El (ŝemida dio): Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Nova paĝo kun 'thumb|upright=1.4|El skizita kune kun du [[leonoj prezentantaj la Venuso (planedo)|planedon Venuso sur la retroflanko de la [[elsa...'
 
e Tipo.
Linio 1:
[[Dosiero:Gebel el-Arak Knife back side.jpg|thumb|upright=1.4|El skizita kune kun du [[leono]]j prezentantaj la [[Venuso (planedo)|planedon Venuso]] sur la retroflanko de la [[elsa]] de la ceremonia tranĉilo de [[Gebel el-Arak]].]]
'''El''' ([[Hebrea lingvo|Hebree:]] אל, [[Greka lingvo|greke:]] Ἐλ, = "dio") aŭ '''[[Il (diaĵo)|Il]]''', '''Al''', '''Eli''' estas dio de la [[Sirio|siri-palestina]] kaj [[Mezopotamio|mezopotamia]] panteono, ofte prezentata kun karakterizoj de la supera dio, kaj unu el la [[nomoj de Dio en la Biblio]], ofte al ĝia plurala formo [[Elohim]].
 
Linio 17:
 
=== [[Hititoj]] ===
En iuj skribaĵoj aperas la nomo de ''’Ēl qōne ’arṣ}}'', nome de "'El kreinto de la tero". Similaĵo estis trovita en [[Leptis Magna]], en [[Tripolio]], datebla je la [[2-a jarcento]]. La sama titolo aperas en hititaj tekstoj.
 
Linio 24:
 
=== [[Amoridoj]] ===
[[Amoridoj|amoridaj]] skribaĵoj trovitaj en kaj urbo de ilia teritorio kun referenco al nombraj diaĵoj, foje cititaj laŭnome, aliaj laŭtitole, ofte entenas en la radiko la nomon El en la formo de ''Il'', kultata kiel "dio". En la personaj nomoj de Amoridoj la plej komunaj elementoj referencantaj al dio estis ''Il''.<ref>Kaj ankaŭ ''Hadad'' aŭ ''Adad'' kaj ''Dagan''.</ref>
 
=== [[Ugarito|Ugaritanoj]] ===
Linio 40:
== El biblia ==
[[Dosiero:Tetragrammaton scripts.svg|thumb|Il ''[[tetragramo]]'' YHWH en [[fenica lingvo]] (1100 a.K. - 300 d.K.), en [[aramea lingvo]] (10-a jarcento a.K. – 1-a j. p.K, kaj en moderna [[hebrea lingvo]]: la kvar literoj de la dekstre al maldekstre.]]
En la hebrea [[Tanako]], El estas unu el la nomoj per kiuj estas citita la hebrea [[biblia Javeo|Javeo]]. Oni vidu ekzemple la ]][[Genezo]]n.
 
=== Hipotezoj pri la origino de la biblia dio ===
Ofte en la hebrea Biblio estas uzata por indiki Dion la komunan esprimon, kiel jam supre vidite, El kaj kombinaĵo de tiu nomo kun aliaj vortoj. Sed en la Biblio aperas ankaŭ personnomo de Dio skribita per la tieldirita tetragramo יהךה laŭ tradicie eldirita de Dio mem. La senco de tiu vorto sonas “mi estas kiu estas” (aŭ samsencaj similaĵoj). Tial pri tiu nomo oni konas la skriban modelon kaj la signifon, sed oni ne konas la dirmanieron ĉar la hebreoj ĝin ne eldiris kaj anstataŭigis per “[[Adonaj]j”]” (=Sinjoro]]). <ref>Ĉu eblas ke tiu nomo povas esti deviga se Dio mem ne sciigis kiel oni ĝin eldirus?</ref>
 
Laŭ hipotezo, semidaj popoloj devenantaj el Sirio kaj loĝantaj en [[Egiptio]], dum la dua jarmilo a.K, eble identigis El kun la dio unika [[Aton]], dum la regado de [[faraono]] [[Aĥnaton]]. Same kiel Aton estis konsiderita la kreinto kaj generanto de ĉiuj aliaj dioj de la egipta panteono, tiel ankaŭ El estus imagita tia. El tio facilas opinii ke Moseo supreniris al Monto Sinajo kun tiu nomo jam venerata de la hebrea popolo. Multas, krome, similaj hipotezoj, sed neniu trovas kontentigan apogon ĉe esploristoj.<ref>Israel Finkelstein and Neil Asher Silberman, la spuroj de Moseo, 2001.</ref>