Kiel registrite je 15:07, 12 apr. 2015 redakti KuBOT (diskuto \| kontribuoj) Robotoj 112 941 redaktoj e Forigo de la ŝablono(j) LigoElstara kaj/aŭ LigoLeginda laŭ VP:FA; kosmetikaj ŝanĝoj ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 20:04, 11 jun. 2015 redakti malfari Kani (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj, Administrantoj 274 205 redaktoj Neniu resumo de redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 30: === Fruaj formoj de futbalo === En la 2-a jarmilo a.K. oni ludis en [[Ĉinujo]] futbalsimilan ludon nomitan ''Ts’uh-chüh'' („ts’uh“ = puŝi perpiede; „chüh“ = [[pilko]]). Ne plu estas konataj la tiamaj reguloj de la ludo. Tamen oni certas, ke ĝi utilis al militista trejnado de la soldatoj. En la [[dinastio Zhou]] la ludo disvastiĝis en la popolo kaj per reguloj oni provis limigi krudecon kaj perforton. La pilko estis kudrita el [[ledo\|ledpecoj]] kaj plenigita de plumoj aŭ bestharoj. De la [[dinastio Qin]] ĝis la [[dinastio Sui]] pli kaj pli ŝatiĝis futbalo. Inter la jaroj [[220]] kaj [[680]] oni inventis aerplenigitan pilkon kaj difinis futbalajn rgulojn kiel golejojn, golprotektistojn, ktp. Ĉirkaŭ 100 jarojn poste la ludo preskaŭ tute forgesiĝis. Tamen oni certas, ke ĝi utilis al militista trejnado de la soldatoj. En la [[dinastio Zhou]] la ludo disvastiĝis en la popolo kaj per reguloj oni provis limigi krudecon kaj perforton. La pilko estis kudrita el [[ledo\|ledpecoj]] kaj plenigita de plumoj aŭ bestharoj. De la [[dinastio Qin]] ĝis la [[dinastio Sui]] pli kaj pli ŝatiĝis futbalo. Inter la jaroj [[220]] kaj [[680]] oni inventis aerplenigitan pilkon kaj difinis futbalajn rgulojn kiel golejojn, golprotektistojn, ktp. Ĉirkaŭ 100 jarojn poste la ludo preskaŭ tute forgesiĝis. El la antikva [[Grekujo]] konserviĝis bildoj de futbalo sur reliefoj kaj vazoj, ĉefe el [[Sparto]], kie fizika trejnado estis alte taksata. Ankaŭ la antikvaj [[romio\|Romianoj]] pilkoludis, simile al la ĉina ''Ts’uh-küh'' por soldata trejnado.<ref>[[Suetonio]]: ''De Vita Caesarum Liber II – Divus Augustus'' 83.1.3. ''Exercitationes campestres equorum et armorum statim post civilia bella omisit et ad pilam primo folliculumque transit.'' („Tuj post la civitanaj militoj li ([[Aŭgusto Cezaro]]) ĉesigis la rajdan kaj armilan trejnadon kaj turniĝis unue al ludoj per grandaj kaj malgrandaj pilkoj.“ – Ĉu tamen la pilkoj estis puŝitaj perpiede ne menciiĝis.</ref> Linio 43 ⟶ 42: La rekta praulo de la ludo estis unuafoje menciita en [[1175]] en Anglio, laŭ kiu la junuloj marŝis sur apudurban kampon je la fasta mardo por ludi per pilko. La angla vorto ''football'' aperas unuafoje en 1486. La ludo ne havis regulojn, difinitan areon, tiel oni ofte ludis per golejoj troviĝantaj je 4–5 km. Pro la perforteco de la ludo, malpermesis ĝin [[Eduardo la 2-a (Anglio)\|Eduardo la 2-a]] en [[1304]] kaj poste aliaj reĝoj ripete. Ĉar la futbalo travivis ĉiun malpermeson, [[Jakobo la 1-a (Anglio)\|Jakobo la 1-a]] jam instigis en [[1603]] por la ludo. ~~vankam~~Kvankam Anglujo estas konata kiel patrujo de futbalo, ekzistis batalludoj