|
[[Dosiero:Chilean stamp album and catalogue, and a magnifying glass.jpg|thumb|[[posxtmark-albumo|poŝtmark-albumo]], katalogo, lenso.]]
'''Filatelo''' auxaŭ '''filatelio''' estas lauxsistemalaŭsistema [[kolektado]] de la [[posxtmarko|poŝtmarko]]j.
== Komenca tempo ==
Filatelo aperis en la 1840-aj jaroj, nelonge post la unua [[posxtmarko|poŝtmarko]] en la mondo, kreita de la reformo enkondukita de [[Rowland Hill]] en [[Britio]]. Depost la 1860-aj jaroj ekzistas revuoj kaj katalogoj pri filatelo. La vorton por posxtmarkopoŝtmarko-kolektado oni konsideras kreajxokreaĵo de Georges Herpin en la eldonajxoeldonaĵo ''Le Collectionneur de timbres-postes'', Vol. 1, 15-a de Novembro 1864. Gxiĝi radikas el la grekaj vortoj ''philos'' (amiko) kaj ''ateleia'' (afrankita).
Multaj filatelistoj jam en la komencaj tempoj bone komprenis kaj inde taksis tiun profiton, kiun donas al ili Esperanto. Sur la pagxojpaĝoj de multaj Esperanto-gazetoj sencxesesenĉese estis presataj sennombraj anoncoj de filatelistoj, dezirantaj korespondi en Esperanto kaj intersxangxiinterŝanĝi.
PreskauxPreskaŭ de la unuaj jaroj pri Esperanto interesigxisinteresiĝis gravaj filateliaj gazetoj:
* La ''Revue Philatelique Française'' presis favorajn artikolojn pri kaj ecxeĉ en Esperanto.
* ''Les Archives des Collectionneurs'' havis specialan Esperanto-rubrikon.
* ''L'Echo de la Timbrologie'' presis propagandajn artikolojn kaj plenan gramatikon de Esperanto.
* ''L'Annonce Timbrologie de BruxxellesBruxelles'' alprenis Esperanton por interrilatoj kun fremdlandaj filatelistoj.
== Terminaro ==
SxajxneŜaĵne la filatelistoj la unuaj komprenis ankauxankaŭ la necesecon de speciala filatelia terminaro, cxarĉar ankorauxankoraŭ en 1903 [[René Lemaire]] verkis francan Esperantan filatelian vortaron. Poste grava filatelia firmo Senf en [[Leipzig]] en [[1911]] eldonis en kelkaj lingvoj, inter ili en Esperanto, tabelon de plej uzataj terminoj kaj esprimoj en filatelio. En [[1926]] aperis en ''[[Heroldo de Esperanto]],'' poste en aparta libro ''[[Filatelia Terminaro]]'' de [[Herbert M. Scott]] en la lingvoj Esperanto, angla, franca kaj germana.
== 1930-aj jaroj ==
En la [[1930-aj jaroj]] la nombro de Esperantistaj filatelistoj estis suficxesufiĉe granda, nur ili dividigxisdividiĝis inter la diversaj societoj. En [[Argentinio]] estis 6, en ''Associacion Filatelica'' ([[Bahia Blanca]]) 14, en [[Iharos]] 27, en [[Kangaroo]] 24, en [[Shimb Club Romana]] 4, en [[Fusion]] 36 ktp. Aparta societo por Esperantistaj filatelistoj estis la [[Tutmonda Asocio Kolektanta]], kies organo, la ''[[Tutmonda Kolektanto]],'' havis cxiamĉiam adresojn de intersxangxemulojinterŝanĝemuloj. Multaj filatelistaj adresoj estis troveblaj en [[BES]]-Adresaro, en la gazetoj ''[[Esperanto (gazeto)]]'' kaj ''Heroldo de Esperanto.''
== Stato en 2016 ==
La nuna filatelista Esperanto-organizo nomigxasnomiĝas [http://kolektado.esperanto.cc Esperanto-Ligo Filatelista/Amika Rondo de EsperantajxEsperantaĵ-Kolektantoj (ELF-AREK)]. Gxiĝi fondigxisfondiĝis en 1968 kaj aligxisaliĝis al [[UEA]] en 1996. Gxiĝi havas 90 membrojn kaj celas informi pri Esperantaj filatelajxojfilatelaĵoj kaj [[glumarko]]j, servi per [[stampobanko]] kaj konigi Esperanton inter filatelistoj. La prezidantino estas [[Elda Doerfler]]. Trifoje jare aperas la organo ''[[La Verda Lupeo]]'', redaktita de [[Rudolf Burmeister]].
Dekoj da [[fakdelegito]]j de UEA okupigxasokupiĝas pri filatelio.
== Vidu ankauxankaŭ ==
* {{nl}} Luyten, Frans 1977 : Esperanto en filatelio (en : [[Esperanto Vandaag]])
== Eksteraj ligiloj ==
[http://kolektado.esperanto.cc Esperanto-Ligo Filatelista/Amika Rondo de EsperantajxEsperantaĵ-Kolektantoj]
[http://dauphin.guy.free.fr/ Listo kaj bildoj pri posxtmarkojpoŝtmarkoj eldonitaj favore al Esperanto]
{{projektoj|commonscat=Philately}}
| 