Fundamentismo: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Korektita ligilo |
|||
Linio 24:
== Evoluo de la senco de la termino ==
=== Teologio ===
La termino ''fondamentismo'', kiu ĉe la origino referencis al la protestanta mondo<ref>Ekzemplo de fundamentalismo: epoke de la protestanta [[reformacio][, [[Lutero]] kaj [[Kalvino]], apogiĝintaj sur laŭlitera interpreto de la [[Biblio]], oponis radikalmaniere la [[Koperniko|kopernikan]] teorion. ''Lutero'', en unu el siaj''ĉetablaj paroladoj'' asertis: '''la popolo allasis orelojn al fuŝa astrologo, kiu provis pruvi ke estas la tero kiu turnas ĉirkaŭ la suno, kaj ne la suno ĉirkaŭ la tero […].Tiu senmensulo celis reversegi la tutan astronomian sciencon, sed la Sankta Skribo al ni diras ke [[Josuo]] ordonis al la suno kaj ne al la tero.''' Kaj Kalvino en sia ''Komento pri la Genezo''', citante la komencan versegon de la [[psalmo]] 93 (kiu diras ke “igita stabila estas ankaŭ la tero, kiu ne ŝanseliĝos”): '''Kiu havos la aŭdacon antaŭmeti la aŭtoritaton de Koperniko al tiu de la Sankta Spirito? '''. <br>
La termino ''fondamentismo'', kiu ĉe la origino referencis al la protestanta mondo, estis anstataŭigita kiam la precipaj epigonoj de tiu pensfluo decidis elekti ŝanĝon en la terminologio karakterizanta ilian doktrinon, sed dume la termino disvastiĝis en la komunuzo por identigi ĉiujn tiujn vidpunktojn – pensfluojn kaj praktikon en la religia medio – kiuj insistas sur la laŭlitera interpreto de la sanktaj tekstoj kiel [[Biblio]] aŭ [[Korano]] kaj samtempe havas karakterizon de [[Modernismo (teologio)|kontraŭmodernismo]] ene de la respektivaj religioj.▼
Tiel, la aserto de la kredo kiel unuaranga kompare kun la racio fariĝas, en la matura pensaro de Lutero, la aserto de kredo “libera” el la racio, adresiganta al [[fideismo]].</ref>
▲
Teologisence, nome, estas difinita fundamentista ĉiu laŭlitera aliro al teksto rifuzanta la kritikan filologian analizon, kiam tiu ĉi ne akordiĝas kun la tradiciaj dogmoj antaŭe difinitaj. Religia fundamentismo koncernas la rektan legadon de la sanktaj tekstoj, rifuzanta la [[Ekzegezo|ekzegezajn]] aŭ [[Biblia hermeneŭtiko|hermeneŭtikajn]] instrumentojn.<ref> Tamen, hodiaŭ la sinteno ne estas la sama ĉar tiu movado enkondukas distingojn.</ref> Tiu sinteno estas propra de iuj protestantaj interpretoj sed ĉeestas ankaŭ en iuj branĉoj de [[Katolikismo|katolikismo]] kvankam ĉi kaze oportunas paroli pri limigo de eksĉesoj de la moderna kritiko foje alproksimiĝanta al antaŭjuĝo. Vidu [[Historio de la teksto]] kaj [[Priteksta kritiko ]]<ref> Akuzo pri fundamentismo, foje, estis lanĉita ankaŭ adrese de la kampanjo kontraŭmodernisma de [[Pio la 1-a]] ĉar limiganta la liberan interpreton de la Sankta Tekstoj. Sed pri tio iom post iom la katolika kritiko sistemiĝis laŭ aparta maniero. Vidu [[Biblia kritiko]], [[Radikala kritiko]], [[Metodo historia-kritika|kriterioj de la literatura kritiko]], [[Kritiko de la formoj]] kaj [[Priteksta kritiko]].</ref>
| |||