similaj al la pilkopuŝado ankaŭ en [[Francujo]] kaj [[Italujo]]. Ekde la [[15-a jarcento]] oni ludis en Florenco ege krudan piedpilkoludon, la ''Calcio Storico''. Scaino skribis en [[1555]]: ''"Al la kuranto, kiu trakuras la kampon kun la pilko enmane, iuj fortuloj preparu la vojon, por ke li kuru senĝene. Se tamen granda amaso atakus lin, li malrapidu kaj ... puŝu la pilkon, kaj tion li povos fari pli rapide per puŝo de la piedo ol per iu ajn alia maniero, ĉar tia puŝo estas pli sekura."'' === [[19-a jarcento\|19-jarcentaj]] radikoj de la nuntempa futbalo === Linio 54 ⟶ 53: Oni konsideras nuntempe Anglujon la patrujo de futbalo interalie, ĉar fondiĝis en [[1863]] en [[Londono]] la ''[[The Football Association]] (FA)'', la unua moderna futbala asocio, kiu kreis kompletan regularon kaj evoluigis la sporton. En [[1870]] la FA limigis la nombron de ludantoj al dek unu. Unu jaron poste la asocio malpermesis al ĉiu ludanto, krom la ~~golisto~~[[golulo]] tuŝi la pilkon permane. En [[1872]] oni difinis la grandecon de la pilko. Per tiuj reguloj futbalo distanciĝis pli kaj pli de la tiam multe pli disvastiĝinta [[rugbeo]]. En [[1872]] okazis la unua oficiala internacia ludo en [[Glasgow]] inter [[Skota nacia teamo de futbalo\|Skotlando]] kaj [[Angla nacia teamo de futbalo\|Anglujo]] (rezulto 0:0). Samjare okazis ankaŭ la unua nacia konkurso, la [[FA Cup]]. Linio 60 ⟶ 59: [[Dosiero:Boisko linie liczby.svg\|eta\|200px\|<center>Mezuroj de futbalkampo]] == Reguloj == {{ĉefartikolo\|Reguloj de futbalo}} Linio 68: La ludkampo estas limigita de blankaj linioj, kutime el [[kalko]]. Ĉiu linio estu maksimume dek du centimetrojn larĝa. Meze de la mallongaj flankoj staras po unu [[golejo]], kiu konsistas el du fostoj, ligitaj per trabo. La distanco inter la enaj flankoj de la fostoj estu 7,32 metroj. La malsupra parto de la trabo estu je 2,44 metroj de la grundo. La golejoj havu retojn por kapti la pilkon kaj montri sukcesan [[golo]]n. ~~La malsupra parto de la trabo estu je 2,44 metroj de la grundo. La goloj havu retoj por kapti la pilkon kaj montri sukcesan golon.~~ La pilko estu ronda kaj el taŭga materialo, kiel ekzemple [[ledo]]. Linio 77 ⟶ 76: Parto de la ludtaktiko estas la planita kunludado de la diversaj skipanoj, poziciigo sur la ludkampo kaj laŭvica defendo kaj atako. La taktiko dependas de la forto de la kontraŭa skipo, de la ludevoluo kaj de interŝanĝo de skipanoj pro vundiĝo aŭ malpermesiĝo. La anoj de skipoj havas diversajn funkciojn kaj poziciojn sur la kampo kaj ĉefe defendantoj klopodas malpermesi la liberan aliron de kontraŭaj atakantoj, dum [[avanulo]]j klopodas aliri proksime de la kontraŭa golejo por fari golon. Plej verŝajne avanuloj estas plej popularaj futbalistoj, dum foje goluloj povas "savi la vivon" de matĉoj kaj ĉampionadoj, ekzemple kaze de preskaŭ fina kontraŭa golklopodo aŭ postfinaj [[punŝoto]]j.