|
Oni ankoraŭ povas vidi adobajn konstruaĵojn kiel [[muro]]jn, [[fortikaĵo]]jn kaj [[domo]]jn en la iama [[Mezopotamio]], nuna [[Irako]].
Kiel natura konstrumaterialo, ĝi havas ioman renesancon hodiaŭ en la [[ekologia konstruado]]. La adoboAdobo kun pajlo havas tre bonan temperatur-reguligan propreconkarakterizon.
==Fizika-kemiaj fenomenoj ligataj jeal la argila sekiĝo kaj bakado==
Se oni konsideras malsekan [[argilo]]n, taŭge knedebla per [[mano]]j, ĉirkaŭ unu kvarono de ĝia [[maso]] konsistas el libera akvo (oponekontraste al la konsistiga akvo, kiu estas kemie kombinata kun la alumini-silikataj [[kristalo]]j). Dum la sekiĝo, tiu [[akvo]] vaporiĝas, la argilaj eroj, ne plu ĉirkaŭataj de [[mufo]] da akvaj [[molekulo]]j, pliproksimiĝas kaj malmoviĝas unu rilate al la aliaj; tio klarigas, kial la argilo, sekiĝante, malgrandiĝas kaj perdas sian knedeblecon.
Ju pli la argilaj eroj estas fajnaj, des pli la malgrandiĝo estos granda, ĉar la [[materio]] entenas pli da akvo. Kiam oni almetas al la [[teroargilo]] pli grandajn erojn el neknedebla materio ([[sablo]] aŭ [[ŝamoto]]), tio estigas [[kanalo]]jn kaj [[poro]]jn, per kiuj la akvo povas facile eliri. Tia Argiloargilo estas nomata "kun malfermita pasto", ĝia malgrandiĝo kaj knedebleco estas pli malgrandaj, ĝi sekiĝas pli rapide, kaj ĝi malpli riskas eksplodi dum la [[bakado]].
Ĉe la ordinara [[temperaturo]], la argilo entenas ian [[kvanto]]n da libera akvo (nomata "[[higrometria akvo]]"). Tiu- ĉi foriras nur dum la komenco de la bakado, kiam la temperaturo atingas 100° C.
Je 100° C La akvo iĝas [[vaporo]], kiu devas havi la eblecon eliĝi el la argilo tiel rapide, kiel ĝi kreiĝas, se ne oni devas timi [[eksplodo]]jn. La temperatura haltigoaltigo en la bakejo do estu malrapida kaj grada.
Je 350° C ankaŭ la konsistiganta akvo (la kemie kombinata akvo) ekvaporiĝas; la argilo perdas 14% el sia maso. La plivarmigo devas resti grada.
Je ĉirkaŭ 500 °C la argilo estas tute senakvigita kaj ne plu povas reiĝi knedebla. Ĝia kemia [[konsisto]] neretroeblenerenverseble ŝanĝisŝanĝiĝis, sed, ĝis nun, neniu kroma malgrandiĝo okazis. Je tiu-ĉi [[stadio]], la argilaĵoj estas ege rompeblaj.
Oksidadoj okazas ĝis ĉirkaŭ 900° C. Tiuj- ĉi malkombinas ĉiujn [[substanco]]jn (organikajn aŭ mineralajn) ne jam oksiditaj. Se la bakejo ne esta sufiĉe aerumata, neoksidita [[karbono]] povas resti kaj doni [[nigra]]n [[koloro]]n al la [[argilaĵo]]j.
Je 573° C okazas la [[fenomeno]] de [[inverto]] de la [[kvarco]] entenata en la argilo. La [[alfa kvarco]] iĝas [[beta kvarco]]. La [[kristala reto]] ŝanĝisŝanĝiĝis, sed, ĝis nun, neniu kroma [[malgrandiĝo]] okazis. Je tiu-ĉi stadio, la argilaĵoj estas rompleblegaj.
PreterPost 600° C la [[varmado]] povas sendanĝere plirapidiĝi. La [[fenomeno]] de kvarca vitriĝo komencas ĉeje tiu temperaturo parte ŝanĝasŝanĝi argilon en [[vitro]]. La materio malmoliĝas, malgrandiĝas, plidensiĝas kaj pli malpli komplete iĝas netralasiva.
Tiu procezo estas grada, kaj dependas de la fanda temperaturo de ĝia argilo. Se la temperaturo superas ian nivelon, la argilo povas fandiĝi kaj la argilaĵo tute misformiĝi aŭ flui.
La malmoleco de la bakita argilo estas do ŝuldata al la ĉeesto de vitro, kiu kunligas la malpli fandeblajn granojngrajnojn, kaj ankaŭ al ĉeesto de novaj kristalaj retoj, ekzemple, de mulito ([[aluminia silikato]], de [[formulo]] Al6Si2O13). Kiu formas nadloformajn kristalojn.
La argiloj vitriĝas ĉeje temperaturoj dependentajdependantaj de iliaj konsistoj.
| 