyle</ref><ref>''The History of China'', de David Curtis Wright. p. 84.</ref><ref>''The Early Civilization of China'', de Yong Yap Cotterell, Arthur Cotterell. p. 223.</ref><ref>''Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260–1281'' de Reuven Amitai-Preiss</ref> La ampleksega
== Ekde la fondiĝo ==
[[
Ĉirkaŭ la jaro 1130 la mongoloj estis unigitaj de [[Kabul Ĥano]], sed ties imperio jam falis en 1160/61.
Linio 61:
* Ekde 1600: La [[oiratoj]] disiĝis al [[cungaroj]], [[dorbodoj]], [[ĥoŝutoj]] kaj [[torgutoj]] kaj evitis la premon de la orientaj mongolaj al okcidento. Tiel la torgutoj atingis trans la [[Altajo]] la marenfluejon de la [[Volgo]] kaj setlis tie.
* 1634: Subpremo de la ĥaĥoj pere de la [[manĉuoj]] en [[interna Mongolio]]. Morto de [[Ligdan ĥano]]. La ĉalĥoj de ekstera Mongolio sukcesas konservi sian sendependecon.
* 1644: La [[manĉuoj]] konkeris Pekinon. Komenco de la manĉua-ĉina
* 1691: Konkerota de la orientaj oiratoj, la ĉalĥoj submetiĝis al la [[Dinastio Qing]]. Sekve ĉalĥoj kaj manĉuoj kune venkis la oiratojn ĉe [[Zuunmod]] ([[1696]]).
* 1756: Post enaj konfliktoj la cetera imperio de la orientaj oiratoj estis konkerita kaj neniigita de la manĉuoj sub ilia imperiestro [[Qianlong]].
* 1771: Pro la minaco de la [[kozakoj]] elmigris la torgutoj, kiu loĝis oriente de la [[Volgo]], tra la tuta centra Azio kaj post gravaj perdoj reen al siaj hejmregionoj en [[Ŝinĝjango]]. La imperiestro de la ĉina [[Dinastio Qing]] donis al ili paŝtejajn rajtojn ĉe la rivero [[Ili (rivero)|Ili]].
== Bildaro ==
<gallery>
Dosiero:Weltreich-Mongolen.JPG|la Mongola Imperio en 1227
Linio 79:
* [[Ĵu Juanĵang]]
== Notoj ==
<references/>
Linio 89:
* Gudrun Ziegler / Alexander Hogh (eld.): ''Die Mongolen. Im Reich des Dschingis Khan. (La mongoloj. En la imperio de Ĝingis-ĥano.)'' Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2005.
== Eksteraj ligiloj ==
{{projektoj|commonscat=Mongol Empire}}
* [http://www.literature.at/elib/index.php5?title=Mongolen_-_Themenkreis Temo: mongoloj] ĉe [http://www.literature.at/elib/ eLibrary-projekto] (eLib)
* [http://www.steppenreiter.de/dshingis.htm Ĝingis-ĥano kaj la mongola imperio]
* [http://www.mittelalter-genealogie.de/_kreuzzuege/islamische_fuersten/m/mongolen.html Leksiko de la mezepoko rilate al mongoloj]
* Stefan Heidemann: [http://www.uni-jena.de/unijenamedia/Downloads/faculties/phil/iskvo/Heidemann_Texte/Heidemann_Antike_Welt_2005_Mongolen_clr.pdf ''Das Geld der Mongolen. (La mono de mongoloj)''] En:
{{havenda artikolo|Mongola Imperio}}
Linio 100:
[[Kategorio:Mongola Imperio| ]]
[[Kategorio:Imperioj]]
| |||