<ref>Rekomendinda termino ĉe Tibor Újlaky-Nagy, vidu ĉe Referencoj</ref> ~~La anoj de skipoj havas diversajn funkciojn kaj poziciojn sur la kampo~~ == Internacia federacio == Linio 123 ⟶ 122: == Famaj ludistoj == [[Dosiero:Demetri and Madison Playing Foosball.jpg\|eta\|dekstra\|180px\|Tablofutbalo]] {{Div col\|cols = 3}} * [[Éric Abidal]] * [[Flórián Albert]] Hungario * [[Xabi Alonso]] * [[Dani Alves]] * [[Bruno Alves]] * [[Mario Balotelli]] * [[Marco van Basten]] * [[Gabriel Batistuta]] * [[Franz Beckenbauer]] (F.R.Germanio, 1965-1977) * [[David Beckham]] (Anglio, 1998-nuntempe) * [[Lars Bender]] * [[George Best]] (Nord-Irlando, 1965?-1970?) * [[Vicente del Bosque]] * [[Paul Breitner]] * [[Gianluigi Buffon]] * [[Sergio Busquets]] * [[Cafu]] * [[Fabio Cannavaro]] * [[Iker Casillas]] * [[Santi Cazorla]] * [[Johann Cruyff]] (Nederlando, 1969-1984) * [[Alou Diarra]] * [[Roberto Donadoni]] * [[Eusébio Da Silva Ferreira\|Eusébio]] * [[Cesc Fàbregas]] * [[Miklós Fehér (futbalisto)\|Miklós Fehér]] * [[Máté Fenyvesi]] * [[Luís Figo]] * [[Mario Götze]] * [[Thierry Henry]] * [[Gonzalo Higuaín]] * [[Zlatan Ibrahimović]] * [[Andrés Iniesta]] * [[Filippo Inzaghi]] * [[Lev Jaŝin]] * [[Oliver Kahn]] * [[Kaká]] * [[Mario Kempes]] * [[Sami Khedira]] * [[Miroslav Klose]] * [[Ezequiel Lavezzi]] * [[Fernando Llorente]] * [[Claude Makélélé]] * [[Mario Mandžukić]] * [[Diego Maradona]] (Argentino, 1982-1994) * [[Ángel Di María]] * [[Javier Mascherano]] * [[Lothar Matthäus]] * [[Stanley Matthews]] * [[Per Mertesacker]] * [[Lionel Messi]] (Argentino, Hispanio, 1995-?) * [[Luka Modrić]] * [[Thiago Motta]] * [[Gerd Müller]] * [[Neymar]] * [[Mesut Özil]] * [[Christian Panucci]] * [[Pedro Miguel Pauleta]] * [[Alessandro del Piero]] * [[Gerard Piqué]] * [[Michel Platini]] (Francio, 197?-198?) * [[Pelé]] (Brazilo, 1957-1970) * [[Robin van Persie]] * [[Lukas Podolski]] * [[Ferenc Puskás]] (Hungario, 1945-1956; Hispanio, 1962) * [[Ivan Rakitić]] * [[Antoni Ramallets]] * [[Sergio Ramos]] * [[Franck Ribéry]] * [[Arjen Robben]] * [[Zé Roberto]] * [[Robinho]] * [[Romarinho]] * [[Ronaldinho]] * [[Ronaldo]] * [[Cristiano Ronaldo]] * [[Karl-Heinz Rummenigge]] * [[Edwin van der Sar]] * [[Javier Saviola]] * [[David Silva]] * [[Thiago Silva]] * [[Alfredo Di Stéfano]] * [[Fernando Torres]] * [[Rafael van der Vaart]] * [[Nuno Valente]] * [[David Villa]] * [[Stefan de Vrij]] * [[George Weah]] * [[Zinedine Zidane]] (Francio, 1998-2006) * [[~~Flórián~~Andrij ~~Albert~~Ŝevĉenko]] ~~Hungario~~ {{Div col end}} ==Futbala terminaro== * [[Ofsajdo]]<ref> el Tibor Újlaky-Nagy, La sporta lingvo en Esperanto, Hungara Esperanto-Asocio, 1972 [www.freeweb.hu/eventoj/steb/sportalingvo.rtf] citita en Paulo Sergio Viana, ''Ridinda golo'', [[Beletra Almanako]], nº 9, oktobro 2010, pp. 14.</ref> * [[Ora Pilko]] * [[Punŝoto]] kaj [[punpunkto]]<ref>same</ref> == Vidu ankaŭ == Linio 147 ⟶ 233: * [[Esperanta teamo de futbalo]] == ~~Referencoj~~Notoj == {{Referencoj}} == Referencoj == * Tibor Újlaky-Nagy, La sporta lingvo en Esperanto, Hungara Esperanto-Asocio, 1972 [www.freeweb.hu/eventoj/steb/sportalingvo.rtf] ==Bibliografio== * Paulo Sergio Viana, ''Ridinda golo'', [[Beletra Almanako]], nº 9, oktobro 2010, pp. 13-15. == Eksteraj ligiloj ==

Futbalo: Malsamoj inter versioj