Lano: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
KuBOT (diskuto | kontribuoj) e Forigo de la ŝablono(j) LigoElstara kaj/aŭ LigoLeginda laŭ VP:FA |
KuBOT (diskuto | kontribuoj) e Roboto: anstataŭigo de "Ŝablono:El" per "Ŝablono:EL" (laŭ VP:AA); kosmetikaj ŝanĝoj |
||
Linio 3:
[[Dosiero:Wool.www.usda.gov.jpg|thumb|Mallong- kaj longhara lano en familia esplorcentro en Boonesville, [[Arkansaso]] ]]
[[Dosiero:Wool shorn from aust merino sheep.jpg|thumb|rightt|180px|Tondlando de [[Aŭstralio|aŭstralia]] [[merinoŝafo]]<!-- id:Wol di tempat pengguntingan bulu domba id→eo:Lano _di_ _tempat_ _pengguntingan_ _bulu_ _domba_ en:Wool in a shearing shed en→eo:Lano (in, en) (a, _) tondante (stalo, verŝi) pl:Strzyża z [[Owca domowa|owcy]] rasy [[merynosy|merynos]] pl→eo:_Strzyża_ z [[Ŝafo|_owcy_]] _rasy_ [[_merynosy_|_merynos_]] -->]]
'''Lano''' estas la molaj haroj de la [[felo]] de kelkaj [[mamuloj]] (kontraŭe al la [[kovra haro]]), precipe tiuj de [[ŝafo]]j (tondita lano).
Kiel [[silko]] kaj [[kazeino]] ĝi estas proteinofibro, sed lano kaj aliaj bestaj haroj distingas sin per alta [[sulfuro|sulfurenhavo]] (3-4 %), kiu originas en la alta enhavo de la duobla [[aminoacido|aminacido]] [[cisteino]]. Lano estas [[rekreskanta krudmaterialo]].
Linio 13:
== Kvalito ==
Lano havas naturan temperaturregulan kvaliton. Lana fibro povas enteni akvovaporon, sed la surfaco forpelas akvon. Ĝi povas sorbi akvon ĝis 33 % de sia seka pezo, sen sentigi malsekecon, ĝi forkondukas malsekecon pli rapide ol la ofte uzata kotono. Ĉar lanaĵoj (konsiderante la tutan volumenon) konsistas el ĝis 85 % da aero, ili bonege izolas. Lano malfacile malpuriĝas kaj apenaŭ ĉifiĝas, ĉar la fibro estas tre elasta. Lano konservas la kolorojn kaj malfacile ekbrulas. Ĝi fakte ne brulas, sed nur karbiĝas. Kontraŭe al homfaritaj fibroj ĝi alprenas malmulte da ŝvitodoro. Lano havas emon formi lannodetojn, kiun specifaj proceduroj povas malpliigi. Sen prilaborado kruda lano povas malagrable grati la haŭton, tio tamen ne okazas pri altkvalita [[merinolano]].
[[Dosiero:Sheep - melbourne show 2005.jpg|thumb|right|180px|Lanŝafoj en [[Melburno]]<!-- en:Wool sheep, [[Royal Melbourne Show]] en→eo:Lano ŝafo, [[Reĝa Melburno Montri]] -->]]
Linio 32:
== Specifaj fadenoj ==
[[Dosiero:Wool.jpg|thumb|right|180px|[[Trikado|Triklano]]<!-- he:צמר he→eo:Lano nl:Een bol wol nl→eo:Lanbulo -->]]
Jam la prauloj de la [[inkaoj]] faris maldikajn fadenojn el la lano de la [[Sudameriko|sudamerikaj]] [[alpako]]j kaj la sovaĝaj [[vikuno]]j. Ankoraŭ hodiaŭ alpaka lano konsistigas altkvalitajn fadenojn. Ĝi estas kvinoble pli varmtena ol ŝaflano. Per mikroskope malgrandaj aerpoŝetoj ĝi varmtenas pli ol preskaŭ ĉiu alia besta fibro. Alpaka lano ne enhavas [[lanolino]]n kaj tial taŭgas por lanalergiuloj.
Alia tre malpeza kaj ekstreme bone izolanta lano estas merino-didelfo-lano, kiu estas produktata kaj uzata ĉefe en Novzelando. Estas interese, ke la produktado de tiu lano helpas malaltigi la nombron da nedezirataj multnombraj didelfoj, kiuj endanĝerigas la hejmajn vegetaĵojn kaj bestojn.
Linio 47:
== Proverbo ==
Ekzistas [[proverbo]]j pri lano en la [[Proverbaro Esperanta]] de [[L. L. Zamenhof]]:<ref>[http://eo.lernu.net/biblioteko/proverboj/listo.php]</ref>
* {{citaĵo|''Estas ŝafoj, estos lano.''}}
* {{citaĵo|''Ŝafo donas sian lanon, por ke mastro havu panon.''}}
== Referencoj ==
Linio 54:
== Eksteraj ligiloj ==
{{
{{
{{
{{
{{
[[Kategorio:Besta anatomio]]
| |||